اعتباری، کارت

اعتباری، کارت \kārt-e eʾtebārī\، کارتی کوچک، دارای شناسه‌ای مانند امضا یا عکس که به دارندۀ آن اجازه می‌دهد بهای کالا یا خدمات را از حساب بانکی خود بپردازد. صورت این وجوه پرداختی در زمانهای معین برای او فرستاده می‌شود. 
 استفاده از کارت اعتباری در دهۀ 1920 م / 1300 ش و به‌ویژه از 1938 م، که شرکتهای نفتی به مصرف‌کنندگان بنزین فروختند، در ایالات متحده آغاز شد و بنگاههای اقتصادی خصوصی دیگری، ازجمله هتلهای زنجیره‌ای، آغازگر صدور این کارتها برای مشتریان خود بودند؛ این کارتها فقط برای خرید در شعبه‌های همان بنگاهها معتبر بود. کاربرد کارتهای اعتباری پس‌ از جنگ جهانی دوم گسترش بسیار یافت. 
نخستین کارت اعتباری فراگیر که در مؤسسه‌های گوناگون قابل استفاده بود، در 1950 م از سوی داینِرز کلاب به بازار آمد. شرکت صادرکنندۀ این‌گونه کارتهای اعتباری سالانه حق عضویتی از دارندۀ کارت دریافت می‌کند و صورت‌حساب او را ماهانه یا سالانه برایش می‌فرستد. بازرگانان و صاحبان مشاغلی که در سراسر جهان با این شرکت طرف حساب هستند، 4 تا 7 درصد مبلغ کل صورت‌حسابهایی را که از این طریق پرداخت می‌شود، به‌عنوان کارمزد به شرکت می‌دهند. در 1958 م شرکت امِریکن اِکسپرِس کارت مهم دیگری از این نوع را رایج ساخت. رواج نسبی رایانه‌ها از نیمۀ دهۀ 1950 م به بعد، که محاسبۀ دقیق و سریع صورت‌حسابها را امکان‌پذیر ساخت، از دیگر عوامل مؤثر بر استفادۀ گسترده‌تر از کارتهای اعتباری بود. 
نوآوری دیگری که در پی آن صورت گرفت، کارت اعتباری بانکی است. بانک با دریافت قبض فروش، مبلغ آن را به حساب فروشنده واریز، و قبضهای فروش مربوط به هر کارتی را جمع می‌کند تا در موعد مقرر، طی صورت‌حسابی برای دارندۀ کارت بفرستد. دارندۀ کارت کل مبلغ را با بهره یا کارمزد آن، یکجا یا به اقساط ماهانه می‌پردازد. 
نخستین طرح ملی کارتهای اعتباری بانکی، کارت بنک امِریکارد بود که از سوی بانک آمریکا صادر می‌شد و در 1976-1977 م به ویزا تغییر نام یافت. مسترکارد (مستر چارج پیشین) و بارکلی‌کارد نیز از کارتهای اعتباری بانکی عمده‌اند. با گسترش دامنۀ خدمات (پرداخت صورت‌حساب رستورانها، هتلها و نیز خرید از مغازه‌ها)، بسیاری از بانکهایی که در محدودۀ معینی خدمات کارت اعتباری ارائه می‌دادند، ترجیح دادند به طرحهای بانکی ملی و بزرگ بپیوندند. سامانۀ کارت اعتباری اکنون در همه جای جهان، ازجمله در ایران، رایج شده است. 
در سامانۀ کارت اعتباری بانکی، دارندۀ کارت می‌تواند بدهی خود را قسطی بپردازد که در آن صورت بر مقدار پرداخت‌نشده، سود تعلق خواهد گرفت. درآمد به‌دست‌آمده از این بهره به بانکها امکان می‌دهد از دارندگان کارتها حق عضویت سالانه نگیرند و از بازرگانان نیز کارمزد کمتری دریافت کنند. برتری دیگر این سامانه در آن است که بازرگانان و صاحبان مشاغل پس ‌از ارائۀ اسناد فروش به بانک، بی‌درنگ پول خود را دریافت می‌کنند. 
کارتهای اعتباری، به‌رغم این مزایا، معایبی هم دارند، از آن جمله: گسترش این‌گونه کارتها گاه از کنترل سامانۀ بانکی خارج می‌شود، و امکان سرقت و سوءاستفاده از آن کم نیست.

مآخذ

Americana, 2006; Britannica, 2008.

بخش مفاهیم جدید و عناوین ویژه