مقاله

فرهنگ‌ آمیزه‌ای‌ از همه‌ داشته‌های‌ یک‌ ملت‌ است‌ و در سرزمین‌ ما ادبیات‌ دارای جایگاه‌ ویژه‌ای‌ در این‌ وادی است. پرداختن‌ به‌ آثار کهن‌ زبان‌ فارسی‌، پرداختن‌ به‌ هویت‌ ملی‌ است‌؛ چرا که‌در این‌ سرزمین‌ فلسفه‌ و حکمت‌ و تاریخ‌ و دین‌ با ادبیات‌ در هم‌ آمیخته‌ است‌ و از این روست‌ که‌ حکیمی چون سعدی‌ در فرهنگ‌ و ذهن‌ و زبان‌ جهان‌ایرانی‌ و فرهنگ جهانی‌ جایگاه‌ ویژه‌ای‌ می‌یابد.

در بخش اول این مقاله خواندیم که:«عُمَر و تاک مقدّس» عنوان مقاله‌ای است از «گیلبِرْت کیث چِسترتون»،فیلسوف و نویسندۀ شهیر انگلیسی در کتاب«بدعت‌گذاران»اش (Heretics). مقاله، همان‌گونه که از نامش برمی‌آید، راجع است به عُمَر خیّام نیشابوری، یا در واقع برگردان او به انگلیسی توسط فیتزجرالد، که روایت‌هایِ گوناگونِ آن سال‌ها پیش از نشر «بدعت‌گزاران» در ۱۹۰۵، یعنی در فاصله‌زمانی ۱۸۵۹-۱۸۸۹ در آمده بود.

«نخستین کتیبه‌ها در معماری دوران اسلامی ایران زمین» نوشته شیلا بلر با ترجمه مهدی گلچین عارفی از سوی موسسه تالیف، ترجمه و نشر آثار هنری (متن) فرهنگستان هنر منتشر می‌شود. در این کتاب 80 کتیبه از پنج قرن نخستین ایران اسلامی معرفی و تحلیل شده‌اند.

هگل تقریباً به‌طور هم‌زمان دو ناشر معتبر علمی، مجموعه‌هایی حاوی آثار اصلی فیلسوف بزرگ گئورگ ویلهلم فریدریش هگل (۱۸۳۱-۱۷۷۰) را روانۀ بازار کرده‌اند. در زمانه‌ای که در دانشگاه‌های آلمانی پرداختن به فلسفۀ کلاسیک آلمانی، به‌ نفع فلسفۀ تحلیلی آنگلوساکسون، که اینک رایج و شایع است، روزبه‌روز به حاشیه رانده می‌شود، مطمئناً چاپ این آثار متهورانه است.

جان لاک لیبرالیسم جان لاک (کسی که منافع مالی در توسعه‌ی جهان جدید داشت) نمونه‌ی بارزی از این عقیده است که اصولِ به ظاهر جهان‌شمول لیبرالیسم عملاً شامل کسانی که اعتبارنامه‌ی فرهنگی لازم را ارائه نمی‌دهند، نمی‌شود. از نظر لاک هرچند بومیان آمریکا بدون شک از توانایی انسانیِ تعقل برخوردار بودند که آن‌ها را قادر به توسعه آمریکای شمالی می‌ساخت، لیکن آشکار بود که صنعت، تهور و نظم لازم را برای انجام این کار نداشتند؛ چراکه آن سرزمین را محصور ننموده و از مزیت‌هایش به طور کامل استفاده نکرده بودند.

واضح است که خیابان عنصر ماهوی شهر است و شهر با خیابانهایش و رویدادهایی که در آن به خاطره و خیال بدل می گردد شهر می شود. بدین معنا که از خلال خیابان می توان وجه عمده ای از شهر مدرن را مطالعه کرد و عناصر زندگی روزمره شهری را در آن یافت. اما باید اضافه کنم که بدون خیابان تامل در باب مدرنیته نیز کاری آسان نخواهد بود. مدرنیته را از دریچه های متفاوتی می توان خوانش کرد اما از میان این گوناگونی ها یکی از مهمترین دریچه هایی که مدرنیته خوانش شده است دریچه ای است به نام خیابان! اکنون سوال این است که مدرنیته از خلال خیابان چگونه دیده شده است؟ اما پیش از پاسخ دادن به این سوال مناسب است اضافه کنیم که به لحاظ جامعه شناختی در مورد خیابان به دو شکل تامل شده است

نشست نقد و بررسی کتاب «دریغ است که ایران ویران شود» نوشته فرامرز رفیع پور در سالن اجتماعات انجمن جامعه شناسی ایران برگزار شد. این انجمن که در ترم گذشته ۴ سخنرانی برای نقد کتب و آثار جناب رفیع‌پور برگزار کرده بود در ترم پیش رو نیز جلساتی را به نقد و برسی این کتاب اختصاص داد. منتقدین این اثر دکتر محمدامین قانعی راد، تقی آزاد ارمکی، شجاعی زند و رحیم محمدی در دو جلسه به نقد این کتاب پرداختند. کتاب مورد نقد در ۹ فصل تنظیم شده است، ۲ فصل به استعمارشناسی، ۱ فصل در مورد بحث دین است و فصول بعدی به سیاست و اقتصاد و فرهنگ و اجتماع تعلق دارد. گزارش زیر سخنان دکتر قانعی راد در این نشست است.

درباره کوروش، سخن‌های گوناگونی گفته شده؛ از وصف او گرفته و ستایشش تا سخنان پراکنده‌ای که این‌روزها به او نسبت می‌دهند. دراین‌میان کوروش، شخصیتی است که جهان و بزرگانش او را ستایش کرده‌اند و حتی در متون مقدس آسمانی نیز نام او برده شده است؛ از ذوالقرنینی که مولانا ابوالکلام آزاد در وصف او گفته تا آنچه که نسل امروز، جسته‌وگریخته از او می‌دانند. در آستانه روزی که به نام کوروش نهاده شده، بیش از همه توجه به این نکته ضروری است که این شخصیت تاریخی و جهانی، ایران را به‌درستی و به‌دور از شعارها و سخنان بیراهی که به او منتسب می‌کنند شناخت.

ابوعلی‌حسین ‌بن عبدالله بن‌علی بن‌سینا معروف به شیخ‌الرئیس پزشک و فیلسوف نامدار که نزد اروپائیان Avicenna معروف است در سال ۳۷۰ در قریة خرمثن از توابع بخارا به دنیا آمد و علوم زمان خود را در خردسالی فراگرفت و در دوران زندگی خود آثار فراوانی از خود به یادگار گذاشت که مهمترین آنها «شفا» در فلسفه و «قانون» در طب است. کتاب قانون که یک دائرة‌المعارف پزشکی محسوب می‌شود، در قرن دوازدهم میلادی به زبان لاتین ترجمه شد و پس از آن ترجمه‌هایی از آن به زبان عبری و انگلیسی و فرانسه و آلمانی صورت گرفت و تا قرن هفدهم در مراکز علمی اروپا تدریس می‌شد. دانشمندان اسلامی بر کتاب قانون شروح و حواشی متعددی نوشتند که از مهمترین آنها می‌توان از شرح ابن نفیس (متوفی ۶۸۷) نام برد که گذشته از اینکه بخش تشریح قانون را شرح کرده کتابی هم به صورت اختصار به عنوان «موجز القانون» تألیف کرده است و همچنین شرح ‌فخر‌الدین رازی و شرح قطب‌الدین شیرازی از شروح مهم کتاب قانون به شمار می‌رود.

پیش از آغاز سخن باید اشاره کنم که صحبت کردن درباره ادبیات ژاپن با صفحات بسیار محدود، کاری نه چندان مفید و جالب باشد. از این رو تصمیم گرفتم مقاله ای ارائه بدهم که در آن به نکات جالب توجهی در زمینه رابطه ادبیات و علوم اجتماعی اشاره شود.