مقاله

ابوریحان محمدبن احمد بیرونی خوارزمی (362 – 442 یا 444 ق) ریاضیدان، منجم، مورخ، دین شناس و هندشناس، یکی از ائمۀ علم و تحقیق ایران در اواخر عهد سامانی و اوایل عصر غزنوی است که شهرت و اعتبار نام و کارنامۀ علمی او فقط با شیخ الرئیس ابوعلی سینا و ابوبکر محمدبن زکریای رازی قابل مقایسه است.

ابوریحان بیرونی از تبار خوارزمیان یا قوم معروف اوستایی که خود نژاد آریایی ناب داشته، با شخصیتی که از فرهنگ گرانبار ملی – میهنی او سرچشمه می گیرد، معرفت فلسفی خویش را شکل داده است.

این نوشته بیان میزان شباهت مبانی و اصول اندیشۀ اجتماعی ابوریحان بیرونی و ابن خلدون را در نظر دارد. به نظر می اید مطالعۀ تطبیقی – فرهر سطحی - یکی از راههای مناسب توضیح و تبیین ماهیت اندیشه می باشد. با توجه به اینکه مطالعۀ تطبیقی مقایسه ای، یاری کننده ای مقید و مناسب برای درک شباهتها و تفاوتهاست.

درمیان دانشمندان ایران پس از اسلام، ابوریحان بیرونی به جهات مختلف، منحصربه فرد است. او نخستین عالمی است که با قطعیت تمام، هرگونه خرافه ای را در ساحت علم محکوم میکند و آن را نتیجة مستقیم جهل میداند و جز به تجربه و استقرا ـ آن هم تجربه و استقرای شخص خود ـ به هیچ چیز دیگر توجه ندارد.

تمدن امروز جهان حاصل تلاش جامعه ی انسانی است که در آن دانشمندان و نخبگان نقش اصلی را ایفا کرده اند. بی شک در ساخت این تمدن، دانشمندان مسلمان نقش مهمی داشته اند و با تألیفات خود مبانی نظری را تدوین و راه و طریق پیشرفت و تکامل جامعه ی انسانی را فراهم کرده اند. اگر چه امروز غرب خود را پرچمدار مدنیت می داند

در میان حکومت های پرشماری که پس از فروپاشی دولت ایلخانی، در گوشه و کنار ایران سر برآوردند دولت سربداران، از لحاظ خاستگاه اجتماعی و نیروهای حامی و گرایش های مذهبی دارای ویژگی های منحصربه فردی است.

پرسش اساسی این مقاله آن است که آیا در تمدن ایران و اسلام مفهوم فناوری و یا چیزی شبیه به آن مطرح بوده است یا خیر؟ پاسخ این تحقیق مثبت است و فرضیه نگارنده بر آن است که فارابی برای اولین بار مفهوم فناوری را به صورت علمی مطرح کرده و پیرامون آن نظریه پردازی کرده است.

سیر تحول مفهوم حرز در فرهنگ اسلامی :از انواع ادبیات دعایی جهان اسلام خاصه عالم تشیع، دعاهای حرز هستند. مطالعۀ این متون خواه از جهت بازشناسی تاریخ ادب دعایی، و خواه از جهت درک تحولات کلان تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، و خواه به منظور دست یابی به ابزاری مفهومی برای تاریخ گذاری روایات تاریخی کهن، شایان توجه است.

سرآغاز فرمانروایی صفویان- عصر سلطنت اسماعیل و طهماسب- دورۀ بالندگی هنر خوشنویسی در ایران است. این هنر در این عصر، سه دوره تقریباً برابر را گذراند. نخست دورۀ گذار و انتقال از سنت های پیشین به ویژه عصر تیموری به صفویان تبریز است؛ دورۀ دوم که مقارن با نخستین سال های سلطنت طهماسب و اقبال او به هنر کتاب آرایی است

بعد از شکل گیری حکومت اسلامی به دست پیامبر اکرم (ص) در مدینه و گسترش قلمرو آن به سراسر جزیرة العرب و سپس به مناطق مهم تحت سلطه دو امپراتوری روم شرقی و ایران ساسانی، ایجاد و توسعه تشکیلات اداری و مالی منسجم و گسترده ضروری بود. به گواه اطلاعات مندرج در منابع تاریخی، میراث دیوانی ایرانی از طریق دبیران ایرانی بیش از میراث رومی وارد دیوانسالاری اسلامی شد.