دکتر امیرهوشنگ کاوسی در ۱۳۰۱ش در تهران متولد شد. تحصیلات ابتدایی و نیمی از دبیرستان را در مدرسۀ نظام گذراند، اما به علت بیماری قلبی آنجا را ترک کرد و در دبیرستان فیروزبهرام نام‌نویسی کرد.

پس از دریافت دیپلم به دانشکدۀ حقوق رفت و بعد از دو سال به علت تمایل به ادامۀ تحصیل در فرانسه تحصیلات دانشگاهی را نیمه‌تمام گذاشت و راهی فرانسه شد و رشتۀ حقوق را ادامه داد. اما پس از دو سال تحصیل در دانشکدۀ حقوق به علت علاقۀ وافر به تئاتر و سینما وارد «انستیتوی مطالعات عالی سینمایی» شد. پس از دو سال تحصیل در این مؤسسه و یک سال کارآموزی با فیلم‌سازان فرانسوی موفق به اخذ دیپلم در رشتۀ فیلم‌سازی شد و پس از آن در رشتۀ فیلمولوژی دانشگاه سوربن که مربوط به شناخت ارزشهای زیباشناختی، روان‌شناختی و جامعه‌شناختی سینما بود، نام‌نویسی کرد. پس از پایان تحصیلات و گذراندن رساله‌ای با عنوان «سینما و کمیک» دکترای خود را در ۱۳۲۷ش از دانشکدۀ ادبیات سوربن دریافت کرد. بعدها نیز در رشتۀ ادبیات فرانسه موفق به اخذ درجۀ دکتری از همان دانشگاه شد و پس از نه سال به ایران بازگشت.

در ۱۹۸۸م آقای فرانسوا لیوتار، وزیر فرهنگ وقت فرانسه، نشان والای فرهنگی را برای قدردانی از فعالیتهای فرهنگی و هنری دکتر کاوسی طی مراسمی در فرانسه به ایشان اعطا کرد.

او علاوه بر کارگردانی ۴ فیلم، نویسندۀ حدود ۱۵ فیلمنامه نیز بوده است. همچنین در دو فیلم «تار عنکبوت» و «بیتا» نیز بازی کرده است. علاوه بر نویسندگی و کارگردانی فیلمهای «هفده روز به اعدام» و «خانه کنار دریا»، کارگردان و نویسندۀ فیلمنامۀ «وقتی که آفتاب غروب می‌کند»

ــــ فیلمی بر پایۀ رمان کارمن اثر پروسپه مریمه ـــ هم بود که متأسفانه نیمه‌تمام ماند. او در زمینۀ ساخت فیلمهای مستند نیز فعالیت داشت. دو اثر مستند دکتر کاوسی جوایزی را برای او به ارمغان آورد. فیلم مستند «سوخت‌گیری هواپیما» برندۀ دیپلم افتخار و فیلم مستند «استاندارد صنعتی و تحقیقات علمی» رتبۀ دوم و دیپلم افتخار کنگرۀ استانداردهای مسکو را دریافت کردند. همچنین مستند بلند «آتش و سنگ» را برای سازمان رادیو تلویزیون ملی ایران نوشت و کارگردانی کرد. این مستند در مورد اجرای طرح خط لولۀ گاز از خوزستان به آستارا و زندگی مردم پیرامون این خط لوله بود.

دهها کتاب و صدها مقاله در حوزۀ سینما و نقد فیلم نیز از وی به جا مانده و بعضاً برخی هنوز به چاپ نرسیده است. از جمله آثار منتشرنشدۀ وی کتابی در مورد سینمای آلمان هیتلری است که چاپ نشده است. از کتابهای ترجمه‌شده و انتشاریافتۀ او می‌توان کتابهای مایریک (مادر)؛ کاخ تنهایی؛ سینمای آماتور در ده درس؛ عکاسی در ده درس؛ مارشال اروین رومل (سالار صحرا)؛ از کلیسا تا کرملین؛ دادرسی بزرگ و رباعیات حکیم عمر خیام به زبان فرانسه را نام برد.  او را بنیان‌گذار نقد تحلیلی سینما در ایران می‌دانند. واژۀ «فیلمفارسی» که در این دوره به یکی از مهم‌ترین و کلیدی‌ترین واژه‌های رایج در گفتمان انتقادی فیلم در ایران تبدیل شده است، نخستین ‌بار توسط دکتر امیرهوشنگ کاوسی به ‌کار برده شد.

او همچنین علاوه بر تدریس در دانشگاه، عضو فعال پیشین مجمع فرانسوی مهندسان و تکنسینهای سینما، صاحب‌امتیاز و مدیر مجلۀ هنر و سینما، معاون پیشین ادارۀ کل امور سینمایی و رئیس ادارۀ نمایش وزارت فرهنگ و هنر، دبیرکل جشنوارۀ فیلم فیلم‌سازان آسیا و اقیانوسیه از ۱۳۵۳ تا ۱۳۵۷ش، کارشناس رسمی سینما، تئاتر و عکس در وزارت دادگستری، مدیر خانۀ فرهنگ فیلم، نمایندۀ ایران در دومین مجمع فیلم‌سازان و نویسندگان سینمایی در پاریس (۱۹۵۶) و نمایندۀ ایران به‌ عنوان ناظر در هیئت داوران دهمین دورۀ جشنواره فیلم کن (۱۹۵۷) نیز بود.

امیرهوشنگ کاوسی در ۱۳۹۲ش دیده از جهان فروبست.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

سرکار خانم گیتی کاوسی (میرعمادی)، همسر دکتر امیرهوشنگ کاوسی، در۱۳۹۳ش پس از بازدید از مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی کتابخانۀ گرانقدر همسرش را به این مرکز اهدا نمود.

این کتابخانۀ ارزشمند در زمینۀ سینما و تئاتر و به زبانهای مختلف دارای ۵۶۲۱ مجلد کتاب و ۱۹ عنوان مجله است. افزون بر این ۷۶ قلم از لوازم تخصصی فیلم و سینما از جمله انواع دوربینهای عکاسی و ۲۰۱ حلقه فیلمهای قدیمی کمیاب در کنار مجموعه به مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی واگذار شده است. بدیهی است گردآوری این همه منابع گوناگون مربوط به سینما و تئاتر حاصل یک عمر تلاش و کوشش روانشاد دکتر امیرهوشنگ کاوسی است. در میان مجموعه‌های اهداشده، این مجموعه متمایز از دیگر گنجینه‌هاست و به صورت مستقل و به نام ایشان نگهداری می‌شود. مایۀ خرسندی است که همسر آگاه و فرزانۀ استاد این مرکز را جای مناسبی برای حفظ و نگاهداری و استفادۀ آن دانسته است. نقل بخشی از نامۀ خانم کاوسی، گویای این مطلب است:

«بنابر مسئولیت اخلاقی و دینی که بر عهدۀ من مبنی بر انجام خواستۀ آن زنده‌یاد می‌باشد، بر آن شدم که کتابخانۀ شخصی ایشان را به همراه آثار به‌جای‌مانده، شامل لوازم تخصصی فیلم و سینما که حرفه و رشتۀ تحصیلی ایشان بود، به انضمام اصل نشان افتخار شوالیه (افسر فرهنگ و هنر) که در۱۳۶۷ش از طرف دولت فرانسه به ایشان اهدا شد، به طور رایگان در اختیار آن سازمان محترم قرار دهم. تردیدی نیست با امکاناتی که در آن فضا وجود دارد، شرایط برای حفظ و نگهداری و استقرار آنها در مکانی که شایسته شأن آن سازمان محترم و زنده‌یاد دکتر کاوسی باشد، فراهم خواهد شد، ضمن اینکه طبق قوانین جهت استفادۀ محققین و پژوهشگران قرار خواهد گرفت».