مقاله

سفینۀ تبریز به قول زنده یاد، استاد حائرى، کتابخانه اى بین الدّفتین است که مجموعه اى از علوم ومعارف اسلامى- ایرانى را در خود گنجانده و شمارى از رسائل و مطالب مکتوب در آن منحصر بفرد است. محققان، مجموعۀ گرانمایۀ ابوالمجد تبریزى را بیشتر به حیث نسخه شناسى یا به لحاظ دارا بودن ارزش هاى ادبى و تاریخى، بررسى کرده اند، در حالى که مشتمل بر فواید و نکاتى در حوزه علوم و فنون نیز هست.

با توجه به اهمیت نقش اثر مهرها در مطالعات باستان‌شناسی، بررسی این آثار کمک شایانی به ما در زمینه مطالعه و تحلیل گونه‌شناختی اثرمهرهای دوره سلوکی می‌نماید. به‌دلیل کمبود منابع پیرامون باستان‌شناسی دوره‌ی سلوکی، بررسی اثرمهرهای این دوره می‌تواند جلوه‌های تازه‌ای از هنر و صنعت مهرسازی دوره مذکور را پدیدار سازد. در مقاله‌ی پیش‌ِرو با استفاده از روش کتابخانه‌ای بیش از 144 اثرمهر از نقاط مختلف امپراتوری سلوکی که در مقالات و کتاب‌های مختلف منتشر شده تحلیل و بررسی می‌گردد.

یکی از موضوع‌های درخور پژوهش در بررسی تاریخ‌های محلی، ورود عناصر مسلمان به صحنه‌های فرهنگی کشمیر است. در این باره، از تذکره‌ها و منابع تاریخی شبه قاره، به ویژه تواریخ محلی فارسی قرون یازدهم و دوازدهم هجری، مطالب و نکات بدیع و ارزشمندی می‌توان به دست آورد. اسلام از قرن هشتم هجری، در منطقه کشمیر نفوذ کرد؛ با این حال، ویژگی‌های این سرزمین باعث شد که زمینه‌های ورود مهاجران ایرانی، برای تبلیغ شریعت اسلامی و معارف و آمیزه‌های عرفانی به خوبی فراهم شود.

کتاب عقیده الشیعه اثر محمدرضا انصاری قمی، مجموعه ای از هفتاد متن است که توسط فقیهان و متکلمان شیعه درباره مهم ترین باورهای دینی نوشته شده و بسیاری از آن ها برای نخستین بار است که از روی دست نوشته های کهن، تصحیح و چاپ می شوند.

اسناد و مدارک آرشیوی به عنوان منبعی معتبر و دست اول برای انجام تحقیقات علمی مطرح هستند. با این حال، در کتاب های روش تحقیق، به اسناد و مدارک به مثابه یکی از منابع اطلاعاتی یا اصلا اشاره ای نشده یا به صورت بسیار گذرا مورد بررسی قرار گرفته است. هدف نویسندگان در نوشتار حاضر این است تا در سلسله مقالاتی، مقوله سند را از منظرهای گوناگون مورد مداقه قرار دهند.

تاریخ بیهقی از جمله آثار گرانسنگ نثر فارسی است که با توجّه به موضوع آن، در دو حوزه ادبیّات و تاریخ، مورد نقد و بررسی قرار می‌گیرد. یکی از مهم‌ترین پرسش‌هایی که در باب این کتاب مطرح است، میزان حجم و محتوای این کتاب است. موضوع تاریخ بیهقی، چنان‌که امروزه در دست ماست، روایتگر چگونگی به قدرت رسیدن مسعود غزنوی و حوادث دوران زمامداری وی تا اندکی پیش از مرگ اوست

شیخ شهاب­ الدین ابوعبداالله فضل­ االله توران‌پشتی از محدثین و فقهای قرن هفتم هجری است. وی منسوب به توران‌پشت از روستاهای استان یزد است. از ابتدای زندگیش اطلاعات زیادی در دست نیست. وی ابتدا در شیراز و در سایۀ اتابکان فارس می­ زیست و در نهایت به درخواست ترکان خاتون بر مسند تدریس در مدرسۀ ترکانی کرمان نشست. در این مقاله با تکیه بر منابع فارسی و عربی، مراحل مختلف زندگی و تحصیل، رابطه با قدرت و گرایش­های اعتقادی وی مورد بحث قرار می­گیرد و در پایان آثار وی بررسی و نسخه‌شناسی می‌شود.

مجموعه ای که ابوالمجد محمد بن مسعود تبریزی در فاصله ی سال های 720-723ق، به خط خود، از زندگی و آثار شاعران و عالمان نام آشنا یا گمنامِ پیش ازسده ی هشتم، گردآورده و به «سفینه ی تبریز» نامبُرداراست، دارای مطالب ارزشمند و دست اول بسیاری می باشد. این مجموعه، گزیده ای از شاهنامه ی فردوسی را نیز، شامل 1245 بیت، در خود جای داده که در کار ویرایش شاهنامه، شایسته ی اعتنای فراوان است.

ظهور صفویان در تاریخ ایران از نظر سیاسی و مذهبی جایگاه خاصی دارد. نقش‏ آفرینی صفویان در تاریخ منطقه، نه از زمان تشکیل دولت‌شان در 907 هـ.ق. توسط شاه اسماعیل، بلکه از زمان ظهور این سلسله در تاریخ اجتماعی ایران شروع می‌شود. از این عصر، دوره پیش صفوی نامیده‌اند. این دوره گرایش مذهبی و انتساب آن‌ها به نوادگان حضرت رسول اکرم (ص) مورد مجادله صفویه‏ پژوهان بوده، به‌طوری که بحث سیادت این خاندان منجر به طرح فرضیه‏ های مختلفی شده است.

موقعیّت مکانیِ مجلس شورای اسلامی، از ظرفیت‌های مطالعاتی متنوّعی برخوردار است. بررسی جغرافیای تاریخی این محدوده، یکی از حوزه های تحقیقی مرتبط با آن است. نظر به اینکه اساساً جغرافیا بستر رویدادها و تحوّلات تاریخی است و مجلس از جمله محورهای اساسی مباحث تاریخی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کشور از بدو تأسیس تاکنون بوده است، جغرافیای تاریخی این مکان می‌تواند ارائه ‌دهنده اطّلاعات جالب و احیاناً دستاوردهای علمیِ تازه­ای باشد.