اسکی شهر

اِسْكى‌ شَهْر، نام‌ استان‌ و شهر مركز آن‌ در شمال‌ غربى‌ آناتولى‌ داخلى‌ در كشور تركيه‌. 

نام‌ گذاري‌

اسكى‌ شهر، مركز استان‌، در ناحيه‌اي‌ قرار دارد كه‌ در گذشته‌هاي‌ دور دوريلايون‌ نام‌ داشت‌ و شهري‌ در قلمرو دولت‌ فريگيه‌ بود ( پاولى‌، X/ 1577؛ استرابن‌، V/ 505 ؛ اومار، I/ 100). بناي‌ شهر را به‌ دوريلئوس‌ ارتريايى‌ در سدۀ 6 ق‌ م‌ نسبت‌ داده‌اند (YA, IV/ 2830 ;IA, IV/ 384). اين‌ نام‌ در آثار مورخان‌وجغرافيانگاران‌ يونانى‌ورومى‌ به‌ صورت‌ دوريلائوم‌ (استرابن‌، همانجا؛ ديودروس‌، X/ 431) آمده‌ است‌ كه‌ در دورۀ هلنى‌، رومى‌ و بيزانسى‌، دوريلئو و دوريلائيون‌ (YA، همانجا) نيز ناميده‌ مى‌شده‌ است‌. نام‌ اين‌ شهر در آثار پلينيوس‌ (پلينى‌)، بطلميوس‌ و ديگر جغرافيانگاران‌ جهان‌ باستان‌ نيز به‌ همين‌ صورتها مندرج‌ است‌ ( پاولى‌، همانجا؛ تكسيه‌، 2/ 344). در آثار مورخان‌ و جغرافيا نگاران‌ اسلامى‌ از آن‌ به‌ صورت‌ دَرَوْليّه‌ ياد شده‌ است‌ (بلاذري‌، 164؛ ابن‌خردادبه‌، 103؛ ياقوت‌، 2/ 571؛ ادريسى‌، 2/ 809؛ عبدالمؤمن‌، 2/ 525). برخى‌ مورخان‌ عرب‌ اين‌ شهر را اَذروليّه‌ (طبري‌، 6/ 439، 8/ 142؛ ابن‌ اثير، 4/ 535)، اَدرَوليه‌ (يعقوبى‌، 2/ 292)، اَرَوليه‌ (خليفه‌، 2/ 493) و اَردَوليه‌ (ابن‌ خلدون‌، 3/ 89) نيز نوشته‌اند. 
اين‌ شهر در جنگهاي‌ مختلف‌ به‌ ويژه‌ در دوران‌ اسلامى‌ بارها ويران‌، و سپس‌ تجديد بنا شده‌ است‌ (نک‍ :  پيشينۀ تاريخى‌ در همين‌ مقاله‌). گويند آنگاه‌ كه‌ سلاجقۀ روم‌ (آسياي‌ صغير) بر اين‌ منطقه‌ چيره‌ شدند، به‌ سبب‌ خرابه‌هاي‌ دوريلايون‌ آنجا را اِسكى‌ شهر - يعنى‌ شهر كهنه‌ - ناميدند (YA, IA، همانجاها). به‌ روايتى‌ ديگر، عثمان‌، بنيان‌گذار خاندان‌ عثمانى‌ آنجا را اسكى‌ شهر ناميده‌ است‌ («دائرۀ المعارف‌ ترك»، (XV/ 419؛ YA، همانجا). 

موقعيت‌ جغرافيايى‌ و چهرۀ طبيعى‌

استان‌ اسكى‌ شهر در 29 و 58 تا 32 و 4 طول‌ شرقى‌ و 39 و 6 تا 40 و 9 عرض‌ شمالى‌ واقع‌ شده‌، و مساحت‌ آن‌ 653 ،13كمـ 2، و ارتفاع‌ آن‌ از سطح‌ دريا 792 متر است‌ (همان‌، IV/ 2815). اين‌ استان‌ از جنوب‌ به‌ استان‌ افيون‌ قره‌ حصار، از جنوب‌ شرقى‌ به‌ قونيه‌، از مشرق‌ به‌ آنكارا، از شمال‌ غربى‌ به‌ استان‌ بولو و از سمت‌ غرب‌ به‌ بيله‌جيك‌ و كوتاهيه‌ محدود است‌ (همانجا). شهرستانهاي‌ تابع‌ استان‌ اسكى‌ شهر اينهاست‌: چيفت‌لر، محموديه‌، ميخالجيك‌، ساري‌جه‌كايا، سيدغازي‌ و سيوْري‌حصار (همان‌، IV/ 2814). 
اسكى‌ شهر، مركز استان‌، در دشت‌ وسيعى‌ كه‌ به‌ همين‌ نام‌ معروف‌ است‌، در كنار رود پُرسوق‌ (IA, IV/ 384؛ «دائرۀ المعارف‌ ترك‌»، XV/ 420) واقع‌ شده‌ است‌. مهم‌ترين‌ بلنديهاي‌ استان‌ اينهاست‌: بُزداغ‌ در جهت‌ غربى‌ - شرقى‌ ، و سون‌ دوكن‌ با ارتفاع‌ 818 ،1متر در همان‌ امتداد ؛ سيوري‌ حصار كه‌ قلۀ آن‌ به‌ نام‌ چال‌ داغ‌ با ارتفاع‌ 690 ،1متر در راستاي‌ جنوب‌ شرقى‌ - شمال‌ غربى‌، و بلندترين‌ كوه‌ استان‌ به‌ نام‌ تركمن‌ داغ‌ با ارتفاع‌ 825 ،1متر (YA, IV/ 2815-2816، جدول‌ شمـ 2). 8/ 21% از مساحت‌ استان‌ را كوهها، 8/ 25% جلگه‌ها، 8/ 51% آن‌ را فلات‌ و 6/ 0% آن ‌را مراتع‌ تشکیل می دهند (همان، IV/ 2518؛ نمودار شمـ 1).
بزرگ‌ترين‌ رود استان‌، سكاريا، و شاخۀ مهم‌ آن‌ پرسوق‌ است‌ كه‌ پس‌ از پيوستن‌ آن‌ به‌ ساري‌سو، هر دو به‌ سكاريا مى‌ريزند (همان‌، IV/ 2817-2818). رودخانۀ پرسوق‌ و گاه‌ ساري‌سو طغيان‌ مى‌كنند و باعث‌ خسارات‌ بسيار در محلات‌ مختلف‌ شهر مى‌شوند («دائرۀ المعارف‌ ترك‌»، همانجا). بزرگ‌ترين‌ طغيان‌ در 5 مارس‌ 1950 روي‌ داد كه‌ محله‌هاي‌ واقع‌ در بخش‌ شمالى‌ و مركزي‌ آن‌ تماماً ويران‌ شد و بعدها محله‌هاي‌ جديدي‌ براي‌ آسيب‌ ديدگان‌ ساختند («دائرۀالمعارف‌ ديانت‌...»، XI/ 401). 
هر چند اين‌ ناحيه‌ نقطۀ گذر ميان‌ اقليمهاي‌ آناتولى‌ غربى‌ و مركزي‌ است‌، اما به‌ سبب‌ محصور بودن‌ در ميان‌ كوهها، شرايط اقليمى‌ مديترانه‌اي‌ و نيز درياي‌ سياه‌ در آن‌ نفوذ چندانى‌ ندارند و آب‌ و هواي‌ آن‌ قاره‌اي‌ است‌. تابستانها گرم‌ و خشك‌، و زمستانها سرد است‌. فصلهاي‌ بهار و پاييز آن‌ كوتاه‌ است‌. حداقل‌ دماي‌ آن‌ به‌ 12- سانتى‌گراد مى‌رسد. دماي‌ متوسط سالانه‌ 9/ 10 سانتى‌گراد است‌. متوسط بارندگى‌ سالانه‌ 6/ 373 ميلى‌متر است‌. جالب‌ توجه‌ است‌ كه‌ روزهاي‌ يخ‌بندان‌ از شهريور تا ارديبهشت‌ ديده‌ مى‌شود (YA, IV/ 2824؛ «دائرۀالمعارف‌ ترك‌»، XV/ 420). 
استان‌ اسكى‌ شهر از نظر پوشش‌ گياهى‌ فقير است‌ و از آنجا كه‌ بخشى‌ از آن‌ در آناتولى‌ داخلى‌ و بخشى‌ ديگر در آناتولى‌ غربى‌ واقع‌ شده‌ است‌، پوشش‌ گياهى‌ هر دو منطقه‌ را جنگل‌ و استپ‌ تشكيل‌ مى‌دهد. در بخشى‌ كه‌ در محدودۀ آناتولى‌ غربى‌ واقع‌ است‌، جنگلهاي‌ كاج‌ و صنوبر و در محدودۀ آناتولى‌ داخلى‌ به‌ سبب‌ بارش‌ كم‌ پوششهاي‌ استپى‌ مانند خار و خارشتر ديده‌ مى‌شود (YA, IV/ 2824-2825). 
اسكى‌ شهر از ديدگاه‌ زمين‌شناسى‌ به‌ دورۀ اول‌ مربوط است‌ و از نظر كانيها نيز يكى‌ از نواحى‌ غنى‌ تركيه‌ است‌. از معادن‌ آنجا، منيزيت‌، پرليت‌ و منگنز، همچنين‌ مواد اوليۀ سيمان‌ را مى‌توان‌ نام‌ برد (همان‌، IV/ 2820-2821). اما اشتهار عمدۀ اسكى‌ شهر به‌ داشتن‌ سنگ‌ سيليكات‌ منيزيوم‌ است‌. از آنجا كه‌ اسكى‌ شهر تنها ناحيه‌اي‌ در جهان‌ است‌ كه‌ اين‌ ماده‌ در آنجا فراوان‌ است‌، به‌ همين‌ سبب‌، اين‌ سنگ‌ به‌ سنگ‌ اسكى‌ شهر معروف‌ است‌. اين‌ سنگ‌ اگرچه‌ هنگام‌ استخراج‌ بسيار نرم‌ است‌، ولى‌ پس‌ از مدتى‌ رطوبت‌ خود را از دست‌ مى‌دهد و به‌ مادۀ سختى‌ تبديل‌ مى‌شود (همان‌، IV/ 2822). 
اسكى‌ شهر به‌ داشتن‌ آبهاي‌ معدنى‌ و گرم‌ نيز شهرت‌ دارد. چنانكه‌ در طول‌ تاريخ‌ پادشاهان‌ سلسله‌هاي‌ مختلف‌ براي‌ استراحت‌ به‌ آنجا مى‌رفته‌اند (IA, IV/ 384؛ «دائرۀ المعارف‌ ترك‌»، XV/ 419). 

جمعيت‌

برابر سرشماري ‌عمومى ‌1990م‌/ 1369ش‌، جمعيت ‌استان‌ اسكى‌شهر 057 ،641نفر بوده‌ است‌ كه‌ از اين‌ ميان‌ 436 ،477نفر در شهرها و 621 ،163نفر در بخشهاي‌ كوچك‌ و روستاها زندگى‌ مى‌كردند. طبق‌ همين‌ سرشماري‌، جمعيت‌ مركز استان‌ 082 ،413نفر بوده‌ است‌ («آمار...»، 28) كه‌ در رده‌بندي‌ شهرهاي‌ تركيه‌ از نظر جمعيت‌ دهمين‌ شهر به‌ شمار مى‌آمده‌، و استان‌ اسكى‌ شهر سى‌ و يكمين‌ استان‌ از 73 استان‌ كشور تركيه‌ است‌ (همان‌، 7). حدود 2/ 63% از جمعيت‌ فعال‌ استان‌، در كارهاي‌ غيرصنعتى‌ اشتغال‌ دارند (YA, IV/ 2852).

اقتصاد و حمل‌ و نقل‌

اسكى‌ شهر در طول‌ تاريخ‌ خود به‌ سبب‌ داشتن‌ آبهاي‌ معدنى‌ و نيز قرار گرفتن‌ بر سر راههاي‌ مهم‌، يكى‌ از شهرهاي‌ فعال‌ از نظر اقتصادي‌ بوده‌ است‌. چنانكه‌ امروز نيز يكى‌ از مراكز و استانهاي‌ مهم‌ تركيه‌ از نظر اقتصادي‌ و كشاورزي‌ به‌ شمار مى‌آيد. اين‌ استان‌ پس‌ از استان‌ آنكارا مهم‌ترين‌ استان‌ آناتولى‌ داخلى‌ است‌ و از ديدگاههاي‌ مختلف‌ كمكهاي‌ بسياري‌ به‌ استانهاي‌ همجوار خود مى‌رساند. بيشترين‌ فرآوردۀ كشاورزي‌ در اسكى‌ شهر، غلات‌ و چغندر قند است‌. در سالهاي‌ اخير با توسعۀ كشاورزي‌ مكانيزه‌، فعاليت‌ در بخش‌ كشاورزي‌ به‌ طور چشم‌گيري‌ افزايش‌ يافته‌ است‌ (همان‌، IV/ 2855). پابه‌پاي‌ كشاورزي‌، دامداري‌ نيز رونق‌ دارد، چنانكه‌ 30% از درآمد حاصل‌ از كشاورزي‌ از طريق‌ دامداري‌ به‌ دست‌ مى‌آيد (همان‌، IV/ 2869). 
اسكى‌ شهر از نظر صنعتى‌ نيز از پيشرفته‌ترين‌ استانهاي‌ تركيه‌ است‌؛ پس‌ از آنكه‌ در 1925م‌ به‌ استان‌ تبديل‌ شد، به‌ سرعت‌ از نظر صنعتى‌ پيشرفت‌ كرد («دائرۀالمعارف‌ ديانت‌»، XI/ 401). مهم‌ترين‌ صنايع‌ آن‌ اينهاست‌: لوكوموتيوسازي‌ كه‌ قديم‌ترين‌ شاخۀ صنعتى‌ در اين‌ شهر است‌ و در 1894م‌ به‌ هنگام‌ كشيدن‌ راه‌آهن‌ برلين‌ - بغداد تأسيس‌ شده‌ است‌ (YA, IV/ 2851, 2874, 2878)؛ كارخانۀ توليد قند اسكى‌ شهر كه‌ در 1933م‌ تأسيس‌ شد (كوجاتورك‌، 543 )، نخستين‌ كارخانۀ توليد قند در ترکیه است (YA, IV/ 2873-2874)؛ كارخانه‌هاي‌ هواپيماسازي‌، ماشين‌ سازي‌، صنايع‌غذايى‌، سيمان ‌و جز آن (همان، IV/ 2877؛ «دائرةالمعارف ترک»، XV/ 421) نيز در اين‌ شهر داير است‌. 
اسكى‌ شهر از زمانهاي‌ كهن‌ محل‌ تلاقى‌ راههاي‌ مهم‌ بوده‌ است‌؛ چنانكه‌ راههاي‌ اصلى‌ روم‌ در اين‌ محل‌ به‌ هم‌ مى‌پيوست‌ و آنگاه‌ به‌ 4 رشته‌ تقسيم‌ شده‌، به‌ سوي‌ شهرهاي‌ ازميت‌، ازمير، آنكارا و قونيه‌ در 4 جهت‌ شمال‌، غرب‌، شرق‌ و جنوب‌ امتداد مى‌يافت‌. امروز نيز اسكى‌ شهر بر سر راههاي‌ اصلى‌ كه‌ آناتولى‌ داخلى‌ را به‌ ناحيۀ مرمره‌ مربوط مى‌كند، قرار دارد. اين‌ شهر به‌ وسيلۀ راه‌آهن‌ نيز به‌ استانبول‌، ازمير، و از طريق‌ آنكارا به‌ آناتولى‌ داخلى‌ و شرقى‌ و همچنين‌ از طريق‌ قونيه‌ به‌ آدانا مربوط است‌ (همان‌، XV/ 422). 
پس‌ از كشاورزي‌ و صنعت‌، بازرگانى‌ سومين‌ زمينۀ فعاليت‌ اقتصادي‌ در اسكى‌ شهر است‌. مراكز بازرگانى‌ و كار عموماً در شمال‌ شهر، و بخش‌ بازار در جنوب‌ آن‌ قرار دارد («دائرۀ المعارف‌ ديانت‌»، همانجا). 

مراكز فرهنگى‌

اسكى‌ شهر از نظر فرهنگى‌ نيز يكى‌ از مراكز دانشگاهى‌ تركيه‌ است‌. دانشگاه‌ آناتولى‌ كه‌ در 1973م‌ و دانشگاه‌ عثمان‌ غازي‌ كه‌ در 1993م‌ افتتاح‌ شده‌ است‌، هر دو از دانشگاههاي‌ معتبر تركيه‌ به‌ شمار مى‌آيند. اسكى‌ شهر يكى‌ از 4 شهر تركيه‌ است‌ كه‌ بيش‌ از دو دانشگاه‌ دارند. طبق‌ برآورد سازمان‌ امور دينى‌ تركيه‌، در 1992م‌ در استان‌ اسكى‌شهر 676 مسجد وجود داشت‌ كه‌ 144 باب‌ آن‌ در مركز استان‌ واقع‌ بود (همان‌، XI/ 402). 

پيشينۀ تاريخى‌

تاريخ‌ اسكى‌ شهر با تاريخ‌ ناحيۀ دوريلايون‌ درهم‌ آميخته‌ است‌ و بايد به‌ عنوان‌ يك‌ واحد جغرافيايى‌ مطالعه‌ شود. كاوشها و پژوهشهاي‌ علمى‌ در منطقۀ اسكى‌ شهر نشان‌ مى‌دهد كه‌ اين‌ ناحيه‌ از دوران‌ ديرينه‌ سنگى‌ مسكون‌ بوده‌ است‌. نخستين‌ مسكن‌ انسانى‌ در اطراف‌ (3 كيلومتري‌) اين‌ شهر قرار داشته‌ است‌ (YA, IV/ 2830). وجود ذخاير غنى‌ معدنى‌ نظير قلع‌ و نقره‌ («دائرۀالمعارف‌ ديانت‌»، XI/ 398) از يك‌ سو، و منابع‌ غنى‌ آب‌ («دائرۀ المعارف‌ ترك‌»، XV/ 419)راز سوي‌ ديگر، از هزارۀ 4 ق‌م‌ اين‌ ناحيه‌ را به‌ منطقه‌اي‌ جالب‌ و جاذب‌ تبديل‌ كرده‌ است‌. وجود دست‌ افزارهايى‌ از سنگ‌ چخماق‌ در محل‌ نشان‌ مى‌دهد كه‌ اين‌ ناحيه‌ از هزارۀ 4 ق‌ م‌ مسكون‌ بوده‌ است‌ («دائرۀ المعارف‌ ديانت‌»، YA، همانجاها). جالب‌ توجه‌ است‌ كه‌ اسكى‌ شهر در مرز ميان‌ دو فرهنگ‌ متفاوت‌ اژه‌اي‌ در غرب‌، و آناتولى‌ در شرق‌ (مرز ميان‌ فريگيه‌ و بيتينيه‌) واقع‌ شده‌ است‌ (همانجا). در فاصلۀ هزارۀ 4 ق‌ م‌ تا هزارۀ 2 ق‌ م‌ بازرگانان‌ آشوري‌ با اين‌ منطقه‌ ارتباط داشتند؛ آنان‌ پارچه‌، پشم‌ و فرآورده‌هاي‌ كشاورزي‌ آورده‌، در مقابل‌ نقره‌ به‌ كشور خود مى‌بردند. اين‌ روند تا حدود سدۀ 19 ق‌ م‌، يعنى‌ آغاز دوران‌ تاريخى‌ كه‌ با تشكيل‌ دولت‌ حتّى‌ آغاز مى‌شود، ادامه‌ داشته‌ است‌ (همان‌، IV/ 2832). آگاهى‌ دربارۀ تاريخ‌ اسكى‌ شهر در روزگار حتيها بسيار اندك‌ است‌ و مى‌توان‌ گفت‌ كه‌ اسكى‌ شهر در منطقۀ نفوذ اصلى‌ فرهنگى‌ حتيها نبوده‌ است‌ و فقط بقايايى‌ پراكنده‌ از نشانه‌هاي‌ تمدن‌ حتى‌ در اينجا ديده‌ مى‌شود (همانجا). 
پس‌ از حتيها، اسكى‌شهر در قلمرو فريگيها كه‌ از قدرتمندترين‌ دولتهاي‌ آناتولى‌ بود (اومار، I/ 99)، قرار گرفت‌؛ چنانكه‌ به‌ شهري‌ فريگى‌ معروف‌ گرديد (همانجا؛ پاولى‌، X/ 1577؛ استرابن‌، V/ 505). در دوران‌ حاكميت‌ فريگيها كه‌ تا سدۀ 7ق‌ م‌ ادامه‌ داشت‌، منطقه‌ اسكى‌شهر روبه‌توسعه‌ نهاد («دائرۀالمعارف‌ديانت‌»، همانجا).دوران‌فرمانروايى‌ فريگيها با حملۀ كيمريها در 676 ق‌م‌ به‌ سر رسيد (YA, IV/ 2833). آنگاه‌ اسكى‌ شهر به‌ حاكميت‌ ليدياييها درآمد. نهضت‌ شهرنشينى‌ و بازرگانى‌ كه‌ با ليدياييها آغاز شده‌ بود، منطقه‌ را تحت‌ تأثير قرار داد و اين‌ شهر نيز رو به‌ توسعه‌ نهاد («دائرۀ المعارف‌ ديانت‌»، همانجا). در روزگار حاكميت‌ روم‌ و بيزانس‌ اسكى‌ شهر (دوريلايون‌) بر سر راه‌ استانبول‌ - سوريه‌ قرار داشت‌ و محل‌ گذر بود. اين‌ شهر از سدۀ 6 م‌ به‌ هنگام‌ توسعۀ فعاليتهاي‌ بازرگانى‌ اهميت‌ ويژه‌اي‌ پيدا كرد (همان‌، XI/ 398). 
در جريان‌ فتوحات‌ مسلمانان‌، دوريلايون‌ محل‌ تجمع‌ سپاه‌ بوده‌ است‌ (ابن‌ خردادبه‌، 113). به‌ نوشتۀ بلاذري‌، معاويه‌ در 31 ق‌/ 652م‌ براي‌ تصرف‌ مصيصه‌ به‌ دروليه‌ آمد و از آنجا به‌ انطاكيه‌ رفت‌ (ص‌ 164- 165). 
پس‌ از اعراب‌ قبايل‌ ترك‌ بدانجا هجوم‌ بردند. سليمان‌شاه‌ بن‌ قتلمش‌ از طرف‌ الب‌ ارسلان‌ سلجوقى‌ براي‌ محافظت‌ از سرحدات‌ سلجوقى‌ به‌ آناتولى‌ فرستاده‌ شد. وي‌ كه‌ مؤسس‌ سلسلۀ سلجوقيان‌ آسياي‌ صغير بود، در صدد گسترش‌ منطقۀ نفوذ خود برآمد و ازنيق‌ را به‌ پايتختى‌ برگزيد. سرداران‌ او دروليه‌ را كه‌ از اين‌ به‌ بعد اسكى‌ شهر ناميده‌ شد، به‌ تصرف‌ خود درآوردند (YA, IV/ 2835؛ «دائرۀ المعارف‌ ديانت‌»، همانجا). شكست‌ سلجوقيان‌ در نخستين‌ پيكار صليبى‌، راه‌ آسياي‌ صغير را بر مسيحيان‌ گشود (رانسيمان‌، و حملۀ تركها به‌ اروپا را دو سده‌ به‌ عقب‌ انداخت‌ (حتى‌، 808). نيروهاي‌ صليبى‌ براي‌ رفع‌ خستگى‌ و تجديد قوا دو روز در اسكى‌شهر ماندند و سپس‌ به‌ سوي‌ شرق‌ حركت‌ كردند (رانسيمان‌، 144). در پى‌ آن‌ ادارۀ امور اسكى‌ شهر از دست‌ سلجوقيان‌ خارج‌ شد و بار ديگر به‌ دست‌ دولت‌ بيزانس‌ افتاد («دائرۀ المعارف‌ ديانت‌»، همانجا). 
هنگامى‌ كه‌ قليچ‌ ارسلان‌ دوم‌ كشورش‌ را ميان‌ فرزندانش‌ تقسيم‌ كرد، حكومت‌ اسكى‌ شهر به‌ محيى‌الدين‌ مسعود رسيد. اسكى‌ شهر، به‌ رغم‌ اينكه‌ در مدت‌ فرمانروايى‌ سلجوقيان‌ از طريق‌ بازرگانى‌ ثروت‌ بسياري‌ كسب‌ كرد، اما از آنجا كه‌ در خط مرزي‌ واقع‌ شده‌ بود، توسعۀ چندانى‌ نيافت‌ (YA, IV/ 2835؛ «مختصر...»، 5؛ مشكور، 91). 
با حملۀ مغولان‌ به‌ آناتولى‌ حكومت‌ اسكى‌شهر و توابع‌ آن‌ به‌ نورالدين‌ جاجا يكى‌ از سرداران‌ مغول‌ واگذار شد (آق‌سرايى‌، 33، 45، 75). وي‌ در اسكى‌ شهر مسجدي‌ بنا كرد و موقوفاتى‌ را نيز براي‌ تأمين‌ هزينۀ آن‌ تعيين‌ نمود. وي‌ همچنين‌ در آبادي‌ اسكى‌ شهر كوشيد («دائرۀ المعارف‌ ديانت‌»، XI/ 399). در همين‌ اوان‌، فشار مغولان‌ و فرمانروايان‌ سلجوقى‌ بر مردم‌، شورشهايى‌ را پديد آورد كه‌ قيام‌ مردم‌ اسكى‌ شهر و افيون‌ قره‌حصار به‌ رهبري‌ شخصى‌ به‌ نام‌ احمد از آن‌ جمله‌ است‌ (YA, IV/ 2837).
با ضعيف‌ شدن‌ دولت‌ سلجوقى‌ آسياي‌ صغير، هر يك‌ از اميران‌ تابع‌ آن‌ در قلمرو خود اعلان‌ استقلال‌ كردند، چنانكه‌ 12 اميرنشين‌ كوچك‌ به‌ وجود آمد (راسم‌، 1/ 11-12؛ مراد، 1/ 21). در اين‌ ميان‌ عثمانيها نيز به‌ رهبري‌ عثمان‌ غازي‌ كه‌ ادارۀ ناحيۀ اسكى‌شهر و سُگود را از دورۀ ارطغرل‌ در دست‌ داشتند، برخى‌ نواحى‌ از جمله‌ اينه‌گول‌ و قره‌جه‌حصار را تصرف‌ كردند. سلطان‌ سلجوقى‌ علاءالدين‌ كيقباد بن‌ فرامرز نيز طى‌ فرمانى‌، و با فرستادن‌ طبل‌، كمر و شمشير، ادارۀ اسكى‌ شهر و نواحى‌ پيرامون‌ آن‌ توسط آنها را به‌رسميت‌ شناخت‌ (فريدون‌ بك‌، 1/ 56 - 58؛ سعدالدين‌، 1/ 17- 18؛ قره‌ چلبى‌زاده‌، 339). عثمان‌ غازي‌ پس‌ از اين‌ موفقيت‌، خطبۀ جمعه‌ را در قره‌جه‌ حصار، و خطبۀ عيد را در اسكى‌ شهر خواند (عاشق‌ پاشازاده‌، 18). طبق‌ يك‌ سنت‌ قديمى‌ اوغوزان‌، عثمان‌ غازي‌ نواحى‌ تحت‌ فرمان‌ خود را به‌ تيول‌ برادران‌، فرزندان‌ و هم‌ رزمانش‌ داد كه‌ اسكى‌شهر به‌ برادرش‌ گوندوز واگذار شد (اوزون‌ چارشيلى‌، I/ 108). به‌ اين‌ ترتيب‌، اسكى‌شهر و نواحى‌ اطراف‌ آن‌ خاستگاه‌ خاندان‌ عثمانى‌، و نخستين‌ بخش‌ از قلمرو دولت‌ عثمانى‌ محسوب‌ مى‌شود (مراد، همانجا). 
پس‌ از عثمان‌ غازي‌ در زمان‌ سلطنت‌ اورخان‌، اسكى‌ شهر به‌ تصرف‌ امير قرامان‌ درآمد. مراد اول‌ پس‌ از تصرف‌ آنكارا، اسكى‌ شهر را از قره‌مانيان‌ باز پس‌ گرفت‌ (YA، همانجا). پس‌ از جنگ‌ آنكارا و اسارت‌ ايلدرم‌ بايزيد توسط تيمور در جريان‌ اختلاف‌ فرزندان‌ بايزيد بر سر جانشينى‌ (هامر پورگشتال‌، 1/ 309 به‌ بعد)، اسكى‌ شهر به‌ ادارۀ عيسى‌ چلبى‌، فرزند بايزيد، درآمد («دائرۀ المعارف‌ ترك‌»، XV/ 426). آنگاه‌ كه‌ محمد چلبى‌، محمد اول‌، موفق‌ شد رقيبان‌ را از ميان‌ برداشته‌، سلطنت‌ عثمانى‌ را بلامعارض‌ تصاحب‌ نمايد، اسكى‌ شهر نيز به‌ فرمان‌ سلطان‌ درآمد (YA، همانجا). اين‌ وضع‌ در تمام‌ ادوار تاريخ‌ عثمانى‌ ادامه‌ داشت‌ و بر حسب‌ تقسيمات‌ كشوري‌ عثمانى‌، گاه‌ به‌ گاه‌ به‌ يكى‌ از ايالات‌ منضم‌ مى‌شد. از جمله‌ گاه‌ جزئى‌ از ايالت‌ خداوندگار و سنجاق‌ كوتاهيه‌ (حاجى‌ خليفه‌، 642؛ سامى‌، 2/ 937- 938)، و زمانى‌ جزء بيگلربيگى‌ آناتولى‌ به‌ مركزيت‌ كوتاهيه‌ («دائرۀ المعارف‌ ترك‌»، همانجا) شمرده‌ مى‌شد. 
اسكى‌ شهر در لشكركشيهاي‌ عثمانيها به‌ شرق‌ يكى‌ از نقاط تجمع‌ سپاه‌ بوده‌است‌. چنانكه‌ در لشكركشى‌ سليمان‌ قانونى‌ به‌ ايران‌ در 942ق‌/ 1535م‌ كه‌ در تاريخ‌ عثمانى‌ به‌ «سفر عراقين‌» معروف‌ است‌، اين‌ شهر يكى‌ از توقف‌گاههاي‌ سپاه‌ بود. نصوح‌ مطراقچى‌ مؤلف‌ كتاب‌ بيان‌ منازل‌ سفر عراقين‌ كه‌ همراه‌ اردوي‌ عثمانى‌ بوده‌، نقشۀ آنجا را به‌ صورت‌ رنگى‌ و مينياتور ترسيم‌ كرده‌ است‌ (نک‍ :  گ‌  109b).
بحران‌ اقتصادي‌ سدۀ 11ق‌/ 17م‌ كه‌ سراسر امپراتوري‌ عثمانى‌ را فرا گرفته‌ بود، اسكى‌ شهر را نيز تحت‌ تأثير قرار داد. روستاييان‌ كشت‌ و كار را رها كرده‌، به‌ دزدي‌ و راهزنى‌ پرداختند. همچنين‌ در قيام‌ جلاليها اسكى‌ شهر مدتى‌ از سوي‌ شورشيان‌ به‌ رهبري‌ حسن‌ جلالى‌ اشغال‌ شد (IYA, IV/ 2838). به‌ هنگام‌ لشكركشى‌ مراد چهارم‌ به‌ بغداد در 1047ق‌/ 1637م‌، هنگامى‌ كه‌ وي‌ به‌ اسكى‌شهر رسيد، خبر يافت‌ درويشى‌ كه‌ خود را مهدي‌ خوانده‌ است‌، در اين‌ شهر و اطراف‌ آن‌ بسياري‌ را دور خود جمع‌ كرده‌، خراج‌ مى‌طلبد. به‌ امر سلطان‌ وي‌ را با 12 نفر از يارانش‌ دستگير كرده‌، به‌ مجازات‌ رساندند (هامر پورگشتال‌، 3/ 2022- 2023). گفتنى‌ است‌ كه‌ اسكى‌ شهر و اطراف‌ آن‌ يكى‌ از مراكز مهم‌ اخيگري‌ (نک‍ :  هـ د، اخى‌) بوده‌ است‌ (اوزون‌ چارشيلى‌، I/ 105).