آرکانزاس

آرْکانْزاس [ārkānzās] (در انـگـلـیـسـی: آرْکِنْـسو)، از ایالتهای ایالات متحدۀ آمریکا که بـا 754‘ 137 کمـ 2 وسعت، از شمال به ایالت میسوری، از شرق به ایالتهای تِنِسی ومیسی‌سیپی، از جنوب به ایالت لویزیانا، از جنوب غربی به ایالت تکزاس و از غرب به ایالت اُکلاهُما محدود است. نام این ایالت برگرفته از نامی است که نخستین کاشفان فرانسوی بر سرخ‌پوستان کواپاو و رودخانۀ محل زندگی آنان نهاده بودند.

ویژگیهای محیط طبیعی

خطی که از گوشۀ جنوب غربی به‌گوشۀ شمال‌شرقی این ایالت امتدادیافته است، حدفاصل تقریبی مرتفعات واقع در غرب و شمال و بخشهای کم‌ارتفاع واقع در جنوب و شرق به‌شمار می‌رود. مرتفعات این ایالت به واسطۀ درۀ رودخانۀ آرکانزاس به دو قسمت تفکیک می‌شود که عبارت‌اند از شهرستان واشیتا در جنوب و دشت مرتفع اوزارْک در شمال. اراضی کم ارتفاع شامل دشت آبرفتی میسی سیپی در شرق و بخش غربی دشت ساحلی خلیج مکزیک در جنوب و منتهى‌الیه جنوب غربی است. این مرتفعات پوشیده از درختان سخت چوب و کاجهای جنگلهای ملی واشیتا و اوزارک است. بخش غربی آن دارای ذخایر وسیع زغال‌سنگ و گاز طبیعی است و پارک ملی مشهور هات اسپرینگْز(چشمه‌های آبگرم) در این ناحیه قرار دارد. تقریباً تمامی رودخانه‌های این ایالت دارای جهتی شمـال غربی ـ جنوب شرقی هستند و از طریق پیوستن به رودخانۀ آرکانزاس و رودخانۀسرخ، به رود میسی‌سیپی که مرز شرقی ایالت را تشکیل می‌دهد، فرومی‌ریزند. دشت‌آبرفتی میسی‌سیپی‌که بیشتر قسمتهای آن قبلاً باتلاق وسیعی را تشکیل می‌داد، در حال حاضر زهکشی، و در مقابل سیلاب محافظت شده است. این دشت حاصل‌خیزترین اراضی زراعی ایالت را در خود جای داده است. 
آب و هوای این ایالت به‌طور کلی در زمستان معتدل، و در تابستان بسیار گرم است و مقدار متعارف بارش سالانه حدود 250‘1 میلی‌متر است که در طول سال به نحو موزونی فرو می‌ریزد. تنوع زیاد خاک و ارتفاع در آرکانزاس موجب پیدایش گونه‌های گیاهی فراوانی شده است؛ حدود 200 گونۀ درختی در این ایالت وجود دارد که مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از کاج، بلوط، گردوی آمریکایی، افرا، درخت اَنگُم (عنبرسائل)، زبان گنجشک، سرو و نارون. 
ایالت آرکانزاس درمسیر پرواز پرندگان مهاجر در طول رود میسی‌سیپی قرار دارد؛ مرغان آبی مهاجر و حدود 300 گونه پرندۀ بومی در برنجزارها و آبگیرهای شرق آرکانزاس توجه شکارچیان را به خود جلب می‌کند. گوزن، بلدرچین، اُپوسوم (ساریغ)، بوقلمون، سنجاب و خرگوش از فراوان‌ترین جانوران وحشی این ایالت به‌شمار می‌روند. دریاچه‌ها و رودخانه‌های ایالت نیز حاوی ماهیهای فراوانی است. 

ویژگیهای اجتماعی ـ اقتصادی

ازجمله نخستین ساکنان آرکانزاس سرخ‌پوستان ساکن کرانۀ رودخانه‌ها بودند که فرهنگ شکار و زراعت آنان در حدود سال 500م شکوفا شد. فرهنگهای بعدی مقابر و آثار دیگری در طول رودخانۀ میسی سیپی برجای گذارده‌اند. کاشفان اسپانیایی و فرانسوی طی سده‌های 16 و 17م در مناطق ماوراء میسی سیپی دست به سفر زدند و آنْریدتُنْتی فرانسوی در 1686م آبادی آرکِنسوپُست را در کنار رودخانۀ آرکانزاس برپا ساخت. این‌نخستین آبادی دائمی سفیدپوست‌نشین در محدودۀ ایالت آرکانزاس کنونی بود و به عنوان مرکز تجارت‌پوست‌وخز و منزلگاهی برای مسافران مسیر خلیج‌مکزیک تا دریاچه‌های بزرگ به‌شمار می‌رفت. پس از «خرید لویزیانا» توسط ایالات متحده در 1803م، آرکانزاس تا 1812م جزو قلمروهای لویزیانا، و پس از آن تا 1819م، جزو میسوری بود و از آن به بعد به صورت قلمرو جداگانه‌ای درآمد. در 1820م، مرز شمالی این قلمرو، واقع در °36 و ´30 عرض شمالی، حد «مصالحۀ میسوری» به‌شمار رفت که بعداً ایالتهای آزاد و برده‌داری را در غرب از یکدیگر جدا ساخت. در1836م و به‌هنگام ایالت شدن ایـن قلمـرو، همۀ زمینهایی که در تملک سرخ‌پوستان کواپاو، اُسِیج، کادو، چِروکی و چاکْتاو بود، توسط کنگرۀ ایالات متحده مصادره شد و این قبایل به سمت غرب و به درون«قلمرو سرخ‌پوستان»، یعنی اُکلاهمای بعدی رانده شدند. مرز غربی ایالت آرکانزاس تا اواخر سدۀ 19م که به سبب برپایی سکونتگاههای سفیدپوست‌نشین در «قلمرو سرخ‌پوستان» دچار تغییر شد، شاهد ناآرامیهای متناوبی بود. 
آرکانزاس تا جنگ جهانی دوم از توسعۀ اقتصادی ناچیزی برخوردار، و عمدتاً روستایی بود و اقتصاد آن بـر تـولید تـک ـ محصولی، یعنی کشت پنبه، استوار بود. رکود دهۀ 1930م به واسطۀبروز سالها خشک‌سالی‌تشدیدشد و بسیاری‌از خانواده‌های زارع را به‌کارگران دوره‌گردمبدل‌ساخت. ماشینی‌شدن کشاورزی پس از جنگ جهانی دوم، الگوهای اقتصادی و اجتماعی را دگرگون کرد. روند شهرگرایی شدت گرفت، نیاز به نیروی کار در مزارع کاهش یافت و حقوق شهروندی اقلیتها تضمین شد. 
تا پیش از جنگ داخلی آمریکا، جمعیت ارکانزاس عمدتاً از مردم کِنتاکی و تِنِسی، یعنی بخشی از مهاجران اسکاتلندی، اسکاتلندی ـ ایرلندی و انگلیسی بود که از اوایل دورۀآبادسازی از ویرجینیا و کارولینا به سمت غرب و به این ایالت آمدند. جمعیت‌سیاه‌پوستان در 1860م حدود 110 هزار تن یا 25٪ ازکل جمعیت این ایالت بود. این شمار در اواخر سدۀ 20م به بیش از 350 هزار تن رسید که نسبت به کل جمعیت، روندی رو به کاهش داشت. البته ساکنان برخی بخشهای شرق آرکانزاس تا 50٪ سیاه‌پوست هستند. پرجمعیت‌ترین قسمتها در دشت آبرفتی و حاصل‌خیز شرق ایالت، دره‌های رودخانه‌ای و دشتهای مرتفع شمال غربی قرار دارند. آرکانزاس از نظر فضای مذهبی، یکی از عرصه‌های اصولگرایان محافظه‌کار به‌شمار می‌رود که بازتاب آن در بسیاری از گرایشهای ویژۀ ساکنان آن جلوه‌گر است. 
کشت پنبه تا دهۀ 1960م مهم‌ترین منبع درآمد آرکانزاس به شمار می‌رفت. از آن زمان به بعد، کشت برنج و مرغداری ـ که این ایالت در آنها پیشرو است ــ بر کشت پنبه برتری یافت. دیگر محصولات مهم آن عبارت‌اند از سویا و غلات. در شرق آرکانزاس، پرورش تجاری ماهی به‌تدریج جای کشت برنج را می‌گیرد. مزارع با تبعیت از روند جاری در کشور، از نظر وسعت رو به افزایش، و از نظر شمار روبه کاهش‌اند. صنایع این ایالت عمدتاً در بخش تولید کالاهای مصرفی فعال هستند و مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از واحدهای فرآوری محصولات غذایی و تولید پوشاک، مبلمان، ماشینهای برقی و غیربرقی، لوازم الکترونیکی و تولیدات فلزی. 
از میدانهای نفتی جنوب آرکانزاس، گاز طبیعی و نمک برُمید به دست می‌آید. زغال‌سنگ با کیفیتِ تقریباً بدون دود، همچنین گاز طبیعی در درۀ رودخانۀ آرکانزاس یافت می‌شود. در سد‌های ایالت انرژی برقابی تولید می‌گردد و دو نیروگاه برق هسته‌ای در نزدیکی شهر داردانِل احداث شده است. خطوط متعدد آهن امکان جابه‌جایی کالا را در سرتاسر آرکانزاس، و همچنین انتقال آنها را به شهرهای بزرگ بخش مرکزی ایالات متحده فراهم آورده است. پرواز به همۀ نقاط کشور از چندین فرودگاه آرکانزاس ممکن است. در این ایالت، حفاظت از خیابانها و جاده‌های عمومی از محل عوارض سوخت خودروها تأمین می‌گردد. 
دانشگاه آرکانزاس دارای یک پردیس اصلی در فِیِتْویل، و شعبه‌هایی در لیتِل‌راک، پایْن‌بلاف و مانْتِسِلو است. دانشکده‌های علوم بهداشت، فن‌آوری و مددکاری اجتماعی در لیتل‌راک قرار دارند و چندین دانشگاه و کالج دیگر نیز تحت حمایت دولت ایالتی مشغول به کارند. 
مردم شرق آرکانزاس از نظر گفتار و آداب، نوعاً از مردمان جنوب آمریکا به شمار می‌روند. قسمت مرکزی این ایالت نیز جنبه‌هایی از میراث جنوبی خود را حفظ کرده، اما نحوۀ سخن گفتن و طرز رفتار مردم آن تحت تأثیر مهاجران دیگر قسمتهای کشور قرار داشته است. فرهنگ نواحی روستایی واشیتا و اوزارک کم‌وبیش بدون تغییر باقی مانده است. غنی‌ترین جلوه‌های فرهنگی آرکانزاس در هنرهای سنتی مردمان اوزارک قابل مشاهده است. مهارتهای سنتی این مردمان در سفالینه‌ها، زیورآلات، کنده‌کاری روی چوب، قالیچه‌های قلاب‌دوزی و سبدبافی بازتاب یافته است. دیگر جنبه‌های فرهنگ بومی عبارت‌اند از سرودهای مذهبی نواحی روستایی و ترانه‌های مذهبی و موسیقی سول سیاهان که بسیار پیش از رواج یافتن در سطح ملی و جهانی، در آرکانزاس شکوفا شد. 
مکانهای تاریخی این ایالت عبارت‌اند از آرْکِنْسو پُست، نخستین آبادی اروپاییان در لویزیانای فرانسه؛ واشینگتن، مرکز (پایتخت) این ایالت هنگامی که در طول جنگ داخلی آمریکا از ایالتهای ائتلافیه (جنوبی) بود؛ و عمارت بازسازی شدۀ کنگرۀ «قلمرو آرکانزاس» و مجلس قدیم ایالتی در لیتل راک (مرکز کنونی ایالت). بزرگ‌ترین مکان جالب توجه برای گردشگری در آرکانزاس، پارک ملی هات اسپرینگْز است که ضمن برخورداری از استراحتگاههایی در هوای آزاد، هتلهایی مجلل دارد. علاوه بر 5 پارک ملی، در این ایالت پارکهای متعدد ایالتی نیز با امکانات استراحتگاهی و تفریحی متنوع وجود دارد. 
جمع‍‌ (برآورد 2006م): 296‘ 773‘2 تن.     (105)