آجی چای (تلخه رود)، پل

آجی‌چای (تلخه‌رود)، پل \pol-e ājīčāy (talxe-rūd)\، اثری تاریخی در تبریز.
پلی سنگی روی رودخانۀ آجی‌چای ــ در سمت شمالی شهـر، به سمت مرند ــ که از تـاریخ دقیق و سازندۀ آن اطلاع چندانـی در دست نیست (مشکور، 6-7؛ هویدا، 250). با توجه به اینکه در سفرنـامه‌ای مرتبط بـا دوران شاه اسمـاعیل اول صفوی (سل‍ 905- 930 ق/ 1500-1524 م)، به این پل اشاره شده است، قدمت آن را به دوران صفوی نسبت می‌دهند (نک‍ : «سفرنامه ... »، 407- 408). این پل به طول 105 و عرض 5 متر، 16 دهنه دارد که 3 دهنۀ آن طاقی هلالی، و بقیه طاقی جناغی دارند. این پل، معماری یکدست ندارد و به نظر می‌رسد به‌سبب طغیان رودخانه و جنگهای منطقه‌ای آسیب دیده، و بارها مرمت شده باشد. آجی‌چای در دوران قاجـار و همچنین در 1380 ش، تعمیر و بازسازی شده اسـت (نک‍ : طرح ... ، بش‍‌ ؛ نیز هویدا، 253، 254).
برخی از سیاحان در سفرنامه‌های خود به آجی‌چای اشاره کرده‌اند که از میان آنها می‌توان به اطلاعاتی دست یافت. ازجمله، تاورنیه در سفرنامۀ خود آورده که رودخانۀ آجی‌چای آب تلخ و بدطعمی دارد و پلی سنگی روی آن بنا شده است (ص 64). ژوبر نیز در سفرنامۀ خود، به پایه‌های گرانیت سیاه‌پل ــ که به نقوش قدیمـی مزین شده‌اند ــ اشاره می‌کند (ص 196-197). همچنین مادام دیولافوا اشاره به پلی آجری می‌کند که پایه‌های آن از سنگ آهک است و کتیبه‌ای بالای آن دیده می‌شود. وی در ادامه، طول این پل را 60، و عرض آن را 5 متر یاد کرده، و پوشیده‌شدن سطح آن با سنگهای درشت را سبب دشواری رفت‌وآمد بر این پل دانسته است؛ به‌طوری‌که هنگام کم‌آبی رود، کاروان ترجیح می‌داد تا از رودخانه عبور کند (ص 45).
این پل در 1378 ش، در فهرست آثار ملی ثبت شد (طرح، بش‍‌ ).

مآخذ

تاورنیه، ژ. ب.، سفرنامه، ترجمۀ ابوتراب نوری، اصفهان، 1363 ش؛ دیولافوا، ژان، سفرنامه ( ایران و کلده)، ترجمۀ فره‌وشی، تهران، 1332 ش؛ ژوبر، پ. ا.، مسافرت به ارمنستان و ایران، ترجمۀ محمود مصاحب، تبریز، 1347 ش؛ «سفرنامۀ بازرگان ونیزی در ایران»، سفرنامه‌های ونیزیان در ایران، ترجمۀ منوچهر امیری، تهران، 1381 ش؛ طرح سامان‌دهی محدودۀ پل آجی‌چای (تلخه‌رود)، تبریز، 1402 ش؛ مشکور، محمدجواد، تاریخ تبریز تا پایان قرن نهم هجری، تهران، 1352 ش؛ هویدا، رحیم، «پلهای تاریخی آذربایجان»، بررسیهای تاریخی، تهران، 1351 ش، شم‍ 39.

عاطفه غفوری