آینه بردباری / امیرحسین شرافت - بخش دوم

1393/4/23 ۰۸:۱۰

حسین وجدانی در ترجمه جلد پنجم مجموعه «فی رحاب أئمه اهل‏البیت» اثر علامه سیدمحسن امین(1282-1371ق)، با عنوان «سیره معصومان(ع): امام حسن، امام حسین، امام زین‏العابدین علیهم‏السلام»، به بررسی و تحلیل سیره سیاسی امام حسن(ع)‏؛ سیره امام حسین(ع)‏؛ و سیره امام سجاد(ع)‏ پرداخته است. «باب زندگانی امام حسن مجتبی كریم اهل‏بیت(ع)» ترجمه کتابی از محمدباقر بن محمد اكمل بهبهانی (1118-1205ق) با عنوان «الدمعه الساكبه فی احوال النبی والعتره الطاهره» است که با ترجمه‏ ابراهیم سلطانی‏نسب منتشر شده و در آن به زندگینامه امام حسن(ع)‏ پرداخته شده است.

حسین وجدانی در ترجمه جلد پنجم مجموعه «فی رحاب أئمه اهل‏البیت» اثر علامه سیدمحسن امین(1282-1371ق)، با عنوان «سیره معصومان(ع): امام حسن، امام حسین، امام زین‏العابدین علیهم‏السلام»، به بررسی و تحلیل سیره سیاسی امام حسن(ع)‏؛ سیره امام حسین(ع)‏؛ و سیره امام سجاد(ع)‏ پرداخته است.

«باب زندگانی امام حسن مجتبی كریم اهل‏بیت(ع)» ترجمه کتابی از محمدباقر بن محمد اكمل بهبهانی (1118-1205ق) با عنوان «الدمعه الساكبه فی احوال النبی والعتره الطاهره» است که با ترجمه‏ ابراهیم سلطانی‏نسب منتشر شده و در آن به زندگینامه امام حسن(ع)‏ پرداخته شده است.

محمد بیومی مهران، در کتاب «الإمام الحسن بن علی(ع)» که آن را انتشارات پیام عترت اصفهان به چاپ رسانده، بررسی فشرده‏ای پیرامون زندگی و سیره امام حسن مجتبی(ع) از ولادت تا شهادت انجام داده است. كتاب بر حسب تاریخی و در هفت فصل و با این عناوین تنظیم شده است: امام حسن در زمان رسول گرامی اسلام؛ ولادت، نسب، كنیه و القاب آن حضرت؛ مقام و شأن امام نزد پیامبر؛ بررسی وقایع تاریخی امام حسن(ع) در زمان خلفا؛ زعامت و رهبری امت توسط امام حسن(ع) و بررسی سیاستهای آن حضرت؛ صلح امام؛ علل صلح و شروط صلح؛ فضایل و مناقب امام حسن؛ و شهادت امام مجتبی.

کتاب «خلاصه تاریخ اسلام: زندگانی حضرت امیر‏المؤمنین و فاطمه زهرا و امام حسن مجتبی(ع)» از سیدهاشم رسولی‏محلاتی(1308)، بررسی مختصری از زندگی نامه و فضایل امام علی و همسرش فاطمه زهرا و سبط اکبر، امام حسن(ع) است که با استناد به منابع تاریخی، روایی و تفسیری نگاشته شده است. در بخش اول، زندگی علی(ع) از ولادت تا خلافت، دوران خلافت تا شهادت، شهادت، فضایل و مکارم و سخنان آن حضرت ارائه شده است.

بخش دوم در باب زندگی حضرت زهرا(ع) است و خود شامل پنج فصل: ولادت و دوران کودکی، ازدواج و زندگانی با علی(ع)، فضایل و سیره عملی، شهادت و فرزندان آن حضرت است. بخش سوم به بیان زندگی امام حسن(ع) اختصاص دارد و در آن به بازگویی زندگانی آن حضرت از دوران کودکی و ولادت تا دوران سخت امامت و خلافت پرداخته شده است. در پایان این بخش، فضایل و قسمتی از سخنان امام حسن(ع) آمده و به ماجرای شهادت مظلومانه آن حضرت اشاره گردیده است.

محمدحسین ضیائی بیگدلی(1291)در کتاب » امام حسن مجتبی(ع)»، به ارائه گزارشی كوتاه از زندگی امام حسن(ع) پرداخته است كه با استناد به متون روایی و تاریخی تدوین شده است. غیر از شرح فضایل، امامت، سیره و اخلاق امام، جنبه‏های سیاسی زندگی آن حضرت مخصوصاً صلح وی و متن صلحنامه و علل پذیرش آن نیز مورد بحث واقع شده است.

لورا وچیا واگلیری، در مقاله«حسن بن علی بن ابیطالب» که در جلد سوم ‏دایره‏المعارف اسلام (EI) به چاپ رسیده، امام را معرفی کرده که پس از كشته شدن علی، حسن با بی‏میلی ادعای خلافت كرد، اما معاویه، والی سوریه او را واداشت تا از حق خود در خلافت صرف‏نظر كند. این واقعه در مسجد كوفه به سال 661 م رخ داد. به تصریح نویسنده، در اعتقادات شیعیان، حسن، امام دوم است و درادبیات نمایشی دینی ایرانیان یكی از شخصیت‏های اصلی است.

«زندگانی حضرت امام حسن بن علی(ع)» نوشته جواد فاضل(1293ـ1340)، به شرح فقراتی از زندگانی امام از ابتدای کودکی تا زمان شهادت پرداخته است. نویسنده به تولد امام حسن(ع) و اقدامات پیامبر اکرم(ص) پس از تولد وی اشاره دارد و سنن پیامبر درباره عقیقه کردن و سایر آداب مربوط به پس از تولد کودک را شرح می‏دهد. نویسنده در ادامه به ذكر روایات تاریخی در ابراز محبت پیامبر به امام حسن می‏پردازد و فضایل متعددی از ایشان نقل می‏كند. شخصیت امام از دیدگاه عموم مردم عصر خویش، ارائه تصویری از دوران خفقان‏آمیز زندگانی حضرت، اقدامات معاویه بر ضد ایشان، وضعیت مسلمانان و اسلام در عصر اموی، تفسیر و تحلیل اقدامات امام حسن(ع) بر ضد معاویه و صلح آن حضرت با وی از دیگر عناوین مورد بحث در این كتاب است.

سیره سیاسی و تربیتی:

محمدهادی یوسفی‏غروی در نوشتاری با عنوان «الإمام المجتبی و دوره فی تأصیل العقیده و دفع الشبهات»، به پژوهش در سیره امام حسن(ع) و نقش وی در دفاع از عقاید اسلامی و دفع شبهات پرداخته است. نویسنده با استفاده از كلمات امام، به نقش آن حضرت در بنای اعتقادات اصیل بر پایه مكتب قرآن و اهل‏بیت پرداخته و از نقش قرآن و اهل‏بیت(ع) در این‏باره سخن گفته است. وی اهل‏بیت را مفسر قرآن دانسته و از این جهت به نقش آنان در مرجعیت فكری مسلمانان اشاره كرده است. نگارنده با تحلیل صلح امام حسن(ع) از دیدگاه آن حضرت، بر این باور است که جلوگیری از خونریزی، حفظ یاران اندك، مصالح مردمی و كوتاهی سپاه، از جمله دلیلهای این صلح بود و صلح مزبور از جمله اموری بود كه حتی بر یاران امام(ع) نیز مشتبه شده بود؛ به طوری كه امام را به سبب آن شماتت می‏كردند و آن را موجب ذلت و خواری خود می‏دانستند و می‏پنداشتند كه عامل این ذلت، امام است. نویسنده همچنین به نقش امام مجتبی پس از پذیرش صلح در تبیین اسلام اصیل و زدودن آثار جاهلیت و مقابله با منكرات خلفا پرداخته است و سیره امام را در مراحل زندگی وی خواه جنگ و خواه صلح و خواه تبلیغ و افشاگری و خواه سكوت برخاسته از احساس مسئولیت امام دانسته و آن را نمونه‏ای برای پیروان آن حضرت شمرده است.

سیدحسن مصطفوی در کتاب «الإمام المجتبی ابومحمد الحسن بن علی(ع)»، با اشاره به فضایل و سیره و كلمات امام حسن(ع)، با ذكر احادیث فراوان درصدد است پاره‏ای از مقامات حضرت را ذكر کند. سخاوت، عبادت و بردباری از ویژگیهای شخصیت اوست. نویسنده، مجموعه احادیث پیامبر(ص) را درباره مقام و منزلت و ضرورت دوستی حضرت مجتبی گردآوری كرده ، سپس مسئله خلافت حضرت و مبارزه او با معاویه و حكمت‌های پذیرش صلح را با استناد به منابع تاریخی ارائه کرده است. در پایان مطالبی درباره كرامات، فرزندان، كلمات حكمت‏آمیز، دعاها و نظریات فقهی حضرت آمده است.

«تمهید الحسن وقیام الحسین(ع)»، تحقیق مفصلی از عبدالعزیز مصلی در زمینه‏ها و پیامدهای قیام امام حسین(ع) است که به اعتقاد نویسنده، صلح امام حسن(ع) و سیاستهای آن حضرت در مقابله با معاویه، در راستای ایجاد زمینه برای قیام امام حسین بوده است. وی به همین خاطر صلح امام حسن را از جنبه‏های مختلف مطالعه و درصدد اثبات نظریه خود برآمده است. کیفیت شکل‏گیری قیام، نظریه‏های فلسفه قیام و تحلیل سیاستهای امام حسین(ع) در مبارزه با طواغیت، موضوعاتی است که وی با استناد به برخی منابع تاریخی و اندیشه متکلمان و فقیهان شیعه و اهل‏سنت به تحلیل آنها پرداخته است. پاسخ به شبهات عاشورا و فلسفه گریه بر امام حسین(ع) نیز از دیگر مطالب کتاب است.

انتشارات صدرا نیز در «مجموعه آثار 16: سیری در سیره نبوی، جاذبه و دافعه علی(ع)، سیری در نهج‏البلاغه، مشكلات علی(ع)، صلح امام حسن(ع)»، به طرح دیدگاههای شهید مرتضی مطهری(1298ـ 1358) در زمینه سیره سیاسی و به ویژه موضوع صلح امام حسن(ع) پرداخته است.

محمدمهدی حائری مازندرانی (1261ـ1344) کتاب «معالی السبطین فی أحوال الحسن(ع) و الحسین(ع)»، را که گفتاری است راجع به شخصیت، زندگی فردی، زندگی سیاسی و شهادت امام حسن (ع) و امام حسین(ع) تالیف، و زندگی این دو امام را از بدو تولد تا لحظه شهادت تشریح كرده است. وی همچنین به تبیین وقایع سیاسی و اجتماعی روزگار حضرت، سیاستهای بنی‏امیه و مخالفتهای اهل حجاز با آنها می‏پردازد. روش مؤلف، توصیفی و گزارشی است و بر روایات شیعی و حكایات تاریخی تأكید دارد. عنوان برخی مطالب بدین قرار است: ولادت امام حسن، زندگی او، امامت امام حسن، جنگ و صلح او با معاویه، شهادت امام حسن، ولادت و زندگی امام حسین، خروج وی از كوفه، حج امام حسین، وقایع عاشورا، وقایع كوفه، شهادت امام حسین و یارانش، خونخواهی مختار و یارانش و انتقام از قاتلان كربلا و فعالیتهای سیاسی و نظامی ابن زبیر.

سیدمحمدحسین فضل‏الله(1935ـ 2010) در کتاب 408 صفحه‌ای «فی رحاب اهل‏البیت» که مجموعه‏ای از سخنرانیها و نوشته‏های مؤلف در خلال بیش از 40 سال است، بررسی‏ها، تحلیل ها و تأملات خود در زندگانی پنج تن آل‏عبا(ع) و مواضع و حالات آنها را ارائه کرده است. این بررسی‏ها و تأملات، منعكس كننده روش پویا و شناخته شده مؤلف است كه همواره می‏كوشد گذشته را به زمان حال پیوند بزند و مفاهیم انقلابی را مطابق نظر خود از سخنان و مواضع دیگران بیرون بكشد. وی تصویرگر روشی علمی و متكاملی است كه می‏تواند مورد عمل قرار گیرد و در هر زمانی برای فرد و جامعه و حكومت عبرت‏آموز باشد.

روزنامه اطلاعات