گفتگو

اردیبهشت سال جاری، برای سی و سومین نوبت کتاب «چهل نامه کوتاه به همسرم» اثر زنده‌یاد نادر ابراهیمی از سوی نشر روزبهان تجدید چاپ شد؛ اثری که نام آن و محتوایش خاطرات و نوستالژی‌های بسیاری را برای بخش زیادی از اهالی کتاب در ایران به همراه دارد و بدون شک داستان نگارش این اثر نیز برای مخاطبان بالقوه آن می‌تواند جذاب باشد. ابراهیمی با نگارش این کتاب و خلق نثری مافوق تصور در سطور آن نام خود را بار دیگر به عنوان یکی از سلاطین نثر معاصر فارسی به ثبت رساند که البته در این میان تایید مخاطبان نیز بر این مساله صحه می‌گذارد.

آثار ترجمه بخش مهمی از بازار نشر و کتاب ما را در دست دارند و در حوزه‌های گوناگون، به خصوص در حوزه ادبیات کلاسیک و بخش رمان هم با اقبال خوبی از سمت مخاطب روبه رو شده‌اند. انتخاب نویسنده، تخصص و تجربه مترجم، همکاری انتشارات برای چاپ آثار ترجمه شده، ذائقه مخاطب و... از جمله مسائلی است که یک مترجم باید در نظر داشته باشد تا بتواند یک ترجمه خوب ارائه دهد.

تابستان سال گذشته بود که شانزدهمین کاشی ماندگار بر سردر خانه مرحوم سید محمد محیط طباطبایی، مورخ، پژوهشگر، منتقد و ادیب فقید معاصر نصب شد. خانه او، خانه مورد علاقه دوران کودکی‌ام بود، خانه‌ای قدیمی با حیاطی بزرگ که شاخ و برگ‌ درختان زیتون، پرتقال و خرمالوی آن در کوچه آذر خودنمایی می‌کرد. وقتی پس از سال‌ها از محله کودکی‌ام گذر می‌کردم و چشمم به کاشی سردر این خانه افتاد تصمیم گرفتم گفت‌وگویی را به مناسبت روز جهانی موزه و میراث فرهنگی با سید احمد محیط طباطبایی، فرزند آن مرحوم داشته باشم.

آقامحمدخان قاجار یا آقامحمد شاه (۱۱۲۱ در استرآباد- ۲۷ اردیبهشت ۱۱۷۶ در شوشا) که به عبارتی آغامحمدخان نامیده می‌شود، بنیانگذار و نخستین شاه قاجار بود. در سال ۱۱٧٤ هجری شمسی، آقامحمدخان که از افراد ایل قاجار بود با برکناری حکومت جانشینان کریم خان زند به قدرت رسید. وی ابتدا در استرآباد تاجگذاری کرد، و بعدها در نهایت، بنا به دلایل استراتژیکی، تهران را پایتخت خود قرار داد و برای دومین بار تاجگذاری کرد. بعد از وی برادرزاده‌اش فتحعلی شاه به سلطنت رسید. در فرهنگ عامیانه ایران، از آقامحمدخان به عنوان یکی از خشن‌ترین اما مقتدرترین شاهان ایران یاد می‌شود. وی در قفقاز به تصرف شهر شوشا که در حمله نخست به دست وی نیفتاده بود، پرداخت.

از گذشته تا به امروز بشر سعی كرده از طریق ارتباط، نیازهای جسمی و روحی خود را مرتفع كند و تا زمانی كه خواستار علم، سیاست، هنر و فرهنگ است این نیاز نیز وجود دارد. در این بین زبان نقش كلیدی در انتقال مفاهیم مورد نیاز داشته و دارد. منوچهر صانعی‌دره‌بیدی، پژوهشگر، استاد فلسفه و مترجم آثاری نظیر «دین در محدوده عقل تنها» ایمانوئل كانت، «فلسفه دكارت»، «مقدمه بر علوم انسانی» ویلهلم دیلتای و «فرهنگ فلسفی» جمیل صلیبا بر این باور است تا زمانی كه پیشرفت در صنعت، علم و هنر مشهود است وجود ابزاری به نام ترجمه نیز ضروری است. با او درباره ترجمه، نقش و اهمیت در انتقال و رشد فرهنگ و اندیشه ایران گفت‌وگو كردیم كه در ادامه می‌آید.

یکی از مهم‌ترین منابع پژوهش‌های تاریخی، اسناد است. مجید تفرشی، سند پژوه در طول سال‌های اقامتش در بریتانیا کوشیده تا پلی میان اسناد خارج از کشور و پژوهشگران تاریخی باشد. با او درباره اسناد موجود در مراکز آرشیوی انگلستان و وضعیت مراکز اسنادی در داخل کشور گفت‌وگویی داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید:

آیان ارخی: آقای مولیتور! چه شد که پدربزرگ شما به‌عنوان مستشار اقتصادی برای ساماندهی و سازماندهی گمرک و پُست، به ایران آمد؟ دولت ایران مشکل داشت. از بلژیک کمک خواستند و تصمیم گرفته شد تا اشخاصی برای انجام بهتر کارها و سرآمد کردن درآمد گمرک و پست ایران بیایند که در سیستم مالی، گمرکی و پستی باتجربه بودند. چون ایران بدهی سنگینی به روسیه و انگلیس داشت و آنها تضمین می‌خواستند که اقراض خود را پس بگیرند، باید سیستمی برقرار می‌شد که درآمدزایی داشته باشد.

حسن مجیدی: آقای امیرخانی، نمایشگاه اسناد و تصاویر «لامبرت مولیتور» از ایران با عنوان «ایران در آغاز قرن بیستم» در آرشیو اسناد ملی ایران برپا شده است. اهمیت حضور بلژیکی‌ها و بویژه لامبرت مولیتور در ایران، از چه جوانبی می‌تواند محل توجه باشد؟ به قول مولوی که می‌گوید «خوش‌تر آن باشد که سر دلبران/ گفته آید در حدیث دیگران» همه ملت‌ها دوست دارند بدانند دیگران درباره آنها چه می‌گویند

پیتر ادمسن دکتری خود را در فلسفه از دانشگاه نوتردام امریکا دریافت کرد و اکنون استاد فلسفه‌های باستان و اسلامی در دانشگاه لودویگ ماکسیمیلیانِ مونیخ است. او کتاب‌ها و مقالات بسیاری درباره‌ی فلسفه‌ی اسلامی منتشر کرده است، از جمله ترجمه‌ی مجموعه آثار کندی به انگلیسی و کتابی درباره‌ی فلسفه‌ی او. او همچنین مجموعه‌ی مقالاتی درباره‌ی فلسفه‌ی ابن سینا ویرایش کرده است. اما در جهان فلسفه او بیش از هر چیز به مجموعه‌ی پادکستِ پرطرفدارِ «تاریخ فلسفه بدون هیچ خلائی» شناخته شده است که تاریخ فلسفه را از پیش‌سقراطیان آغاز می‌کند و بعد با فلسفه‌ی اسلامی ادامه می‌دهد و قرار است فلسفه‌های هندی و آسیایی و دیگر سنت‌های فلسفی را نیز پوشش دهد. در این مصاحبه، ادمسن به برخی از پرسش‌های ما درباره‌ی فلسفه‌ی اسلامی به طور عام و این پروژه به طور خاص پاسخ داده است.

منظومه معرفتی غنی و عظیمی كه امروزه به اقتفای غربیان به درست یا به غلط با عنوان «فلسفه اسلامی» موسوم شده است، در روزگار ما سخت مهجور و مورد بی‌مهری واقع شده است. علاقه‌مندان به فلسفه به دلایل مختلف از جمله فقدان آثاری روزآمد و آموزش‌های مناسب چندان بدان نمی‌پردازند و كلیت آن را به عنوان معرفتی كهن كه دورانش به سر آمده مورد بی‌اعتنایی قرار می‌دهند.