مقاله

بخش پرونده های علمی، چهارمین بخش از سازمان علمی مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی است که وظیفۀ اصلی آن تشکیل پرونده های علمی برای تالیف مقالات دائره المعارف های منتشره در این مرکز است. پروندۀ علمی مجموعه ایست از اطلاعات گوناگون( اعم از کتاب، مقاله، گزارش، پایان نامه، فیلم، عکس، ... ) راجع به هریک از عنوان های دائره المعارفی که طبق ضوابط "شیوه نامۀ تشکیل پرونده های علمی" (نک، ادامۀ مطلب) تنظیم و گردآوری می گردد. پرونده های علمی، امکان دسترسی به اطلاعاتی دقیق، موثق، مستند و قابل اعتماد را در کوتاه ترین زمان برای مؤلف فراهم می سازد.

فهرست معرَّب «پهرست» پهلوی، جدولی شامل ابواب و فصول كتاب در ابتدا یا انتهای آن. صورت اسامی چیزی. نوشته‌ای كه در آن اسامی كتاب‌ها باشد و عربان «فهرس» می‌گویند. نمودار. خلاصه. ملخص (لغت‌نامه دهخدا 346/37) واژه‌ی مورد بحث ما همان «اسامی كتاب‌هاست». نام و مشخصات نسخه‌های خطی كه در كتابخانه‌ای عمومی یا شخصی نگهداری می‌شوند.

تنبیه به‌عنوان کیفری بازدارنده به کار می‌رود و نه به‌عنوان عملی انتقام‌جویانه و از روی خشم. ماندلا واقع‌بین بود. او مانند گاندی تصور نمی‌کرد که می‌توان با خنده هیتلر را به آدم دیگری بدل کرد و می‌دانست که در شرایط استراتژیک اگر سیاستِ عدم‌خشونت شکست بخورد، می‌توان از خشونت استفاده کرد. «نه» به خشم لزوماً به‌معنیِ «نه» به خشونت نیست، گرچه گاندی تصور می‌کرد این دو به یک معنایند. البته گاندی می‌دانست معنای ملتِ واحد چیست و باید چه روحی را در کالبد یک ملتِ نوخاسته دمید.

به ‌راستی چه شکوه و قدرتی در پس این کلام نهفته است که در پهن‌دشت تاریخ هرازگاه که در ژرفای تاریک تاریخ به صدا در آمده است، پژواکش به نیرومندترین صورت، خواب از چشمان سفاک‌ترین امپراتوران و دارایان قدرت ربوده و رنگ از رخسارشان زدوده است. چه قدرت سهمناکی در پس این واژۀ اهورایی نهفته است که دیکتاتورها از هراسش سر به بالین ننهاده‌اند و نمی‌نهند. آیا این‌همه ترس و بیمناکی از نفس آزادی است یا ریشه در منشأ و ازلیت نامیرای این کلام مقدس دارد؟

بر متن زیارت جامعه شروح مختلفی نوشته شده طبعاً همه آنها از دوران صفوی به این طرف. من اینجا به دنبال بحثی درباره اصالت این زیارتنامه نیستم و آن را در مقاله ای دیگر بحث خواهم کرد اما این سخن دکتر سروش را مطلقاً معتبر نمی دانم که این زیارتنامه را اعتقادنامه غالیان شیعی معرفی کرده است. در این زیارتنامه جز چند بند آن هیچ گونه عقیده غالیانه ای از نقطه نظر بحث تاریخی دیده نمی شود.

مخزن کتب خطی کتابخانۀ امیرالمؤمنین علیه السلام در نجف اشرف، با نزدیک به پنج هزار نسخۀ خطی یکی از گنجینه‌های ارزشمند خطی است که در آن نسخه‌های ارزشمند فراوانی می‌توان یافت. این نسخه‌ها به همت والای علامه امینی، مردی بزرگ و دانشور با سفرهای متعدد علمی به مخازن و کتابخانه‌های خطی در جهان، گرد آمده‌اند. از آغاز شکل‌گیری مخزن کتب خطی در کتابخانه، تا راه‌اندازی و فهرست شدن نسخه‌ها فاصلۀ چندانی نگذشته و تلاش پی‌گیر علامه و مدیریت فرزندش مرحوم حاج شیخ رضا امینی در به بار نشستن این تلاش‌ها نقش اساسی داشته است

بروز جنگ جهانی (1914-1918م، 1293-1297ش) توأم با تبعات بسیار مخرّبی از جوانب گوناگون سیاسی، نظامی، اجتماعی و اقتصادی برای کشور ایران بود، که این موضوع، به طور مکرّر، در تحقیقات و پژوهشهای متعدّدی از سوی اندیشمندان مختلف خارجی و به ویژه داخلی، در معرض واکاوی قرار گرفت.

ماریتن اعتقاد دارد که به فرهنگ و تمدن می‌ باید به چشم مقولاتی برابر نگریست که اشتیاق انسانی را برای داشتن تعاریفی جاودانه از خدا، وجوه متعالی نیکی، حقیقت و زیبایی به عنوان اساسی برای زندگی زمینی اش تشریح می‌­کنند. فرهنگ یا تمدن، غنی‌سازیِ خودِ زندگی انسانی است. به طوری که نه تنها توسعه‌ی مادّی، که البته برای زندگی شایسته در این دنیا لازم و ضروری است، که فراتر از همه، تکامل اخلاقی و رشد توانایی­‌های نظری و عملی (هنری و اخلاقی) را در برداشته باشد.(maritain۱۹۷۵:۵۵۸-۵۵۹) می‌توان تطور «روح عینی» را تجسم یافته در شماری از اَشکال فرهنگی در ظرف تاریخ مشاهده کرد. هر فردی می‌­تواند تاثیر معنوی را در گستره‌ی این اشکال فرهنگی بیابد

بحث درباره محرم در حوزه کارکرد اجتماعی - فارغ از اعتقاداتی که درباره محرم داریم - می‌تواند با این سوال بررسی شود که نقش این ماه مهم بر فرهنگ جامعه ما چیست؟ هر پدیده‌ای که در یک جامعه رخ می‌دهد، می‌تواند آثاری را از خود به جا بگذارد؛ عاشورا هم در طول تاریخ خود اتفاقا این کار را انجام داده است. یعنی هیچ زمانی نبوده که عاشورا گرامی داشته شود اما در عین حال اثری از خود در جامعه به جا نگذارد. حالا این اثر چقدر بوده و چه جنبه‌های مثبت و منفی داشته، بحث دیگری است.

در قرن دوم و سوم، اشتغال داشتن به دیانت برای عده‌ای اصل زندگی بود. در این دوره، گروهی تحت عنوان «زهاد» به وجود آمدند که به دنیا و لذات آن پشت می‌کردند و بیشتر اهل عمل بودند. در همان زمان در مناطق مختلف ایران نیز بودند افرادی که دغدغه دینداری و شناخت خدا را داشتند و می‌کوشیدند تا از طریق شناخت و معرفت به خدا تقرب یابند. در واقع، از قرن سوم به بعد در شرق خراسان نیز عده‌ای حکیم خوانده شدند، این حکما بعدها جزو طبقات صوفیه قرار گرفتند.