منوچهر ستوده

منوچهر ستوده

سطح تحصیلات

دکتری ادبيات فارسی دانشگاه تهران 1329

سال و محل تولد

1292 تهران

زندگی نامه

منوچهر ستوده (۲۸ تیر ۱۲۹۲ تهران – ۲۰ فروردین ۱۳۹۵ چالوس) ایران‌شناس، جغرافی‌دان تاریخی، استاد دانشگاه تهران و پژوهشگر برجستهٔ ایرانی بود.
منوچهر ستوده در محله عودلاجان تهران متولد شد. خانواده‌اش اصالتاً اهل مازندران بودند. ستوده تا چهار سالگی در محله سرچشمه زندگی کرد. در هفت سالگی به مدرسه ابتدایی آمریکایی رفت و دوره شش ساله ابتدایی را در این مدرسه گذراند.
ستوده در دوران تحصیل در دبیرستان البرز کتابدار کتابخانهٔ دبیرستان هم بود. سال ۱۳۱۳ وارد دانشسرای عالی شد و نزد استادانی چون سید محمد مشکات و علی اکبر شهابی درس خواند. نخستین مقاله خود را در ۱۳۱۵ دربارهٔ «مطالعات تاریخی و جغرافیایی- مسافرت به قلعه الموت» نوشت. زمانی که درسش تمام شد، اگرچه پدرش اعتقاد داشت که او باید کار کند اما خودش به ادامه تحصیل اصرار کرد و بنابراین به دانشسرای عالی رفت.
در سال ۱۳۱۷ درجهٔ لیسانس در رشتهٔ ادبیات فارسی را دریافت کرد. در همین دوره در ادارهٔ فرهنگ گیلان و دبیرستان شرف تهران تدریس می‌کرد. در سال ۱۳۲۹ از رسالهٔ دکتری خود زیر نظر استاد بدیع‌الزمان فروزانفر با عنوان «قلاع اسماعیلیه در رشته‌کوه‌های البرز» دفاع کرد. در سال ۱۳۳۰ بنا به دعوت انجمن فولبرایت برای سفر مطالعاتی به آمریکا رفت. در سال ۱۳۳۱ به عضویت جامعه ملی جغرافیای آمریکا درآمد؛ و در سال بعد به عضویت انجمن ایران‌شناسی به ریاست ابراهیم پورداود درآمد. در سال‌های بعد آموختن زبان پهلوی را در محضر دکتر آبراهامیان آغاز کرد. همچنین نخستین کتاب خود را با عنوان فرهنگ گیلکی در سلسله انتشارات انجمن ایران‌شناسی در سال ۱۳۳۲ انتشار داد. در طی سال‌های بعد چندین سفر مطالعاتی به خارج از کشور داشت و ارتقاء به درجهٔ استادیاری دانشگاه تهران و بعد دانشیاری و انتقال به دانشکدهٔ ادبیات دانشگاه تهران و عضویت در گروه تاریخ و سرانجام ارتقاء به درجهٔ استادی در سال ۱۳۵۴ از جملهٔ اتفاقات زندگی او در این سال‌ها بوده‌است. ستوده در طی همین سال‌ها تا سال ۱۳۸۱ در کنگره‌های مهم ایران‌شناسی همچون کنگرهٔ بین‌المللی تاریخ و هنر و باستان‌شناسی ایران در دانشگاه آکسفورد و کنگرهٔ بین‌المللی ابوریحان در پاکستان سخنرانی کرد. سفر به چین و آسیای میانه از دیگر فعالیت‌های سال‌های اوایل دههٔ ۱۳۶۰ استاد بود.

سوابق علمی-اجرایی

عضو شورای عالی علمی مرکز دايرة المعارف بزرگ اسلامی از 1384 تاکنون (1393)
عضو جامعه ملی جغرافيای امريکا 1331
استاد گروه تاريخ دانشگاه تهران از 1354

تالیفات

الف) کتاب:
ره آورد ستوده (يادداشتهای دکتر منوچهر ستوده)، گردآورنده مصطفی نوری، تهران، مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، 1390ش؛
آثار تاريخی ورارود و خوارزم، تهران، بنياد موقوفات دکتر محمود افشار، 1384ش؛
از آستارا تا استارباد، تهران، انجمن آثار ملی، 1351ش؛
استوناوند، دژی که سه هزار و هشتصد سال از عمر آن ميگذرد، (مؤلف همکار)، تهران، مؤسسه فرهنگی جهانگيری، 1367ش؛
اسناد خاندان خلعتبري: شهسوار (تنکابن) – ايران، تهران، مجمع ذخائر اسلامی، 1388ش؛
اسناد گزارشهای پراکنده حکام ولايات ايران (مربوط به دربار قاجاريه)، گردآوری علی اميری، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، 1391ش؛
البرزکوه، تهران، بنياد موقوفات محمود افشار، 1389ش؛
جغرافيای تاريخی شميران، تهران، موسسه مطالعات و تحقيقات فرهنگی ( پژوهشگاه) وابسته به وزارت فرهنگ و آموزش عالی، 1371ش؛
فارسی برای انگليسی زبانان، تهران، دهخدا، 1354ش؛
فرهنگ سمنانی - سرخه‌ای - لاسگردی - سنگسری – شهميرزادی، دانشگاه تهران، 1342ش؛
فرهنگ سمنانی، امثال و اصطلاحات و اشعار، تهران، مرکز مردم شناسی ايران، 1356ش؛
فرهنگ کرمانی، مرکز مردم شناسی ايران، 1325ش؛
فرهنگ گيلکی، تهران، نشريه انجمن اؤان شناسی، 1332ش؛
فرهنگ نائينی، وزارت فرهنگ و آموزش عالی، مؤسسۀ مطالعات و تحقيقات فرهنگی، 1365ش؛
قلاع اسماعيليه در رشته کوههای البرز، دانشگاه تهران، 1345ش؛
کتابه‌های حرم مطهر حضرت معصومه عليه اسلام و حظيرهای اطراف آن، قم، کتابخانه آية‌الله مرعشی نجفی، 1375ش؛
نامنامه ايلات و عشاير و طوايف (ايران تاريخی و فرهنگی)، انتشارات مرکز دايرة المعارف بزرگ اسلامی، 1385ش؛
ب) مقاله:
"سازمان ميراث فرهنگی، باغ کتيبه‌ها" بخارا، خرداد و تير 1392، شماره 93؛
"پژوهشهای گويشی و واژگانی: واژه‌های چاهخويی"، فرهنگ ايران زمين، 1384، شماره 30؛
"وقفنامه شاه عباس"، وقف مطراث جاويدان، پاييز و زمستان 1383، شماره‌های 47 و 48؛
"فهرست مراسلات و مکاتبات شاه عباس صفوی با پادريان و سلاطين فرنگ"، ايران شناسی، پاييز 1381، شماره 55؛
"نقشه مازندران و سواحل بحر خزر"، اثر، بهار و تابستان 1381، شماره‌های 33 و 34؛
"طاء مؤلَف، تا منقوط يا هردو"، جهان کتاب،ارديبهشت 1387، شماره‌های 77 و 78؛
"تفسيری از واژه حنا"، بخارا، فروردين 1378، شماره 5؛
"وقفنامه ميرزا محمد يوسف اشرفی"، وقف ميراث جاويدان، تابستان 1376، شماره 18؛
"قلعه موران"، تحقيقات اسلامی، سال دهم، بهار و تابستان 1374، شماره‌های 1 و 2؛
"واژه‌‌هايی از زبان مردم نهاوند"، فرهنگ ايران زمين، زمستان 1368، شماره 28؛
"خاندانهای قديمی گيلان و مازندران"، فرهنگ ايران زمين، 1354، شماره 21؛
"آداب قومی، نمايش عروسکی در جنگل"، يادگار، فروردين 1324، شماره 8؛
"مسافرت به قلعه الموت"، تعليم و تربيت، دوره اول، شهريور 1315، شماره 78؛
"حدود متصرفات اسلامی در ادوار مختلف"، مکتب تشيع، ارديبهشت 1338، پيش شماره؛
"جغرافيای بلاد و نواخی، قصران ری"، يادگار، خرداد 1328، شماره 50؛
(تصحيح) تاريخ عراق (اراک) اثر رضا وکيلی طباطبايی تبريزی، فرهنگ ايران زمين، 1345، شماره 14؛
(تصحيح) "گوهرنامه" (تأليف محمد بن منصور)، فرهنگ ايران زمين، 1335، شماره 4؛
(تصحيح) "رسالۀ لغات فرس قديم اهالی رامند" (مؤلف ناشناس)، فرهنگ ايران زمين، 1334، شماره 3؛

تصحیح و گردآوری

آثار و احياء (متن فارسی درباره فن کشاورزی) اثر رشيدالدين فضل الله همدانی، (مصحح همکار: ايرج افشار)، موسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک گيل با همکاری دانشگاه تهران، 1368ش؛
احياء الملوک اثر ملک شاه‌حسين بن ملک غياث‌الدين سيستانی، تهران، بنگاه نشر و ترجمه، 1344ش؛
اسناد پادريان کرملی، بازمانده از عصر شاه عباس صفوی (مصحح همکار ايرج افشار)، ميراث مکتوب، 1383ش؛
تاريخ بدخشان اثر ميرزا سنگ محمد بدخشی، مؤسسه فرهنگی جهانگيری، 1367ش؛
تاريخ بنادر و جزاير خليج فارس اثر محمد ابراهيم بن اسماعيل نادری کازرونی، موسسهء فرهنگی جهانگيری 1367ش؛
تاريخ خاندان مرعشی مازندران اثر مير تيمور مرعشی، بنياد فرهنگ ايران، 1356ش؛
تاريخ خانی، شامل حوادث چهل سالهء گيلان، از ‎۸۸۰ تا ‎۹۲۰ قمری اثر علی بن شمس الدين لاهيجی، بنياد فرهنگ ايران، 1352ش؛
تاريخ راقم اثر ميرسيد شريف راقم سمرقندی، بنياد موقوفات دکتر محمود افشار يزدی، 1380ش؛
تاريخ رويان اثر محمد بن حسن اولياء‌الله، بنياد فرهنگ ايران، 1348ش؛
تاريخ گيلان و ديلمستان، ظهيرالدين بن نصيرالدين مرعشی، بنياد فرهنگ ايران، 1347ش؛
تاريخ گيلان: وقايع سالهای ۹۲۳-‎۱۰۳۸ هجری قمری اثر عبدالفتاح گيلانی، بنياد فرهنگ ايران، 1349ش؛
تاريخ مازندران اثر شيخعلی گيلانی، بنياد فرهنگ ايران، 1352ش؛
جغرافيای اصفهان، جغرافيای طبيعی و انسانی و آمار اصناف شهر اثر حسين بن ابراهيم تحويلدار اصفهانی، دانشگاه تهران؛ دانشکده ادبيات، مؤسسه مطالعات و تحقيقات اجتماعی، 1342ش؛
حدودالعالم من‌المشرق الي‌المغرب، دانشگاه تهران، 1340ش؛
راهنمای قطغن و بدخشان از محمدنادر خان (با همکاری برهان‌الدين کوشکلی)، موسسه فرهنگی جهانگيری، 1367ش؛
روزنامهء سفر گيلان از ناصرالدين شاه قاجار، مؤسسهء فرهنگی جهانگيری، 1367ش؛
صيدنه ابوريحان بيرونی ترجمه کهن علی بن عثمان کاسانی (با همکاری ايرج افشار)، شورای عالی فرهنگ و هنر، مرکز مطالعات و هماهنگی فرهنگی، 1352ش؛
ظفرنامه خسروی ، شرح حکمروايی سيدامير نصرالله بهادر سلطان بن حيدر (۱۲۴۲-‎۱۲۷۷ ه. ق) " در بخارا و سمرقند"، دفتر نشر ميراث مکتوب، 1377ش؛
عجائب المخلوقات اثر محمد بن محمود طوسی، بنگاه نشر کتاب، 1345ش؛
فرهنگ بهدينان، گردآورنده جمشيد سروش سروشيان، دانشگاه تهران، 1356ش؛
مجمل رشوند، اثر محمد علی بن محمد زمان رشوند، (با همکاری عنايت‌الله مجيدی)، دفتر نشر ميراث مکتوب، 1376ش؛
مهمان نامه بخارا (تاريخ پادشاهی محمد شيبانی) اثر فضل الله بن روزبهان، بنگاه نشر و ترجمه، 1355ش؛
نصف جهان فی تعريف الاصفهان اثر محمد مهدی بن محمدرضا ارباب، تهران، امير کبير، 1340ش؛
هفت کشور: يا، صورالاقاليم، تهران، بنيآد فرهنگ ايران، 1353ش؛
(گردآوری) فهرست اسناد تاريخی روستای چينيجان (از توابع رودسر-گيلان) دوره قاجاريه (با همکاری علی اميری)، مجمع ذخائر اسلامی ،1390ش؛
(گردآوری و ترجمه) ديوان اميرپازواری (با همکاری محمد‌ داودی درزی کلايی)، نشر رسانش، 1384ش؛

ترجمه ها

سخنرانی ها

"استوار چون البرز کوه"، پيام بهارستان، تابستان 1382، دوره دوم، سال دو، شماره 8؛
"استاد دکتر منوچهر ستوده و پژوهشی چهل ساله در جغرافيآی تاريخی"، کيهان فرهنگی، تير 1365، شماره 28؛
"گفت‌وگو با دکتر منوچهر ستوده"، رشد آموزش تاريخ، پاييز 1386، شماره 28؛
(نقد کتاب) "در شناخت بلخ" (نقد کتاب جغرافيآی تاريخی بلخ از محمدامين زواری)، جهان کتاب، فروردين و ارديبهشت 1389، شماره‌های 251 و 252؛
(نقد کتاب) "الفبای ارمنی" (نقد و بررسی کتاب فرزان 12)، ضميمۀ بخارا، مرداد و آبان 1372، شماره‌های 13 و 14؛
(نقد کتاب) "خرده‌گيری از کتاب تاريخ بخارا، خوقند و کاشغر" (اثر ميرزا شمس بخارايی، تصحيح محمداکبر عشيق)، آينه ميراث، تابستان 1379، شماره 9؛
(نقد کتاب) "نقدی بر کتاب خراسان وماوراءالنهر (آسيای ميانه)" (اثر آبلنيتسکی، ترجمه دکتر پرويز ورجاوند)، کيهان فرهنگی، خرداد 1365، شماره 27؛

جوایز و افتخارات

چهره ماندگار همايش پنجم سال 1384

ورود به سایت

مرا به خاطر بسپار.

کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما

کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور

کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید

ارسال مجدد کد

زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:

ثبت نام

عضویت در خبرنامه.

قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید

کد تایید را وارد نمایید

ارسال مجدد کد

زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.: