ابومرثد غنوی

اَبوُمَرْثَدِ غَنَوی، كَنّاز بن حُصَین (د 12 ق / 633 م)، صحابی پیامبر (ص). او از طایفۀ بنی غنی و از اعراب مُضَری بود و حلیف و همسال حمزة بن عبدالمطلب شمرده می‌شد (عروة بن زبیر، 156؛ ابن سعد، 3 / 47). وی از نخستین مهاجران بود و در مدینه، پیامبر (ص) میان او و عبادة بن صامت پیمان برادری برقرار كرد (ابن سعد، همانجا؛ ابن حبیب، 71).
در سریۀ حمزة بن عبدالمطلب كه در رمضان و آغاز هفتمین ماه هجرت اتفاق افتاد، او یكی از 15 مهاجری بود كه در جنگ شركت داشت (واقدی، 1 / 9). وی همچنین در بدر و احد و خندق و دیگر غزوات حضور یافت (همو، 1 / 153؛ ابن سعد، همانجا؛ ابن عبدالبر، 4 / 1755). فرزندش مرثد نیز كه در 3 ق از سوی پیامبر (ص) به سریۀ رجیع گسیل شده بود، در همان سریه به شهادت رسید (ابن‌حبیب، 118؛ ابن‌قتیبه، 327). ابومرثد در خلافت ابوبكر در مدینه درگذشت (عروة بن زبیر، ابن سعد، ابن قتیبه، همانجاها).
با اینهمه گفته‌اند كه وی تا زمان عثمان زنده بود (ابن حزم، 247) و در اجنادین شام كشته شد (ابن حبان، 18). ابن شَدّاد نیز به نقل از ابن عساكر، قبری را در حوالی دمشق به او نسبت داده است (ص 183؛ قس: ابن كثیر، 6 / 354؛ نیز نك‍ : یاقوت، 2 / 316)، ولی با توجه به اقوال دیگر مورخان مبنی بر وفات او در مدینه ــ چنانكه ابن شداد نیز اشاره كرده است ــ این نكته درست به نظر نمی‌رسد. از طریق ابومرثد روایتی از پیامبر (ص) نقل شده است (نك‍ : احمد بن حنبل، 4 / 135؛ مزّی، 8 / 328- 329).

مآخذ

ابن حبان، محمد، مشاهیر علماءالامصار، به كوشش فلایشهمر، قاهره، 1379 ق / 1959 م؛ ابن حبیب، محمد، المحبر، به كوشش ا. لیشتن اشتتر، حیدرآباد دكن، 1361 ق / 1942 م؛ ابن حزم، علی بن احمد، جمهرة انساب العرب، بیروت، 1403 ق / 1983 م؛ ابن سعد محمد الطبقات الكبری، بیروت، دارصادر؛ ابن شداد، محمد بن علی، الاعلاق الخطیرة، به كوشش سامی دهان، دمشق، 1375 ق / 1956 م؛ ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، به كوشش علی محمد بجاوی، قاهره، 1380 ق / 1960 م؛ ابن قطیبه، عبدالله بن مسلم، المعارف، به كوشش ثروت عكاشه، قاهره، 1960 م؛ ابن كثیر، البدایة؛ احمد بن حنبل، مسند، قاهره، 1313 ق؛ عروة بن زبیر، مغازی رسول الله (ص)، به كوشش محمد مصطفی اعظمی، ریاض، 1401 ق / 1981 م؛ مزّی، یوسف بن عبدالرحمن، تحفة الاشراف، به كوشش عبدالصمد شرف‌الدین، بمبئی، 1397 ق / 1977 م؛ واقدی، محمد بن عمر، المغازی، به كوشش مارسدن جونز، لندن، 1966 م؛ یاقوت، بلدان.

ابوالحسن دیانت