مقاله

اگر بخواهیم تاریخچه ای بر ایرانگردی و جهانگردی بنگاریم، ناگزیریم که آن را در دو بخش جدا، یعنی «ایرانگردی» به مفهوم آمدن سیاحان و جهانگردان بیگانه به ایران، و «جهانگردی» به معنای سیر و سیاحت ایرانیان در کشورهای بیگانه، مورد پژوهش قرار دهیم. تلاش ما بر این است که بر پایۀ اسناد و مدارک موجود، وضعیت بیگانگان ایرانگرد و ایرانیان جهانگردی را تا آن جایی که در چنته هست، مورد مطالعه و سنجش قرار دهیم.

واژۀ «آزادی» مترادف با «حریة» در زبان عربی است. با در نظر گرفتن اشتقاق آن از واژۀ اوستایی آزاتا و واژه پهلوی آزات(نجیب) روشن می شود که این واژه پیشینه ای به کهنی ادبیات فارسی دارد، چنانکه از سوی نویسندگان و شاعرانی چون فردوسی، فرخی سیستانی، فخرالدین اسعد گرگانی، مولوی، خاقانی، ناصرخسرو و ظهیرفاریابی در معانی گوناگونی چون انتخاب، فراق، سعادت، تخفیف، سپاسگزاری، ستایش، رهایی، عدم بندگی و مانند آنها به کار گرفته شده است.

با وجود این که هنوز در شوک این زلزله ام و از لحظه وقوع حادثه که به کشته و زخمی شدن بسیاری از هموطنان ؛ از جمله چند نفر از دوستانم منجرشد ، تاکنون خواب به چشمانم نرفته است ؛ اما در پاسخ به درخواست دوست عزیزم جناب آقای حمید رضا محمدی در روزنامە جامعە فردا تصمیم گرفتم ، این یادداشت را بنویسم.از همین جا به همه بازماندگان و داغدیدگان این حادثه دراستانهای کرمانشاه و سلیمانیه تسلیت می گویم و برای مجروحان و آسیب دیدگان آرزوی شفای عاجل دارم.

نیرو و دوام فرهنگ ایران از جمله عناصر قوی و مؤثر در تغییر انگاره تاریخ در طی قرنهای متمادی بوده است. از نخستین روزگاران فلات پرشکوه ایران برای اقوام مهاجر که به سوی باختر می‌رفتند، گذرگاهی دل‌انگیز بود و نیز برای رهبران نظامی بزرگ سرمنزل و مقصدی غنی و پر ثروت به شمار می‌رفت.

در دوران حکومت قاجاریه خشکسالی و قحطی صورت ادواری داشت و هرازگاهی رخ می نمود که پی آمدهایی را هم به دنبال داشت از جملا بیماری هایی همچون حصبه و وبا را می توان نام برد که سبب تلف شدن بخش وسیعی از مردم می گشت به طوری که در مقاطعی آمار این تلفات را تا 3/1 و حتی نیمی از کشور ذکر کرده اند.

در شمارۀ پیشین این سلسله مقالات، نمایی بسیار کلی از کمبودها، موانع، بازیافتنی هایی که در راه تهیه و تدوین تاریخ موسیقی معاصر ایرانی وجود دارد، ارائه شد. در مقالۀ حاضر، می کوشیم، برخی از علل مطرح شده را تا حدودی روشن سازیم، و بحث جامع و مانع را در این باره به مقالۀ مفصلتری وامی گذاریم.

تعداد قابل ملاحظه ای سند تحت عنوان مدارس خارجی در ایران در زیر مجموعه اسناد آموزش و پرورش در سازمان ملی فهرست شده و در دسترس قرار گرفته است. اسناد مدارس فرانسوی نیز در این عنوان قرار می گیرد.

دربارۀ سید ضیاءالدین طباطبائی تا بخواهیم کتاب، رساله و مقاله نگاشته شده است. اما هنوز خط سیر زندگانی او به طور روشن و میزان اثر وجودی او در دگرگونیهای جامعۀ ایران به طور دقیق معلوم نگردیده است هنوز اسرار بسیاری در پشت پرده نهان مانده که باید به کمک اسناد و مدارک آرشیوی کشورهای بزرگ و چاپ آثار خطی که قاعدتاً باید وجود داشته باشد، عیان گردد.

مرتضی قلی خان صنیع الدوله وزیر مالیه دولت مستوفی الممالک، در چهارم صفر سال 1329ق. از سوی دو تن گرجی تبعۀ روس ترور شد. قاتلین او را دستگیر نموده به نظمیه بردند و از آنان بازجویی مقدماتی به عمل آمد. پس از دو روز با حضور نمایندۀ سفارت روس در محاکمات وزارت امور خارجه از ایشان بازجویی گردید و چون تابعیت روسی آنان مسلم شد، دو روز بعد در راستای اجرای مقررات کاپیتولاسیون، به سفارت روس تحویل داده شدند.

سوم شهریور 1320، قوای شوروی از شمال و شمال شرق و قوای انگلستان از جنوب از راه زمین و هوا و دریا به ایران حمله کردند؛ این اقدام نه تنها نقض کامل بی طرفی ایران محسوب می شد، بلکه در طول چهار سال جنگ و حتی پس از آن – مشکلاتی پدید آورد که باعث شد دولتمردان ایرانی دست کمک به سوی مستشاران خارجی دراز کنند.