مقاله

نشانه‌ها و هویت تهران قدیم، دیگر در این تهرانی كه می‌بینیم نیست. تهران جدید، هیچ نشانه و المانی ندارد. همه‌چیز با سرعت زیادی از بین رفته است و تمام آنچه در گذشته و در تهران می‌دیدیم، حالا دیگر وجود ندارد. اینچنین است كه می‌توانیم بگوییم؛ تهران شهر بی‌نشانه و بی‌هویت است. شهری كه به بهانه رسیدن به مدرنیته، تمام آنچه را از گذشته داشته یا از دست داده یا به زودی از دست می‌دهد و دیگر نشانه‌ای نخواهد داشت. تمام عناصر لازمه برای هویتی كه شهر قدیمی تهران با تاریخ چندهزارساله را می‌سازد، در این روزهای تهران نیست. نگاه كنید؛ شمیرانی كه قرار بوده، منطقه سردسیر و ییلاق تهرانی‌ها باشد و در قدیم ییلاق بوده، حالا دیگر محله‌ای پر از خیابان، اتوبان، شلوغی، ساختمان و برج است. تمام درختان این منطقه ییلاقی از بین رفته‌اند و باغ‌هایی كه قرار بوده هویت شمیران قدیم را زنده نگه دارند، حالا زمین‌هایی برای ساخت و ساز برج و پاساژ هستند.

تاریخ به مثابه معرفت اگر روایت وجهی از وجوه و رویداد یا رویدادهای حیات گذشته بشری باشد، چه در صورت عینی و چه در قالب روایی آن امری ذهنی است و در هر دو حال نمی‌توان آن را فارغ و بدون توجه به امر روان‌شناختی درك كرد و فهمید. برای فهم دقیق‌تر این مدعا ناچار از توضیح بیشتر هستیم. مایكل استنفورد، مورخ و فیلسوف تاریخ برجسته در آثارش میان دو معنا از تاریخ تمایز می‌گذارد و نام آنها را تاریخ یك و تاریخ دو می‌نامد. تاریخ یك به تعریف استنفورد همه رویدادهای عینی و واقعی است كه در گذشته بشری رخ داده و هر وجهی از آن را می‌توان به یك صفت موسوم كرد، مثلا تاریخ سیاسی یك قوم در یك بازه زمانی معین عبارت است از رویدادها و وقایع سیاسی

نیل(که با نام مختصر از آن یاد می کنیم) در نشر خصوصی، در میان ناشران آثار داستانی و ادبی، و نیز در جامعۀ روشنفکری ایران در دهۀ1330 تا نیمه های دهۀ 1340ش، جایگاه کم مانندی دارد. این ناشر از واپسین ناشران آثار ترجمه شده از فرانسوی به فارسی است که شمار آنها پس از جنگ جهانی دوم کم و کمتر شد. نیل سال ها پس از تاسیس دچار افول شد، اما با سازماندهی و آرایش و برنامه ای دیگری فعالیت خود را از سر گرفت. بررسی دورۀ دوم فعالیت آن در محدودۀ زمانی بحث حاضر قرار نمی گیرد.

«تاریخ‌پژوهی» و «دیپلماسی» دو ویژگی از هویت اجتماعی فریدون آدمیت است که از عنفوان جوانی زمینه‌سازی ساختار راه آینده علمی و کاربردی او را بنیان نهاد. اولین اثر آدمیت در موضوع سیاست بین‌المللی را در پژوهش سه جلدی «امیر کبیر و ایران» یا ورقی از تاریخ سیاسی ایران (چاپ اول: ۱۳۲۴ـ۱۳۲۳) می‌بینیم. در این کتاب، سیاست خارجی امیر کبیر به تفکیک در خصوص روابط ایران با روسیه، انگلیس، فرانسه، آمریکا، اتریش، عثمانی، ترکستان، افغانستان و به‌ویژه موضوع هرات به بررسی گذاشته شده است. در چاپهای بعدی، فرایند تحلیلی آن گسترش یافته و مورد تجدیدنظر قرار گرفته است.

بخش عظیمی از سخنان مولوی در مورد عمل، به پاداش عمل اختصاص دارد و او از زوایای مختلف این مسأله را بررسی کرده است. به طور کلی می‌توان گفت که سخنان مولوی در این مورد شامل بخشهای زیر است: فناناپذیری اعمال، بی‌پاسخ نماندن اعمال، یگانگی پاداش و عمل، پیوند رنجها و قبضهای روحی با کارهای ناپسند، تجسم اعمال، حبط اعمال، کافی نبودن عمل برای دستیابی به حقیقت (ترک عمل)، گسترش مهارناپذیر آثار عمل، عمل بلاعوض و بالاخره نامه اعمال. در زیر به طور خلاصه هر یک از موارد بالا را توضیح می‌دهیم:

: نشست نقد و بررسی کتاب «دریغ است که ایران ویران شود» نوشته فرامرز رفیع پور در سالن اجتماعات انجمن جامعه شناسی ایران برگزار شد. این انجمن که در ترم گذشته ۴ سخنرانی برای نقد کتب و آثار جناب رفیع‌پور برگزار کرده بود در ترم پیش رو نیز جلساتی را به نقد و برسی این کتاب اختصاص داد. منتقدین این اثر دکتر محمدامین قانعی راد، تقی آزاد ارمکی، شجاعی زند و رحیم محمدی در دو جلسه به نقد این کتاب پرداختند. کتاب مورد نقد در ۹ فصل تنظیم شده است، ۲ فصل به استعمارشناسی، ۱ فصل در مورد بحث دین است و فصول بعدی به سیاست و اقتصاد و فرهنگ و اجتماع تعلق دارد. گزارش زیر سخنان شجاعی زند در این نشست است.

در ادامه برنامه‌های پنجشنبه‌های مؤسسه مطالعات سیاسی اقتصادی پرسش، سمینار وضعیت ترجمه در ایران با حضور سیاوش جمادی، محمد مالجو، عادل مشایخی، مراد فرهاد‌پور، صالح نجفی و تایماز افسری برگزار شد. دو گزارش پیشین این نشست به سخنان عادل مشایخی (ترجمه، زبان، اندیشه) و صالح نجفی (سوژه مترجم) اختصاص داشت. گزارش پیش رو سخنان مراد فرهادپور در این نشست است. فرهادپور در این سخنرانی بیش از هر چیز بر این امر تاکید کرد که مترجم پیش از آغاز ترجمه باید از خود بپرسد چرا من این متن را الان می‌خواهم ترجمه كنم؟

مواجهه با آثار ارزشمند معماری، که در خطر قرار می‌گیرند، به یک امر دائمی تبدیل شده است. معمولا هر دو، سه هفته یک‌بار، خبر می‌رسد فلان بنای ارزشمند معماری – تاریخی یا معاصر – در معرض تخریب یا تهدید است و متأسفانه این مسئله به یک اپیدمی تبدیل شده است. این رویدادها، البته خاستگاه‌های مشترک ندارند و دلایل مختلفی، که قابل طرح و تحلیل است، در این موضوع ایفای نقش می‌کنند. جدای از آثار ثبت‌شده در فهرست ملی، که به‌صورت قانونی نمی‌توان در آنها دخل و تصرفی انجام داد و تخریب و تحدید احتمالی آنها، تخلف از قوانین تلقی می‌شود، شهرهای ما دسته‌ای دیگر از بناها را دربر می‌گیرد که اگرچه در فهرست میراث فرهنگی ثبت نشده‌اند، اما واجد ارزش‌های ویژه معماری هستند و در این‌گونه موارد است که این‌دسته از بناها، عمدتا بدون منع قانونی، ممکن است در معرض خطر قرار بگیرند و نمی‌توان از تخریب و آسیب‌های احتمالی، که ممکن است متوجه آنها باشد، به صورت قانونی جلوگیری کرد. بر همین منوال، بخش عمده‌ای از بافت‌های شهری ما که در دوران معاصر شکل گرفته‌اند و قدمت آنها به اوایل دوران معماری مدرن در ایران می‌رسد، به‌تدریج از بین رف

فروپاشی نظم جهان دو قطبی مبتنی‌ بر «تعادل وحشت» به‌همراه انحلال اتحاد جماهیر شوروی و پیمان ورشو و گسترش ناتو و سرمایه جهانی‌ به سوی شرق، آفریننده وضع نوین مبتنی‌ بر «بی‌ نظمی چند مرکزی» می‌شود. ظهور قدرت‌های اقتصادی آسیایی و بویژه چین، محور اقتصاد جهانی‌ را از حوزه امریکا - اروپا و جهان غرب به آسیا و ستیز عمده ژئوپلیتیک را به حوزه اقیانوس آرام منتقل می‌کند.

در آموزه‌های بزرگان ما به «فرزند زمانه خویش بودن» دعوت شده و این موضوع برای همه تقریبا آشناست؛ چیزی كه می‌توان مختصرا از آن تعبیر به «معاصر شدن» یا «نو به نو شدن» كرد. بعید می‌دانم كسی پیدا شود كه شك داشته باشد «فرزند زمانه خویش» بودن خوب و بلكه واجب است. لیكن در عملِ به این آموزه نیز همچون بسیاری از موضوعات دیگر وحدت ‌رویه‌وجود ندارد و هر كس بنا به تعبیر خودش به شیوه‌ای به آن اقتدا می‌كند. مثلا برخی تصور می‌كنند «فرزند زمانه خویش بودن» مرادف است با «فرزند زمانه دیروز نبودن» و این یعنی به هر آنچه قدیمی است به صرف تعلقش به گذشته پشت كنیم.