یحیی ماهیار نوابی در ۱۲۹۱ش در شیراز دیده به جهان گشود. نسبت او به وقار شیرازی، فرزند وصال شیرازی، می‌رسد. تحصیلات ابتدایی را در شیراز و تحصیلات متوسطه را در دارالفنون و دبیرستان البرز گذراند. سپس در دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تهران ثبت نام کرد و پذیرفته شد. پس از اخذ مدرک لیسانس ادبیات، دورۀ دکتری آن رشته را نیز در ۱۳۲۵ش در دانشگاه تهران به پایان برد و پایان‌نامه‌اش را درباره کتیبۀ بغستان (بیستون) نوشت. سپس با درجۀ دانشیاری در دانشکدۀ ادبیات تبریز به تدریس تاریخ قبل از اسلام پرداخت و پس از دو سال برای فراگرفتن زبانهای باستانی ایران به لندن رفت و در مدرسۀ السنۀ شرقی دانشگاه لندن نزد پروفسور هنینگ، استاد زبانهای کهن ایران، به تحصیل پرداخت و یک سال نیز در دانشگاه گوتینگن آلمان زبانهای تخاری و ترکی کهن را فراگرفت.

با اتمام این دوره، دیگر بار به تدریس در دانشگاه تبریز پرداخت. پس از بازگشت، نخست با سمت دانشیاری و سپس درجۀ استادی به خدمت در دانشگاه تبریز ادامه داد و افزون بر تدریس در آن دانشگاه، ریاست دانشکدۀ ادبیات تبریز را نیز عهده‌دار شد. در ۱۳۳۶ش جهت آشنایی بـا امور دانشگـاهها و دانشکـده‌ها و مشاهدۀ مؤسسات علمی آمـریکا بـرای مـدت یک سـال بـه دانشگاههای کلمبیا و مینیاپولیس آمریکا اعزام شد. در ۱۳۳۷ش به ایران بازگشت و در ۱۳۳۹ش به مدت یک ماه به تدریس در دانشکدۀ ادبیات مشهد پرداخت. سپس در ۱۳۴۰ش مجدداً به ریاست دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تبریز انتخاب شد. در این ایام فعالیت وی تنها مصروف کارهای اداری و اجرایی نبود، بلکه مطالعۀ عمیق و قابل توجهی را بر متون کهن در زبانهای باستانی و آذری انجام داد.

سپس با عنوان رایزن فرهنگی ایران در پاکستان به آن کشور عزیمت کرد و مدتی این وظیفۀ فرهنگی را عهده‌دار بود. پس از بازگشت از پاکستان، تدریس خود را این بار در دانشگاه تهران و در گروه فرهنگ و زبانهای باستانی ایران با سمت استادی آغاز کرد و پس از چـندی، بـه ریـاست آن گروه انتخاب شد و به مدت چهار سال در این مقام بود. در همان سالها به عضویت پیوستۀ فرهنگستان زبان ایران و چندین مجمع علمی پذیرفته شد. در ١٣٥٢ش، به درخواست خودش، بازنشسته شـد. امـا با عنوان مشاور رئیس دانشگاه شیراز و مسئول مؤسسۀ مطالعات آسیایی روانـۀ شـیراز شـد و تـا ۱۳۵۸ش در شیراز بود. در این مدت دو رشتۀ کارشناسی ارشد تاریخ و فرهنگ ایران و فرهنگ و زبانهای باستانی ایران را دایر کرد و مجله‌ای تخصصی در حوزۀ زبان و فرهنگ باستانی ایران موسوم به پژوهش‌نامۀ مؤسسه آسیایی منتشر کرد. همچنین به چاپ گنجینۀ دستنویس‌های پهلوی و پژوهش‌های ایرانی در پنجاه و هفت جلد اقدام کرد و تا ۱۳۵۸ش در مؤسسۀ آسیایی به فعالیت علمی خود ادامه داد. او همچنین به مدت ۴ سال رئیس بخش زبان و ادبیات ایران باستان و عضو شورای عالی علمی در مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی بود و مقالات «آبژون»، «اندرزآذربدماراسپندان»، «ایادگار بزرگمهر»، و «ایادگار زریران» را برای مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی نوشت.

دکتر یحیی ماهیار نوابی در مدت حیات فرهنگی خود کتابها و مقالات متعددی تألیف و ترجمه کرد.

منظومۀ درخت آسوریک؛ کتابشناسی ایران شامل ده جلد و یادگار زریران از دیگر تألیفات اوست. مقالات تخصصی ارزشمندی نیز در حوزۀ زبانهای باستانی از وی به یادگار مانده است.

مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی به پاس همکاری این استاد برجسته با مرکز یادنامه‌ای با نام جرعه بر خاک در ۱۳۸۷ش منتشر کرد.

دکتر ماهیار نوابی در یازدهم مهرماه ۱۳۷۹ در سوئد چشم از جهان فروبست.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

در ۱۳۸۱ش بخشی از کتابخانۀ ایشان پیرامون ۹۴۹ جلد کتاب و ۹۷ حلقه میکروفیلم از سوی سرکار خانم شمسی بیات، همسر شادروان دکتر ماهیار نوابی، به مرکز اهدا شد. این مجموعۀ ارزشمند میراث دکتر نوابی و ثمرۀ ایامی است که در شبه‌قارۀ هند و ترکیه برای گسترش زبان و فرهنگ ایرانی در قالب مأموریتی فرهنگی فعالیت می‌کرد و با علاقمندی بسیار و عشق زایدالوصف توانست مقدار قابل توجهی از منابع فارسی را بررسی و شناسایی و از آنها میکروفیلم و عکس تهیه کند و با خود به ایران بیاورد.

بخش اعظمی از کتابخانۀ ایشان به صورت تک‌نگاری خاورشناسان به زبانهای غربی در موضوع ایرانشناسی است که با اجازۀ استاد نسخه‌ای برای کتابخانه عکس‌برداری شد و به غنای کتابخانۀ مرکز افزود. علاوه بر این، ۳۵۰مجلد از کتابهای اهدایی ایشان، کتاب Minora Opera می‌باشد.