مقاله

بیش از هزار و صد سال از تآلیف كتاب پر ارج موسیقی كبیر نوشته فیلسوف و دانشمند موسیقی شناس بزرگ، ابونصر فارابی، می گذرد كه به تازگی در دو دهه اخیر به زبان فارسی برگردانده شده است. ترجمه این اثر از سوی دكتر آذرتاش آذرنوش (در سال 1375) و دكتر مهدی بركشلی (در سال 1392) هدیه گرانبهایی به جامعه دانش پژوهان ایرانی، علی الخصوص به حوزه موسیقی پژوهی است كه امید می رود همیشه مورد عنایت موسیقی شناسان و هنر پژوهان واقع گردد.

هرمنوتیک پیدایش کلام مقدس در سیطره متکلمان؛ مأمون عباسی و سیاهپوشان مرونشین همچون «کنستانتین» نخستین امپراتور روم مسیحی شده و در پی پیدایش مجالس اسلامی شبیه آنچه در شورای «نیقیه» روم روی می داد این بار در قامت «مِحنَه»، کارزاری جدیددراصلی ترین بحث علم کلام، یعنی نحوه پیدایش قرآن حکیم شکل دادند تا جایی که مأمون عباسی در نامه ای به «اسحاق بن ابراهیم» وی را در بغداد مأمور کرد تا از دیدگاه‌های قاضیان شرعی بغداد آگاه شود و در صورت مخالف بودن آن‌ها با آنکه قرآن حکیم نوعی مخلوق است، نام آن‌ها را سیاهه کرده تا آن‌ها را تبعید و در موارد ویژه از صفحه روزگار نیست کند

کتاب حاضر هدفی دوگانه دارد. اولاً امیدوارم بتوانم موضوع «فلسفه تاریخ» را به آن دانشجویان، دانشگاهیان و مدرسانی معرفی کنم که به درجات متفاوت با شاخه گسترده رشته تاریخ ناآشنایند. این روزها این ناآشنایی نسبی میان تاریخ‌نویسان مرسوم است. دست‌کم دو دلیل برای این وضعیت وجود دارد: اول، حوزه‌ حوزه‌سازی خفقان‌آور رشته‌ها در دنیای انگلیسی ـ ‌آمریکایی که در آن فشارهای حرفه‌ای به تضییق قاعده رشته‌ها تمایل دارد؛ و دوم، وجود فضای بی‌اعتنایی به «فلسفه تاریخ» مشخصاً میان تاریخ‌نویسان، به عنوان نمونه‌ای از این‌گونه حوزه‌ حوزه‌سازی یا به مثابه موضعی عمدی‌تر ناشی از برخوردی ناشایست با فلسفه که در بهترین حالت، به فراموشی سپرده شده است. ممکن است این فقد اعتماد موجه باشد، اما تنها بر مبنای حدودی از آشنایی با «فلسفه تاریخ» که تأمین آن، دقیقاً هدف اصلی «راهنمای» حاضر است.

در این مقاله اکبرنامه محفوظ در موزه ویکتوریا و آلبرت لندن به کوشش زهرا معمر معرفی شده است. در میان سلسله های مسلمان، عصر مغول درخشان ترین دوران هنری و فرهنگی هند اسلامی محسوب می شود. عصر حکومت اکبر شاه را می توان نقطه آغازین نقاشی مغول دانست. اکبر شاه به نسخ مصور علاقه بسیاری داشت و از این رو نسخه های بسیاری در کارگاه نقاشی دربار وی مصور شدند که نسخه اکبرنامه یکی از این موارد است.

مقاله حاضر به بررسی زندگی و شرح حال حیدری تبریزی شاعر هم رزگار با شاه طهماسب صفوی و اکبرشاه گورکانی می پردازد و با نقل و نقد منابع تلاش می کند تا برخی نکات مبهم زندگی او را روشن کند. مناقب خوانی او از سوالات مطرح در این مقال است و با بررسی دیوان به جای مانده از او تلاش شده تا اندکی از جهان بینی شاعر آشکار شود.

در این نگاشته براساس جنگ اشعار شماره 754 مجلس سنا، که در آن نام و نمونه اشعار چهارصد و شصت شاعر ذکر شده است، زندگینامه و اشعار سخنوران هندی و شاعران ایرانی که به هندوستان مهاجرت کرده اند، نقل شده و ابیات نویافته آنها مشخص گردیده است.

منوچهر ستوده از پدری مازندرانی و مادری تفرشی به دنیا آمد. مادرش را در همان جوانی از دست داد. بنابراین پدر منوچهر یعنی خلیل ستوده، در خانه بیشترین تأثیر را بر فرزند ارشدش گذاشته بود. خلیل ستوده معلّم بود ولی ذوق شاعری داشت و عادت داشت مطالب مهم را در دام قلم ثبت و ضبط کند. دست‌نوشته‌ها و اشعار خلیل ستوده، در یک مجلد در دست منوچهر ستوده بود. ناتل بلده نور زادگاه خلیل بود و به همین خاطر منوچهر متولد تهران، به زادگاه پدرش علاقه داشت.

تقریبا همه این را متوجه شده‌اند، که ما مشکلی داریم؛ در واقع بیشتر از یک مشکل و به عبارت دیگر کلافی سردرگم از مشکلات. در هلند حزب آزادی[1] خیرت ویلدرز[2] نشانه‎ای برای نارضایتی گسترده از اوضاع اجتماعی، بویژه سیاست مهاجرت است. در فرانسه جبهه‎ی ملی [3]موفق شده است که حزب اصلی باشد، و در بریتانیا حزب استقلال انگلستان[4] دیگر احزاب را به ترس و وحشت می‎اندازد.

تا آنجا که به تعاریف مختلف روشنفکری مربوط می‌شود، تفکر با زمینه‌های قابل تغییر و نداشتن تعصب و جزمیت درباره آن با ابزاری به نام عقل خود بنیاد را می‌توان مخرج مشترک تمامی این تعریف‌ها به حساب آورد. در کشور ما نیز از هنگام مواجه شدن با علم و فلسفه جدید واژه منور الفکر وارد گنجینه لغات و واژگان ایرانی شده است. این مفهوم، آبستن مفاهیمی مانند سکولاریسم، دموکراسی، حقوق بشر و دیگر مفاهیم مدرن مطرح شده در حوزه فکر و فلسفه است و تا آنجا که مربوط به فرهنگ ملی و دینی ایرانیان می‌شود، جایی در این حیطه فکری تا پیش از مشروطه نداشته است.

زندگی و زمانه شیخ صفی‌الدین اردبیلی؛ آن که حسن می‌داشت با خلق «در غایت حسن خلق بود ... و می‌فرمود خُلقی که با خلق است حسن معیشت است با خلق، همچنانک معامله‌ای راست کردن و سخن و صحبت راست داشتن و مهم و مصلحت خلق راست کردن و بر خیر و شر ایشان مشفق بودن و با خلق دست و دل و پیشانی گشاده داشتن. و شیخ را این معنی به تمام کمال بود که دایم زحمت بر خلق بر خود می‌گرفت و راحت به خلق می‌رسانید و مردم را به راحت می‌داشت و به دلجویی خلق مشغول می‌بود اگرچه ازیشان خلاف نفس خود می‌دید و آزار می‌رسید».