محمدحسن ابریشمی در ۱۳۱۸ش در تربت حیدریه دیده به جهان گشود. نام خانوادگی ایشان از این جهت ابریشمی است که نیای بزرگش، حاج ملا احمد شعرباف یزدی، در عهد ناصرالدین‌شاه از یزد به تربت حیدریه مهاجرت کرد و با فرزندانش به اشاعۀ ‌علم و پیشۀ نوغانداری مشغول شدند. ‌پدر ایشان، حاج علی‌اکبر، نیز به شیوۀ پدرش به کسب علم و کار کشاورزی و تولید ابریشم پرداخت و با تأسیس ادارۀ‌ سجل احوال در ۱۳۰۷ش نام خانوادگی ابریشمی گرفت. تحصیل را از پنج سالگی در مکتب آغاز کرد. از همان آغاز به کتاب و مطالعه عشق می‌ورزید. تا آنجا که در دبیرستانش کتابخانه‌ای دایر کرده بود و به هنگام اخذ دیپلم در ۱۳۳۹ش، حدود ۲۰۰۰ جلد کتاب داشت. او تمامی فرصتهای آموزشی، تحصیلی و مطالعات مستمر در کودکی، نوجوانی و جوانی را از مادر خود، حاجیه بانو فاطمه دوستی، می‌داند.

در آغاز به تحصیل طب راغب بود، اما سرنوشت دیگری برایش رقم خورد. در ۱۳۴۱ش به استخدام بانک کشاورزی درآمد و به تربت ‌جام منتقل شد. اولین مقالۀ خود را با عنوان «شعرا و فضلای تربت جام» نوشت که در روزنامۀ آفتاب شرق در مشهد به چاپ رسید. ضمن خدمت در بانک کشاورزی به اقتضای شغلش به مناطق مختلف سفر می‌کرد و از شیوۀ کشاورزی سنتی، آداب و رسوم، وضعیت اقلیمی، محصولات کشاورزی، گویشها و باورها یادداشت‌برداری می‌کرد. در ۱۳۴۷ش به تهران منتقل شد و در ادارۀ بررسیهای اقتصادی بانک کشاورزی مشغول خدمت شد. بعدها به ادارۀ آموزش منتقل شد که فرصت بیشتری برای مطالعه و تحقیق به وی داد. در ۱۳۴۸ش در امتحان رشته‌های علوم انسانی دانشگاه ملی حائز رتبۀ یازدهم شد و به تحصیل در رشتۀ جغرافیا پرداخت. رسالۀ لیسانس خود را با عنوان «زعفران، طلای سرخ کرانه‌های کویر» ارائه کرد که مایه‌ای برای تحقیقات درخشان بعدی وی شد. در۱۳۶۲ش کتاب زعفران طلای سرخ حاشیه کویر و در ۱۳۶۶ش کتاب شناخت زعفران ایران را نشر داد که اساتیدی چون ایرج افشار و محمدعلی جمال‌زاده بر آن تقریظ نوشتند. این کتاب که نخستین منبع اختصاصی دربارۀ زعفران بود، توجهات زیادی را به خود جلب کرد. در ۱۳۶۵ش به‌ خواست خود بازنشسته شد و با عضویت افتخاری در شورای نویسندگان به نوشتن مقاله در مجلۀ بانک ادامه داد. ابریشمی در۱۳۷۴ش پیش‌نویس دوم کتاب زعفران ایران، شناخت تاریخی و فرهنگی و کشاورزی را تألیف کرد که از جانب دکتر عبدالحسین زرین‌کوب به ‌جای «یک رسالۀ دکتری در ادبیات فارسی» پذیرفته شد. این کتاب در ۱۳۷۶ش از سوی انتشارات آستان قدس رضوی به‌ چاپ رسید. کتاب پستۀ ایران، شناخت تاریخی که حاصل سفرهای دور و دراز به مناطق پسته‌خیز و مطالعۀ گستردۀ منابع تاریخی و جغرافیایی بود نیز با تقریظ عبدالحسین زرین‌کوب در ۱۳۷۳ش به زیور طبع آراسته شد و برندۀ جایزۀ کتاب برگزیدۀ سال شد.

ابریشمی از جوانی به‌خوشنویسی علاقمند شد و از محضر اساتیدی چون حسین میرخانی و ابراهیم بوذری بهره برد. همچنین کلکسیونی از نوک قلم تحریر گرد آورده که در نوع خود بی‌نظیر است.

او افزون بر تألیف کتاب، مقالات پژوهشی متعددی در نشریات گوناگون منتشر کرده است. از آن جمله می‌توان به «نُقل»، «انغوزه» و «خاستگاه نام سقز» اشاره کرد. از دیگر آثار اوست: پسته‌نامه؛ تاریخچۀ بانک کشاورزی و زعفران، از دیرباز تا امروز.

شایان ذکر است استاد ابریشمی تمامی تلاشهای کاری، پژوهشی و نگارشی خود را در طول سالها مدیون همسر خود، حاجیه بانو پروین ابریشمی، می‌داند که در کنار اشتغال به آموزگاری مسئولیت همۀ امور زندگی و فرزندان، علی، پرستو و امیرارسطو، را عهده‌دار بوده است.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

محمدحسن ابریشمی در ۱۳۸۲ش به پیشنهاد استاد ایرج افشار مجموعه‌ای نفیس از انواع نوک قلم تحریر یا به اصطلاح «نوک قلم فرانسه» را به مرکز اهدا کردند. ایشان این مجموعۀ بی‌همتا را از ۱۳۲۷ش از شهرهای مختلف ایران و جهان گردآوری کرده‌اند که شامل ۶۸۹نوک قلم، ۸۴ دسته قلم و ۴۶۶ مداد است. این گنجینه به صورت جداگانه نگهداری می‌شود.