اشوگبو

اشوگبو \ošogbo\، شهر و مرکز ایالت اُسون، در جنوب غربی نیجریه. این شهر در کنار رود اُشون و در 80 کیلومتری شمال شرقی اِبادان قرار دارد. اشوگبو به‌سبب توزیع محصولات کشاورزی و فـراوری مـواد غذایـی، دارای اهمیتی محلی است و نقش عمده‌ای در حیات فرهنگی قوم یُروبا دارد. این شهر در امتداد راه‌آهنی که به طول 293 کمـ از لاگوس تا جنوب غرب کشیده شده، واقع است و در تقاطع جاده‌های ایلِشا، اِده، اوگبوموشو و ایکیرون قرار دارد. در این شهر یک فرودگاه محلی نیز دایر است. نخست، قبیلۀ ایلشا (یا ایشا، از قبایل فرعی قوم یروبا) که اهل ایبُکون در 19 کیلومتری شرق اشوگبو بودند، در این محل ساکن شدند. اشوگبو تا مدتها شهری کوچک و تابع پادشاهی ایلشا بود، تا اینکه در اوایل سدۀ 19 م، با هجوم اقوام اُیو ـ یُروبا که از بیم فاتحان فولانیِ اهل ایلُرین، به آن شهر گریخته بودند، گسترش یافت. در 1840 م، اشوگبو صحنۀ نبردی بود که نقطۀ عطفی در جنگهای فولانی ـ یروبا به شمار می‌آید. پیاده‌نظام ابادان که مجهز به جنگ‌افزارهای اروپایی خریداری شده از قبایل ساحلی بود، سواره‌نظام فولانی را شکست سختی داد و از آن پس ابادان، واقع در 80 کیلومتری جنوب غرب اشوگبو، به بزرگ‌ترین و قدرتمندترین شهر قوم یروبا تبدیل شد. اشوگبو تا 1951 م، خراج‌گزار ابادان بود و سپس مرکز بخش اشون در این استان شد. این شهر در 1976 م، جزئی از ایالت اُیو گردید و در 1991 م، مرکز ایالت نوبنیاد اسون شد. 
اُبا یا شاه قوم یروبای ساکن اشوگبو، در امور حکومتی نقش مشورتی دارد. اشوگبو پس‌از 1950 م با جذب بسیاری از هنرمندان، در زنده نگاه‌داشتن آداب و رسوم مذهبی و نوآوریهای قوم یروبا نقش مهمی داشته است. مرکز فرهنگی این شهر که در 1964 م افتتاح شد، مکانی برای نمایش و فروش آثار هنرمندان به شمار می‌رود. رود اشون و شخصیتی که مظهر و همنام این رود است، یعنی ایزدبانو اشون (زن قهرمان یروبا که با نجات اشوگبو به مقام خدایی رسانده شد)، هر سال با برپایی جشنواره‌ای در ماه اوت گرامی داشته می‌شوند. دو معبد نیز برای پرستش این ایزدبانو ساخته شده است؛ یکی معبد ایله‌اشون (در بازار اُبا) که بتهای آیینی در آن نگهداری می‌شوند، و دیگری معبد اُجوبو اُشو در کنار رودخانه که مرکز پرستش ایزدبانو اشون است. 
اشوگبو در 1906 م، هم‌زمان با ساخت راه‌آهن لاگوس ـ اشوگبو، به مرکزی برای جمع‌آوری و فروش محصولاتی از قبیل کاکائو، روغن نخل و انواع دانه‌های کشاورزی تبدیل شد. بافت و رنگرزی پارچه‌های نخی، پنبه‌پاک‌کنی و کشت تنباکو از مشاغل محلی آن به شمار می‌روند. کالاهای تجاری عمدۀ این شهر عبارت‌اند از: سیب‌زمینی هندی، نشاسته، ذرت، انواع لوبیا، کدو حلوایی، بامیه، خرما و پنبه. صنعت فراوری مواد غذایی و کارخانۀ نورد فولاد نیز از صنایع اشوگبو است.
در اشوگبو یک دانش‌سرای تربیت معلم وجود دارد و مسجد مرکزی و ساختمان شهرداری آن در نزدیکی بازار اُبا قرار دارند. جمع‍‌ (برآورد 2009 م): 000‘ 647 تن. 

مآخذ

Americana, 2006; Britannica, 2008; Meyer.

بخش جغرافیا