آثار الاخیار

آثارُ الاَخیار، ترجمۀ فارسی تفسیر منسوب به امام حسن عسكری(ع)، به قلم ابوالحسن علی‌بن حسن زواره‌ای اصفهانی، كه به فرمان شاه طهماسب صفوی (930-984ق / 1524-1576م) انجام شده است. مترجم از دانشمندان و عرفای بزرگ سدۀ 10ق / 16م است كه در نهضت ترجمه از عربی به فارسی، در آن روزگار سهم بزرگی داشته است. وی شاگرد شیخ‌علی كركی (د 940ق / 1533م) و استادِ ملاّ فتح‌الله كاشانی (د 988ق / 1580م) است.
نسخه‌های شناخته‌شدۀ این ترجمه ناقص است. نسخۀ كتابخانۀ آستان قدس رضوی، به شمارۀ 1432، از آغاز فاتحة‌الكتاب تا آیۀ 282 سورۀ بقره را شامل می‌شود. متن آیات به نسخ، و تفسیر آنها به نستعلیق نوشته شده و تاریخ كتابت آن 1265ق /  1849م است. هیچ‌یك از نسخه‌های شناخته‌شدۀ متن اصلی این تفسیر نیز، كه برخی در انتساب آن به امام حسن عسكری(ع) تردید روا داشته‌اند، كامل نیست. مترجم خود نیز تفسیری بر قرآن كریم دارد كه به ترجمةالخواص یا تفسیر زواری مشهور است. تفسیر امام حسن عسكری(ع) بجز آثارالاخیار، سه ترجمۀ دیگر به فارسی و یكی به اردو دارد كه از این كسان است: محمدباقر سیرجانی، میرزا بابای ذهبی، فاضل قندهاری و شریف حسینی. 

مآخذ

ستان قدس، فهرست، 4 / 401؛ آقابزرگ، الذریعة، 4 / 90، 285-293؛ ذهبی، محمدحسین، التفسیر و المفسرون، قاهره، 1381ق، 3 /  79- 98؛ مشار، خانبابا، فهرست چاپی فارسی، 2 / 1611؛ منزوی، احمد، فهرست خطی فارسی، 1 / 1.

محمدعلی مولوی