آدیسن، بیماری

آدیسُن، بیماری [bīmārī-ye ādīson]، یا نارسایی مزمن غدۀ فوق کلیوی، یا هیپوکورتیزولیسم، اختلالی نادر که بر اثر تخریبِ بخش قشری غدۀ فوق کلیوی (آدرنال) به وجود می‌آید. قشر آدرنال هورمونهای بسیاری به نام کورتیکواستروئید می‌سازد که در کارکردهای مهم بدن همچون تنظیم سوخت و ساز، فشار خون و مقدار سدیم و پتاسیم در خون نقش دارند. آسیب در این بخش ساخته شدن دو هورمونِ کورتیزول و آلدوسترون را مختل می‌سازد و علامتهای گوناگونی پدید می‌آورد. این علامتها شامل احساس ضعف، تیره شدن غیرطبیعی پوست و مخاط، کاهش وزن، فشار خون پایین، ناپایداری عاطفی و ناراحتی گوارشی است. معمولاً پیش از پدیدار شدن این علامتها 90٪ از قشر آدرنال تخریب شده است. 

در اواسط سدۀ 19م که تامس اَدیسِن برای نخستین‌بار این بیماری را وصف کرد، تخریب قشر غدۀ فوق کلیوی به بیماری سل نسبت داده می‌شد. البته هنوز هم سل در سراسر دنیا یکی از علل بیماری آدیسن به‌شمار می‌رود، اما در کشورهای توسعه یافته 70٪ بیماران مبتلا به آدیسن بر اثر «واکنش خود ایمنی» گرفتار این بیماری می‌شوند. واکنش خود ایمنی حملۀ نامتناسب دستگاه ایمنی بدن بر ضد خود بدن، و در این بیماری، غدۀ فوق کلیوی است. بیماری آدیسن بر اثر عفونت قارچی یا سرطان نیز پدید می‌آید. 
با جانشین ساختن هورمونها، علامتهای این بیماری کنترل می‌شود، اما درمان باید در همۀ طول عمر ادامه یابد.     (107)