1308، مشهد
دکتری زبان و ادبيات فارسی از دانشگاه تهران 1338ش
در دهم بهمن ۱۳۰۸ خورشیدی در مشهد در خانوادهای روحانی و اصالتاً دامغانی به دنیا آمد. پدرش حاج شیخ عباسعلی محقق خراسانی و پدربزرگش ملا بمانعلی محقق دامغانی بود. مهدی محقق تا نه سالگی در آن شهر بود و سپس در سال ۱۳۱۷ به تهران منتقل گردید و تحصیلات خود را در سطح ابتدایی و متوسطه دنبال کرد. از سال ۱۳۲۳ شروع به تحصیلات حوزهای کرد و برای استفاده از محضر استادان بزرگ در سالهای ۱۳۲۶ و ۱۳۲۷ به مشهد آمد و در مدرسهٔ نواب اقامت گزید و علوم حوزوی را در حوزههای علمیهٔ مشهد و تهران تا مرحلهٔ اجتهاد فرا گرفت و موفق به اخذ درجهٔ اجتهاد از آیتالله محمدحسین کاشفالغطاء و آیتالله محمدتقی خوانساری گردید.در سال ۱۳۲۷ وارد دانشگاه تهران شد و دورهٔ دکتری الهیات را در سال ۱۳۳۷ به پایان رسانید و در سال ۱۳۳۸ موفق به اخذ درجهٔ دکتری در زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران گردید و در سال ۱۳۳۹ پس از شرکت در آزمون دانشیاری به عضویت هیئت آموزشی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران درآمد و پیش از آن بهمدت نه سال در دبیرستانهای تهران تدریس کرده بود که مدت سه سال از آن مدیر بخش کتب خطی کتابخانهٔ ملی فرهنگ هم بود. در سال ۱۳۴۵ به مقام استادی دانشگاه نائل آمد و تا سال ۱۳۶۱ که بازنشسته گردید با همان سمت در گروههای زبان و ادبیات فارسی و عربی و فلسفه و علوم اجتماعی دانشگاه اجتماعی دانشگاه تهران به تدریس درسهای مختلف پرداخت. طی سالهای ۱۳۴۷–۱۳۴۴ و ۱۳۵۷–۱۳۵۵ و ۱۳۶۱–۱۳۶۰ در دانشگاه مکگیل کانادا به تدریس فلسفه و کلام و عرفان اسلامی پرداخت و در سال ۱۳۴۷ شعبهٔ مؤسسهٔ مطالعات اسلامی آن دانشگاه را در تهران تأسیس کرد.در سال ۱۳۵۳ بهعنوان رئیس انجمن استادان زبان و ادبیات فارسی برگزیده شد و با استفاده از امکانات مؤسسهٔ مطالعات اسلامی ده اثر به استادان آن رشته تقدیم داشت و نیز در همین سال بهعنوان عضو هیئت امناء با انجمن فلسفه همکاری کرد و در نشر آثار علمی دانشمندان شیعی ایرانی به وسیلهٔ آن انجمن در این توفیق علمی سهیم گردید.
عضو شورای عالی علمی دائرة المعارف بزرگ اسلامی از 1376 تاکنون رئيس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ايران از 1378-1388، از 1392-1396رئيس بخش نسخههای خطی کتابخانه ملی ايران از 1337 تا 1339مدير گروه ربان و ادبيات فارسی دانشگاه تهران از 1348 تا 1357عضو پيوسته فرهنگستان زبان و ادبيات فارسی از 1369رئيس دانشگده دماوند 1357استاد دانشگاه تهران از 1345 تا 1361مدير مؤسسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه تهران و دانشگاه مکگيل کانادا از 1347 تاکنونرئيس دانشگاه دماوند از 1357 تا 1358
الف) کتاب:ابن هندو پزشک و فيلسوف طبرستانی و کتاب مفتاح الطب او، با مقدمهای درباره علم پزشکی در اسلام و ايران، تهران، دانشگاه تهران، 1387؛ طب روحانی رازی، تهران، معاونت امور فرهنگی، حقوقی و مجلس وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، دبيرخانه کنگره بينالمللی اخلاق پزشکی، 1372؛ شکوک رازی بر جالينوس و مسأله قدم عالم، تهران، دانشگاه تهران، 1346؛طرح تدوين دائـرةالمعارف تشيع و فهرسـت عنوانهـای مقالات، بنياد اسلامی طاهر، 1362؛فرهنگ لغات و ترکيبات و تعبيرات ديوان ناصر خسرو، تهران، دانشگاه تهران، 1387؛ فيلسوف ری، محمد بن زکريا رازی، انجمن آثار ملی، 1349؛مجموعهء متون و مقالات در تاريخ و اخلاق پزشکی در اسلام و ايران، انتشارات سروش، 1374؛منطق و مباحث الفاظ. (مجموعه متون و مقالات تحقيقی)، دانشگاه تهران، 1370؛(تصحيح) الشکوک علی جالينوس، محمد بن زکريا رازی، مالزی، المعهدالعالی العالمی للفکر والحضارة الاسلاميه، 1413ق؛(تصحيح) اوايلالمقالات فيالمذاهب والمختارات، شيخ مفيد، موسسه مطالعات اسلامی، 1372؛(گردآورنده) آرام نامه: مجموعه مقالات علمی و ادبی تقديم شده به استاد احمد آرام، انجمن استادان زبان و ادبيات فارسی، 1361؛(تصحيح) اشترنامه، انتشارات زوار، 1339؛(تصحيح) بستان الاطباء و روضةالالباء، بنياد دايرةالمعارف اسلامی، مرکز انتشار نسخ خطی، 1368؛(مترجم همکار) جراحی و ابزارهای آن مترجم احمد آرام، دانشگاه تهران، 1374؛(تصحيح) القبسات ميرداماد، دانشگاه تهران، 1356؛(مصحح همکار) شرح منظومه ملاهادی سبزواری، بخش امور عامه و جوهر و عرض، با همکاری ايزوتسو، تهران، 1348؛ب) مقاله:"تجربه در علم پزشکی و داروسازی"، پيام بهارستان، بهار 1391، دوره دوم، سال چهارم، ضميمۀ شماره 15؛"علل پيشرفت علوم در جهان اسلام"، بازتاب انديشه، آبان 1388، شماره 115؛"ميرداماد و فلسفۀ مشاء"، اطلاعات حکمت و فلسفه، سال اول، شهريور 1385، شماره 7؛"ايزوتسو شيفتۀ فرهنگ ايرانی"، چشمانداز ارتباطات فرهنگی، آذر و دی 1384، شماره 19؛"تأثير حکمت ايرانی بر متفکران آسيای جنوب شرقی"، چشمانداز ارتباطات فرهنگی، دی 1383، شماره 13؛"رمز شکوفايی علم در ايران اسلامی"، چشمانداز ارتباطات فرهنگی، تير 1382، شماره 1؛"مروری در تاريخ رياضيات در زمان ابوالوفای بوزجانی"، نامه انجمن، بهار 1380،شماره 1؛ "ترجمۀ منثور و منظوم قصيدۀ لامية العجم طغرايی اصفهانی"، دانشکدۀ ادبيات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، بهار و تابستان 1379، شمارههای 20 و 21؛"قطب الدين شيرازی و شرح حال خودنگاشت او"، حکمت اسراء، بهار 1392، سال پنجم، شماره 15؛"برخی از اصطلاحات فلسفی در شعر ناصر خسرو"، پژوهشنامه ادبيات تطبيقی، بهار 1390، شماره 9؛"مقام علمی بيرونی و عنايت او به هند"، اطلاعات حکمت و معرفت، دی 1386، شماره 22؛"پنجاه ضرب المثل مشترک در زبان های عربی و فارسی و انگليسی"، مطالعات ادبيات تطبيقی، تابستان 1386، شماره 2؛"منزلت دانش در جهان اسلام و انعکاس آن در ادب فارسی"، پژوهش زبان و ادبيات فارسی، بهار و تابستان 1384، شماره 4؛
"محقق شرقی"، اطلاعات حکمت و معرفت، اسفند 1387، شماره 36؛ "واژهشناسی پزشکی دورۀ اسلامی"، کتاب ماه علوم و فنون، مهر 1387، شماره 106؛ "ترسيم نقشۀ جامع علمی کشور"، رهيافت، پاييز و زمستان 1385، شماره 38؛ "از مقلد تا محقق فرقهاست"، آييۀ ميراث، تابستان و پاييز 1387، شمارههای 5 و 6؛ "تبادل و تهاجم فرهنگی"، نامه فرهنگ، بهار 1377، شماره 29؛ "فرهنگ اسلامی و فرهنگ ملی"، نامه فرهنگ، بهار 1376، شماره 25؛
دريافت لوح تقدير بهترين کتاب برای تأليف کتاب فيلسوف ری، محمد بن زکريای رازی، کتاب سال 1349دريافت لوح تقدير و جايزۀ بهترين کتاب سال برای تصحيح کتاب مفتاح الطب و ترجمۀ آن به فارسی و انگليسی در 1369دريافت لوح تقدير و جايزه بهترين کتاب دوازدهمين جشنوارۀ خوارزمی برای تأليف کتاب تاريخ و اخلاق پزشکی در اسلان و ايران، در سال 1377چهره ماندگار سال 1380کسب درجۀ "استاد ممتاز فلسفۀ اسلامی" از سوی مؤسسۀ بينالمللی انديشه و تمدن اسلامی کوالالامپور مالزی در سال 1993دريافت نشان درجه دو دانش: 1379دريافت نشان درجه يک ادب فارسی 1382
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید