کرد و کردستان، تاریخ و فرهنگ

کرد و کردستان، تاریخ و فرهنگ یکی دیگر از پروژه‌های مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی است. مراحل مقدماتی تهیۀ این مجموعه از بهمن سال 1385ش با کتاب‌شناسی، جمع‌آوری منابع و تشکیل پرونده‌های علمی آغاز گردید و هم‌اکنون شماری از نویسندگان با ملیتهای گوناگون مشغول تألیف و نگارش نخستین مقالات این مجموعه‌اند. مجموعۀ کرد و کردستان در 6 جلد انتشار خواهد یافت.
جلد اول و دوم به جغرافیای پراکندگی کردها در ایران و مناطق همجوار و تاریخ باستانی این مردم اختصاص دارد. در این دو جلد پس از معرفی و نقد منابع و پژوهشهای کردشناسی و ایران‌شناسی به زبانهای مختلف، جغرافیای سکونت کردها در طول تاریخ بررسی خواهد شد. این بررسی از ابتدای ورود آریاییها به ایران آغاز می‌شود و جغرافیای کردستان که البته زیرمجموعۀ جغرافیای فلات ایران است، با استناد به منابع موجود مطالعه خواهد شد. در ادامه، تاریخ این مردم از مهاجرت آریاییها تا پایان حکومت ساسانی به‌تفصیل بررسی می‌شود. بخش بزرگ این دو جلد به وحدت قومی کرد و ماد (کردها و آریاییها) و نقد دیدگاههای دیگر در این حوزه اختصاص خواهد یافت. تاریخ اسطوره‌ای کردها که در شاهنامۀ فردوسی و دیگر منابع آمده است، پایان‌بخش این مجموعه خواهد بود. موضوع جلد سوم و چهارم تاریخ سیاسی کردها از ورود اسلام به ایران تا پایان جنگ جهانی اول است. این دو جلد با معرفی و نقد منابع تاریخی، باستان‌شناختی، زبان‌شناختی و... به زبانهای مختلف آغاز خواهد شد و به‌تفصیل به بررسی حیات سیاسی کردها به عنوان بخشی از جامعۀ اسلامی ـ ایرانی در دورۀ خلفای اموی، عباسی، فاطمی، دولتهای متقارن، غزنوی، سلجوقی، خوارزمشاهی، مغول، صفویه، افشاریه، زندیه و قاجاریه خواهد پرداخت. معرفی حکومتهای کردی ـ ایرانی خارج از حوزۀ جغرافیایی فلات ایران مانند حکومت ایوبیان مصر و شام و کردهای عثمانی از دیگر بخشهای این دو جلد است. بخش مهمی از این دو جلد به بررسی زمینه‌ها و علل جدایی بخش زیادی از مناطق کردنشین از حوزۀ ایران و ضمیمۀ آن به قلمرو عثمانی اختصاص خواهد داشت.
موضوع جلد پنجم و ششم تاریخ فرهنگی و اجتماعی کرد و کردستان است. در این دو جلد پس از معرفی و نقد منابع، زبان شناسی، خط، ادبیات، آموزش و پرورش، هنر، مردم‌شناسی، دین و علوم، در مناطق کردنشین بررسی خواهد شد. بخش مهم و محوری این طرح، زبان کردی و پیوستگی ادبی و تاریخی آن با دیگر زبانهای ایرانی است. در این بخش با بررسی تطبیقی لغات، اصطلاحات و مثلهای کردی و دیگر زبانهای آریایی، نزدیکی و حتى مبدأ واحد تاریخی همۀ آنها نشان داده خواهد شد.