ابن جهیم

اِبْنِ جُهَيْم‌، مفيدالدين‌ ابوعبدالله‌ محمد بن‌ علی‌ اسدی‌، حلی‌، متكلم‌، فقيه‌ و اصولی‌ شيعی‌ در سدۀ 7 ق‌/ 13 م‌. نام‌ نيای‌ بزرگ‌ او را ابن‌طاووس‌ (ص‌ 109) به‌ صورت‌ «جهم‌» ضبط كرده‌ است‌ (برای‌ آگاهی‌ از نام‌ و نسب‌ وی‌ نيز نک‍ : شهيد اول‌، 30؛ حر عاملی‌، 2/ 254؛ بحرانی‌، 265). از تاريخ‌ تولد و وفات‌ وی‌ اطلاعی‌ در دست‌ نيست‌، ليكن‌ از بررسی‌ احوال‌ مشايخ‌ و راويان‌ وی‌ می‌توان‌ نتيجه‌ گرفت‌ كه‌ معاصر و در طبقۀ محقق‌ حلی‌ (د 676 ق‌/ 1277 م‌) بوده‌ است‌. از آنچه‌ علامۀ حلی‌ دربارۀ ملاقات‌ خواجه‌ نصيرالدين‌ طوسی‌ با محقق‌ حلی‌ در حله‌ و گفت‌ و گوی‌ آن‌ دو نقل‌ كرده‌، چنين‌ برمی‌آيد كه‌ ابن‌جهيم‌ يكی‌ از سرآمدان‌ عصر خود در اصول‌ عقايد و اصول‌ فقه‌ بوده‌ است‌ (مجلسی‌، 104/ 64)، افزون‌ بر اين‌، فقاهت‌ وی‌ مورد اذعان‌ علامۀ حلی‌ (همانجا) و ابن‌ طاووس‌ (همانجا) نيز بوده‌ است‌. حر عاملی‌ او را اديب‌ و شاعر نيز دانسته‌ است‌ (حر عاملی‌، 2/ 253). اسناد روايات‌ مختلف‌ (حلی‌، 8؛ ابن‌ طاووس‌، همانجا؛ شهيد اول‌؛ 30، 78، 87) نشان‌ می‌دهد كه‌ ابن‌ جهيم‌ از مشايخ‌ اجازه‌ نيز بوده‌ و حر عاملی‌ (همانجا) وی‌ را صدوق‌ دانسته‌ است‌. از مشايخ‌ او سيد فخار بن‌ معدّ موسوی‌ قابل‌ ذكر است‌ (حلی‌، ابن‌ طاووس‌، همانجاها). 
در ميان‌ راويان‌ و شاگردان‌ وی‌ نيز نام‌ كسانی‌ چون‌ علامه‌ حسن‌ بن‌ يوسف‌ حلی‌ (مجلسی‌، همانجا)، تقی‌الدين‌ حسن‌ بن‌ علی‌ ابن‌ داوود حلی‌ (حلی‌، 7- 8) و سيد عبدالكريم‌ بن‌ طاووس‌ (ابن‌ طاووس‌، 109) به‌ چشم‌ می‌خورد. از يك‌ سند شهيد اول‌ (ص‌ 87) برمی‌آيد كه‌ سيد مجدالدين‌ محمد بن‌ علی‌ پدر عميدالدين‌ نيز بدون‌ واسطه‌ از وی‌ روايت‌ كرده‌ است‌. 

مآخذ

ابن‌ طاووس‌، عبدالكريم‌ بن احمد، فرحة الغری‌، نجف‌، 1368 ق‌/ 1949 م‌؛ بحرانی‌، يوسف‌ بن احمد، لؤلؤة البحرين‌، به‌ كوشش‌ محمد صادق‌ آل‌ بحر العلوم‌، قم‌، مؤسسۀ آل‌ البيت‌؛ حرعاملی‌، محمد، امل‌ الآمل‌، به‌ كوشش‌ احمد حسينی‌، بغداد، 1385 ق‌/ 1965 م‌؛ حلی‌، حسن‌ بن علی، رجال‌، به‌ كوشش‌ جلال‌الدين‌ محدث‌، تهران‌، 1342 ش‌؛ شهيد اول‌، محمد بن مکی، الاربعون‌ حديثاً، قم‌، 1407 ق‌/ 1987 م‌؛ مجلسی‌، محمدباقر، بحارالانوار، بيروت‌، 1403 ق‌/ 1983 م‌. 

احمد پاكتچی