محمدحسن گنجی در ۱۲۹۱ش در بیرجند به دنیا آمد. تحصیلات مقدماتی را در زادگاهش فراگرفت و پس از آن به تهران آمد. در دارالمعلمین عالی تهران به آموختن تاریخ و جغرافیا پرداخت. پس از دریافت لیسانس در رشتۀ تاریخ و جغرافیا به عنوان دانشجوی ممتاز به انگلستان اعزام شد. در انگلستان در رشتۀ جغرافیا به ادامۀ تحصیل پرداخت. بعد از پنج سال درجۀ لیسانس تخصصی و ممتاز خود را در این رشته که معادل فوق‌لیسانس بود دریافت کرد. پس از آن به ایران مراجعت کرد و از ۱۳۱۷ش با سمت دبیری در دانشگاه تهران مشغول به کار شد. در این دوره کارمند ادارۀ بررسیهای اقتصادی بانک ملی، کارمند و رئیس دارالترجمۀ بانک ایران و انگلیس و کارمند دارالترجمۀ اصل چهار در تهران بود. در ادامه به آمریکا رفت و موفق به اخذ مدرک دکتری در رشتۀ جغرافیا گردید.

بعد از بازگشت به ایران با سمت استادی در دانشگاه تهران مشغول به کار شد. او به عنوان اولین شخصی که جغرافیای نوین را وارد برنامه‌های دانشگاهی کرده ‌است شناخته می‌شود. حدود ۱۱ سال ریاست ادارۀ کل هواشناسی ایران را بر عهده داشت و در واقع بنیان‌گذار سازمان هواشناسی ایران بود. او همچنین ریاست هواشناسی منطقۀ آسیا را در سازمان هواشناسی عهده‌دار و عضو کمیتۀ اجرایی سازمان هواشناسی جهانی بود. در فاصله ۱۳۴۲-۱۳۵۴ش انجمن جغرافی‌دانان ایران را به وجود آورد و معاون پارلمانی وزارت راه، عضو و دبیر شورای عالی باشگاه هواپیمایی شاهنشاهی، معاون مالی و اداری و مشاور دانشگاه تهران، رئیس دانشکدۀ ادبیات و مدیرگروه جغرافیا در دانشگاه تهران بود. مراحل دانشگاهی را از دبیری تا معاونت دانشگاه طی کرد و سرانجام در ۱۳۵۴ش به عنوان استاد ممتاز دانشگاه تهران شناخته شد و سپس بازنشسته گردید.

از ۱۳۵۴-۱۳۵۷ش مؤسس و رئیس مجتمع آموزش عالی امیر شوکت‌الملک علم (دانشگاه بیرجند فعلی) بود. در ۱۳۶۴ش همکاری خود را با مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی آغاز کرد و تا پایان عمر در سمتهای عضو شورای عالی علمی و مشاور عالی بخش جغرافیا در مرکز به کار علمی اشتغال داشت. در این مدت بیش از ۷۲ مقاله برای این مرکز تألیف و ویرایش کرده است. مقالات «آب ـ جهان اسلام»، «امارات متحدۀ عربی» و «ایران ـ جغرافیا» از جمله مقالات او در دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی است. در دهۀ ۶۰ و ۷۰ همچنین به عنوان مشاور دانشکدۀ علوم زمین با دانشگاه شهید بهشتی و مشاور سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح همکاری داشت. او برندۀ جایزۀ سال ۲۰۰۱ سازمان هواشناسی جهانی به عنوان دانشمند برگزیده در زمینۀ هواشناسی شده است. در ۱۳۸۴ش به عضویت شورای عالی کتابخانۀ ملی نیز درآمد.

از او بیش از صد مقاله به زبانهای فارسی و انگلیسی و چندین کتاب از جمله جغرافیا در ایران از دارالفنون تا انقلاب اسلامی؛ مقایسۀ اجمالی فرهنگهای جغرافیایی در دو قرن اخیر با همکاری محمد راشد متولی الموتی؛ تاریخچۀ جغرافیا در تمدن اسلامی (ترجمه) و ملاحظاتی دربارۀ آلودگی هوا و باران تهران به چاپ رسیده است.

دکتر گنجی در تیرماه ۱۳۹۱ دیده از جهان فروبست. تشییع پیکرش در مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی با حضور شمار فراوانی از دوستدارانش برگزار شد و پیکرش در بیرجند به خاک سپرده شد.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

دکتر گنجی در اردیبهشت‌ماه ۱۳۸۹ کتابخانۀ شخصی خود را به مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی اهدا کرد. طی نامه‌ای پس از ابراز دلبستگی به کتابخانۀ مرکز تمایل خود را برای اهدای کتابخانه‌اش ابراز نمود. این گنجینه به صورت جداگانه و با نام استاد گنجی نگهداری می‌شود و حدود ۱۳۶۶ جلد کتاب دارد که بیشتر به زبانهای خارجی و در موضوع جغرافیا است. او همچنین همراه کتابخانه، یادداشتها و تحقیقات جغرافیایی و چندین لوح افتخار را نیز به مرکز اهدا کرد. در این گنجینه حدود ۲۴۶عنوان نشریه نیز موجود است. این مجموعه با مساعدتها و کوششهای بی‌دریغ دکتر کیانوش کیانی هفت‌لنگ به مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی انتقال یافت.