بحران

بُحران، یا بَحران، سرزمینی در ناحیۀ فُرع در حجاز میان مکه و مدینه واقع در 24 کیلومتری شهر مدینه. به گفتۀ ابن اسحاق، بحران معدنی در حجاز بوده، و به حجاج بن علاط بهزی تعلق داشته است (‌‌ﻧﻜ : یاقوت، 1/ 498-499).
شهرت اصلی بحران به این سبب است که یکی از غزوات رسول اکرم(ص) در آنجا روی داده، وبه نام آن خوانده شده است. در سال 3ق به پیامبر(ص) خبر رسید که شمار بسیاری از بنی‌سلیم در بحران و گویا به قصد توطئه گرد آمده‌اند. پیامبر(ص) نیز پس از آنکه ابن ام مکتوم را در مدینه به جای خویش نهاد، همراه 300 تن از یارانش از شهر خارج، و با شتاب به سوی آنان روان شدند؛ لیکن چون بنی سلیم متفرق شده بودند، پیامبر(ص) بدون برخوردی نظامی به مدینه بازگشتند (ابن سعد، 2/ 24، 4/ 153؛ ابن هشام، 3/ 50؛ خلیفه، 1/ 71).
تاریخ دقیق وقوع این غزوه را برخی ابتدای ماه ربیع‌الآخر و برخی 6 جمادی الاول یا جمادی الآخر، و مدت غیبت پیامبر اکرم(ص) را از شهر مدینه 10 یا 11 روز یاد کرده‌اند (ابن‌حبیب، 112؛ ابن‌سعد، 2/ 24؛ قس: مسعودی، التنبیه...، 244؛ اقدی، 1/ 196؛ ابن هشام، همانجا). این غزوه که بیش از غزوۀ احد به وقوع پیوست، یکی از 11 غزوه‌ای است که در آن جنگ وی نداد (ابوعبید، 228؛ ابن‌سعد، 2/ 24، 25؛ مسعودی، مروج...، 281). این نبرد را غزوةالفرع و غزوۀ بنی سلیم نیز نامیده‌اند (ابن هشام، واقدی، همانجاها؛ ابن سعد، 2/ 24، 4/ 153).
نام بحران در سریۀ عبدالله بن جحش نیز ذکر شده است (‌‌ﻧﻜ : طبری، 2/ 410-414).

مآخذ

ابن حبیب، محمد، المحبر، به کوشش ایلز، لیشتن اشتتر، حیدرآباد دکن، 1361ق/ 1942م؛ ابن سعد، محمد، کتاب الطبقات الکبیر، به کوشش ادوراد زاخاو، لیدن، 1321-1325ق ابن هشام، عبدالملک، السیرة التبوبة، به کوشش ابراهیم ابیاری و دیگران، قاهره، 1355ق/ 1936م؛ ابوعبید بکری، عبدالله، معجم ما استعجم، به کوشش مصطفى سقا، بیروت، 1403ق/ 1983م؛ خلیفة بن خیاط، تاریخ، به کوشش سهیل زکار، دمشق، 1387ق/ 1967م؛ طبری، تاریخ، مسعودی، علی، التنبیه و الاشراف، لیدن، 1893م؛ همو، مروج الذهب، به کوشش یوسف اسعد داغر، بیروت، 1385ق/ 1965م؛ واقدی، محمد، المغازی، به کوشش مارسدن جونز، بیروت، مؤسسة الاعلمی؛ یاقوت، بلدان.

سیمین محقق