تادلی، ابومحمد

تادَلی، ابومحمد عبدالله بن محمد (511-597ق / 1117-1201م)، فقیه، ادیب، شاعر و محدث مالکی مذهب. وی در تادَله، شهری در نزدیکی فاس و تلمسان (نک‍‌‍‍ : یاقوت، 1 / 810) زاده شد و در مکناسه درگذشت (ابن ابار، 2 / 921-922؛ مراکشی، 8 / 201-202). پدرش ابوعبدالله حافظ قرآن و پیرو مذهب مالکی بود و در دولت مرابطون، مدتی در فاس سمت مشاورت داشت و در زمان موحدون نیز خلیفه یوسف بن عبدالمؤمن، قضای شهر فاس را به او سپرد (نک‍‌‍‍ : ابن ابار، همانجا؛ ابن قاضی، 421). خود تادلی نیز مدتی در فاس منصب قضا داشت (ابن دحیه، 110؛ ابن حجر، 3 / 343).
وی در پایان دولت مرابطون به اندلس رفت و در آنجا بر آن شد تا در محضر ابوبکر ابن عربی که در آن هنگام در اشبیلیه به سر می‌برد، استماع حدیث کند، اما به علت اختلافی که میان برخی از فقها و ابن عربی وجودداشت، موفق به این کار نشد (ابن ابار، همانجا). تادلی ملازمت قاضی عیاض، محدث مشهور اندلسی و ابن بشکوال را از افتخارات خود می‌دانست و از ابن بشکوال اجازۀ روایت گرفت. وی گویا علاوه بر آن دو تن، در شهر المریه با ابن صائغ نیز دیداری کوتاه داشته است (ابن قاضی، ابن ابار، ابن حجر، همانجاها؛ باباتنبکتی، 1-2 / 214).
تادلی پس از آنکه مدتی قضای شهر بسطه را عهده‌دار بود، به مکناسه رفت و در همان‌جا مسکن گزید (مراکشی، باباتنبکتی، همانجاها). استناد علمی او در روایت بیشتر بر ابوبحر اسدی و ابومحمد ابن عَتّاب بوده است (ابن ابار، ابن قاضی، باباتنبکتی، همانجاها). ابومحمد ابن حوط‌الله و ابوالربیع ابن سالم از جملۀ افرادی هستند که از وی روایت کرده‌اند (ابن حجر، ابن قاضی، همانجاها).
تادلی به شجاعت و دلاوری مشهور بود و علاوه بر فضایل علمی، خطی خوش داشت و شعر نیز می‌گفت (ابن ابار، ابن حجر، مراکشی، همانجاها). از اشعار او جز یک دو بیتی که وی در آن ابن مضاء نحوی و فقیه قرطبی (نک‍‌‍‍ : ه‍ د، ابن مضاء) را مخاطب قرار داده، چیزی باقی نمانده است (باباتنبکتی، مراکشی، همانجاها). رساله‌هایی نیز بدو نسبت داده‌اند که از آنها اثری در دست نیست (نک‍‌‍‍ : ابن ابار، ابن حجر، ابن قاضی، همانجاها).

مآخذ

ابن ابار، محمد، التکملة لکتاب الصلة، به کوشش عزت عطار حسینی، قاهره، 1375ق / 1956م؛ ابن حجر عسقلانی، احمد، لسان المیزان، بیروت، 1390ق / 1971م؛ ابن دحیه، عمر، المطرب من اشعار اهل المغرب، قاهره، 1954م؛ ابن قاضی، احمد، جذوة‌الاقتباس، رباط، 1974م؛ باباتنبکتی، احمد، نیل‌الابتهاج، طرابلس،‌1409ق / 1989م؛ مراکشی، عباس، الاعلام بمن حل مراکش و اغمات من الاعلام، به کوشش عبدالوهاب بن منصور، رباط، 1397ق / 1977م؛ یاقوت، بلدان.

فریبا پات