دانشنامه زبان ها و گویش های ایرانی

دانشنامه زبان‌ها و گویش‌های ایران و ایرانی نخستین دانشنامه زبان و گویش است که با هدف شناساندن و پاس‌داشتن از زبان‌ها و گویش های ایران و ايرانی در چهار جلد در مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی در دست تدوین است. طرح آغازین این دانشنامه در سال 1389 فراهم آمد و با تصويب در شورای عالی علمی مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی روند تدوين آن آغاز شد. بخش زبان‌شناسی این مرکز اکنون پس از تنظیم شیوه‌نامه، شناسایی و گردآوری منابع و شناسایی نويسندگان و پژوهشگران اين حوزه در ایران و دیگر کشورهای جهان، بخش قابل توجهی از مقالات مربوط را تأليف کرده، در دست ویرایش علمی دارد.

مسئله زبان‌ها و گویش‌ها، شناسایی و نگهداری آن‌ها در سراسر دنیا به ویژه در سده کنونی از ضرورت ویژه‌ای برخوردار شده است. در راستای صنعتی شدن روزافزون و گسترش ابزارهای ارتباطی، همچنین در اثر برخی تحولات اجتماعی مانند مهاجرت روستاییان و ساکنان شهرهای کوچک به شهرهای بزرگ، همگام با از میان رفتن بسیاری از روستاها، زبان‌ها و گویش‌ها نيز رو به نابودی‌اند. به گزارش یونسکو در هزاره‌ای که گذشت، به ویژه در سده گذشته بیش از دو هزار زبان و گویش از میان رفته‌است. از بین رفتن یک زبان فاجعه‌یی اجتماعی، فرهنگی و علمی به شمار می‌آید؛ چون زبان وسیله یی برای بیان دانش منحصر به فرد، تاریخ و جهان‌بینی جوامع است و هر زبان گونه ویژه یی از تکامل توانایی مردمان را برای برقراری ارتباط و انديشيدن نشان می‌دهد. با این نگرش، برنامه ریزی برای گردآوری داده‌ها در باره زبان‌ها و گويش‌ها، و نگاهداری آن می‌بایست سرلوحه پژوهش‌های جوامع قرار گیرد.یکی از کارآمدترین برنامه‌ها، تألیف دانشنامه‌ها و کتاب‌های زبان و گویش و شناساندن و معرفی آن‌هاست. تدوین دانشنامه زبان و گویش نه تنها راهی مؤثر در شناساندن و معرفی زبان‌ها و گویش‌های اين منطقه به شمار می‌آید که منابع لازم را در دسترس پژوهشگران سراسر دنیا برای پژوهش‌های زبانی قرار خواهد داد. همچنین با شناسایی زبان‌ها و گویش‌ها برای نگارش مدخل‌های دانشنامه گامی در راستای تدوین اطلس زبان‌ها و گویش‌های ایرانی برداشته خواهد داشت و افزون بر آن، با فراهم آوردن منابع، خود پایگاهی برای پژوهش‌های زبانی خواهد بود. برگزاری همایش‌های بین المللی و داخلی، برگزاری کارگاه‌های آموزش گردآوری زبان‌ها و گویش‌های ایران با انگیزه افزودن مدخل‌های شناسایی نشده و گسترش همکاری پژوهشی با مراکز و دانشگاه‌ها در سراسر دنیا از برنامه‌های پيرامونی این دانشنامه است. از همه اساتید و پژوهشگرانی که علاقه به پژوهش در زمینه زبانها و گویشهای ایرانی و ایران دارند و یا تخصص در یک زبان یا گویش دارند و یا اینکه اثر یا آثاری در همین زمینه پدید آورده اند تقاضای همکاری داریم و استدعا داریم که اثر نوشتاری چاپ شده و چاپ نشده خود را برای ما ارسال نمایند و بدین طریق در این طرح مهم ملی مشارکت کنند