حسین خطیبی در۱۲۹۵ش در تهران زاده شد. پدرش، شیخ محمدعلی نوری، در مدرسۀ مروی حکمت تدریس می‌کرد و نیابت تولیت آن مدرسه را بر عهده داشت. خطیبی در مدرسۀ ابتدایی ثریا و دبیرستان اقدسیه و دورۀ دوم متوسطه را در رشتۀ ادبی دارالفنون تکمیل کرد. تحصیلات خود را در دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تهران ادامه داد و دورۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی را به پایان برد. موضوع رسالۀ وی «نثر فنی فارسی از آغاز تا پایان قرن هفتم هجری» به راهنمایی ملک‌الشعرای بهار بود. او به همراه دکتر محمد معین، دکتر ذبیح‌الله صفا و دکتر پرویز ناتل خانلری از دانشجویان اولین دورۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه تهران بود.

اما پیش از تدوین و دفاع از پایان‌نامۀ دکتری برای گذراندن دورۀ نظام وظیفه به دانشکدۀ افسری رفت و ضمن خدمت نیز به تدریس زبان فارسی پرداخت. در ۱۳۲۴ش رسالۀ دکتری او با تأیید هیئت داوران مرکب از ملک‌الشعرای بهار، علی‌اصغر حکمت، ابراهیم پورداود و بدیع‌الزمان فروزانفر با قید بسیار خوب به تصویب رسید. با اخذ درجۀ دکتری و پس از آنکه بهار در ۱۳۲۴ش به وزارت فرهنگ منصوب شد، تدریس سبک‌شناسی به او واگذار گردید. حسین خطیبی پس از درگذشت ملک‌الشعرای بهار تدریس را در مقام استادی کرسی سبک‌شناسی تا بهمن ‍۳۵۷ ادامه داد. چندی ریاست کتابخانۀ دانشکدۀ حقوق دانشگاه تهران با او بود، نیابت ریاست روزنامۀ مجلس را هم به عهده گرفت و بعدها ریاست این اداره به او واگذار شد. در همین دوران بود که با تلاش و پشتکار و ارتباط با علی‌اکبر دهخدا مقدمات لازم برای اجرای طرح نشر لغتنامۀ دهخدا را فراهم کرد. سپس به سمت جمعیت شیر و خورشید کشیده شد. ابتدا به سمت رئیس بخش تبلیغات، سپس به عضویت هیئت ‌مدیره و در ۱۳۲۸ش به سمت مدیرعامل جمعیت مذکور برگزیده شد. او توانست جمعیت شیر و خورشید سرخ را به ‌سرعت توسعه دهد، به‌ طوری‌که دهها بیمارستان، درمانگاه، پرورشگاه و مؤسسات خیریه و امدادی دیگر در سطح کشور تأسیس کرد. برای او قبول هر شغل سیاسی دیگر مانند ریاست کل دفتر نخست‌وزیر در زمان زمامداری دکتر محمد مصدق و نمایندگی و نیابت ریاست مجلس شورای ملی در دوره‌های ۲۱ تا ۲۴ در حکم پوششی بود تا بتواند از این طریق امکانات وسیع‌تری برای جمعیت مزبور فراهم کند.

مهم‌ترین اثر تحقیقی ـ ادبی دکتر خطیبی کتاب فن نثر در ادب پارسی است که آن را به توصیه و سفارش استاد بهار در دو جلد نگاشت. جلد دوم این کتاب هنوز به چاپ نرسیده است. از او مقالات متعددی در مجلات و نشریات ادبی و فرهنگی چاپ شده است. حسین خطیبی در ۱۳۸۰ش درگذشت.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

سرکار خانم عزت کاشانی‌زاده، همسر مرحوم دکتر حسین خطیبی، در ۱۳۹۳ش کتابخانۀ آن روانشاد را به مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی اهدا کرد. این کتابخانه دارای ۲۱۵۵ جلد کتاب است که به صورت جداگانه و به نام دکتر حسین خطیبی نگهداری می‌شود. کتابخانۀ روانشاد دکتر حسین خطیبی از مجموعه‌های ارزندۀ اهداشده به این مرکز است که آن روانشاد در طی سالیان دراز در زمینۀ زبان و ادبیات فارسی فراهم آورده است و به ‌نوبۀ خود از گنجینه‌های معتبر به شمار می‌آید. بیشتر آثار این مجموعه به‌ویژه دواوین شعرا و متون تاریخی چاپ نخستین هستند که در جای خود دارای اهمیت فوق‌العاده‌ای است.