گفتگو

بحث درباره ایران و ایرانشهر، این روزها یكی از اصلی‌ترین مباحث در میان روشنفكران و اندیشمندان ایرانی است. سید جواد طباطبایی از تدوین نظریه ایران می‌گوید و برخی در تقابل با او، از اعتباری بودن این مفهوم سخن به میان می‌آورند. دكتر سجادی معتقد است كه مفهوم و مصداق ایران یك تصور ذهنی نیست و اندیشه ملی ایرانی یعنی جهان‌بینی ایرانی، سابقه چند هزار ساله دارد.

اجتهاد بالاترین درجه علمی در دانش فقه اسلامی و به معنای توانایی استنباط احکام شرعی از منابع دینی است. مجتهد و فقیه نیز کسی است که می‌کوشد تا احکام شرعی را از منابع فقهی اسلام، یعنی قرآن، سنت، عقل و اجماع بیاموزد. اجتهاد نیازمند آموختن شاخه‌های مختلفی از علوم دینی و ادبی مثل ادبیات عرب، اصول فقه، منطق، آیات الاحکام، رجال و درایه، نظریه‌های فقهای متقدم و تفسیر قرآن است.

سعید حمیدیان، استاد نام آشنا و بازنشسته گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی، پژوهشگر، مصحح، مترجم و مولف برجسته و کسی است که بخشی از بار فرهنگی ایران زمین را در دهه‌های اخیر بر دوش داشته و بی‌شک در عرصه پژوهش و آموزش، یکی از تاثیرگذارترین چهره‌های ادب و فرهنگ این مرز و بوم است. پژوهشگری که عمر گرانمایه خود را صرف تدریس و تحقیق در عرصه‌های مختلف ادبیات کرده است. آنچه در پی می‌آید، حاصل ساعتی است که در محضر این استاد بزرگ، به گفت‌وگوی صمیمانه پرداخته‌ایم.

موسیقیدانان زن طی سال‌های گذشته با وجود محدودیت‌های فراوان به جایگاه والایی در عرصه هنر دست یافته‌اند، بسیاری از این زنان نه تنها در كنار مردان كه مقدم‌تر از آنان، طلایه‌دار عرصه‌های مختلف موسیقی ایران بوده‌اند. رابعه زند، نوازنده سازهای قانون، چنگ‌های باستانی و پژوهشگر سازگری، از جمله موسیقیدانانی است كه نام زنان هنرمند را در ایران سربلند كرده است

نگاه رایج ما به تاریخ بسیار قالبی (كلیشه‌ای) و سطحی و مملو از باورهای رایج اما نادرست است. یكی از این باورها تصور خام و غلط از تاریخ مغول است. كریم مجتهدی، استاد نام‌آشنای فلسفه كه دستی نیز در تحقیق و پژوهش تاریخی دارد، در یكی از آخرین آثارش «مغولان و سرنوشت فرهنگی ایران» با نگاهی جامع و فلسفی كوشیده، این باور رایج كه مغولان صرفا «آمدند و كندند و سوختند و كشتند و بردند و رفتند» را به چالش بكشد و با رویكردی انتقادی با تاكید بر توانمندی‌های فرهنگ ایرانی، نشان دهد كه چگونه ایرانیان توانستند در پرتو جهان‌روایی مغولان، به بسط و گسترش میراث فرهنگی خود بپردازند.

عوامل متعددی در شكل‌گیری جوامع دخیل هستند اما برای دوام یك جامعه همبستگی اجتماعی از اهمیت بسیار بالا و استثنایی برخوردار است؛ عاملی كه هرچند از علل موجبه آن محسوب می‌شود اما در علل مبقیه‌اش نیز نقش بی‌بدیلی را ایفا می‌كند؛ نقشی كه البته در بزنگاه‌های حساس‌، پررنگ‌تر هم می‌شود.

لوریس چکناواریان در هشتاد و یک‌سالگی خلاق و با انگیزه می‌نوازد و خلق می‌کند. آقای موسیقیدان، عصر روز پنجشنبه (14 تیرماه) در خانه اندیشمندان علوم انسانی، به پاس یک عمر اهتمام و تلاش خلاقانه در روایت داستان‌های شاهنامه و دیگر شاعران بزرگ کلاسیک ادبیات فارسی تجلیل می‌شود و تندیس «سرو سایه‌فکن» را از سوی انجمن‌های مردم‌نهاد فرهنگی و دانشگاهی دریافت می‌کند. به همین بهانه، با او درباره آغاز و انجام اپراهایش از شاهنامه فردوسی به گفت‌و‌گو نشستیم.

علی شریعتی روشنفکری است که نمی‌توان او را در تحولات فکری، سیاسی و اجتماعی معاصر ایران نادیده گرفت. اما درمیان همه وجوه فکری و اجتماعی او، کمتر یا شاید اصلاً به نسبت شریعتی و توسعه توجه نشده است. او چه نگاهی به توسعه، در همه ابعاد آن داشت و اساساً توسعه را چطور می‌دید؟ مفاهیم ابداع شده از سوی او چه نقشی در پیشبرد توسعه داشت؟

پدیده میان رشتگی، گویای رخدادی در علوم انسانی است که تلویحاً موید بن بست های نظری دانش و نظام طبقه بندی علوم مدرن است. نکته مهم درباره روند میان رشتگی در علوم نسبتی است که این پدیده می تواند با دغدغه ما نسبت به تحول در علوم انسانی پیدا کند. چرا که رفتن علوم به سمت میان رشته ای شدن می تواند در نظام طبقه بندی دانش نیز تحول ایجاد کند فلذا این مسأله در کنار اسلامی سازی و بومی سازی علوم باید مورد توجه قرار گیرد.

علی شروقی: «آنتولوژی شعر اجتماعی ایران» کتابی است تألیف و گردآوریِ حافظ موسوی که امسال در نشر ورا منتشر شده است. موسوی در این کتاب با همکاری کاظم هاشمی منتخبی از شعر اجتماعی ایران ارائه داده است و چنان‌که او خود در پیشگفتار کتاب توضیح داده از شعر شاعران دوره مشروطه آغاز می‌شود و به شاعرانی می‌رسد که «تا پیش از دهه‌‌ی شصت به شهرت یا شهرت نسبی رسیده‌اند». کتاب اما ظاهرا قرار است بخش دومی هم داشته باشد که آن بخشِ دوم شعر شاعرانی را شامل خواهد شد که از دهه شصت به بعد به‌عنوان شاعر به شهرت رسیده‌اند.