مقاله

عصر ناصری در تاریخ معاصر ایران نقطة عطفی در بیداری افکار، توسعة علوم، و رسوخ اندیشه های نوین، و به تبع آن گسترش فعالیت های عمومی، به شمار می رود. با این حال زنان همچنان از حضور و نقش آفرینی درخور توانایی خود بی بهره بوده اند. آنان که بنا به دلایل تاریخی، فرهنگی، سیاسی، و نیز دینی کم تر امکان بروز و ظهور اجتماعی داشتند، با ورود به عرصه های فرهنگ مذهبی و سنت های اجتماعی نقش آفرین شدند.

در طول تاریخ ایران پس از اسلام، سدۀ 9 ق را که مقارن با دوران حاکمیت تیموریان بر این سرزمین است می توان عصر رشد و شکوفایی انواع شاخه های هنری نظیر نقاشی، معماری، تذهیب، کتاب آرایی و موسیقی دانست.

چنین گفته شده که تاریخ نگاری محلی ایران– به عنوان جزئی از تاریخ نگاری محلی در تمدن اسلامی– از سدة سوم هجری و به دنبال تغییرات گستردة سیاسی، اجتماعی، علمی و فرهنگی در نواحی مختلف ایران و با پیشگامی خراسان آغاز شد.

زُروان نام یکی ازایزدان باستانی است که درنوشته های پهلوی خدای زمان بوده و در دورۀ میانه به عنوان خدای یگانه ظهور می یابد؛ به عبارتی در دورۀ میانه، زروان شخصیتی کاملاً مستقل یافته و در رأس اهورا مزدا و اهریمن، ثنویّت زردشتی را تحت تأثیر قرار می دهد.

شاه اسماعیل حکومتی در ایران تأسیس کرد که شالودۀ اصلی آن را دیانت وملّیت تشکیل می داد. وی جهت ایجاد وحدت ملّی در ایران، مذهب تشیع را رسمیت بخشید. اوقصد داشت پیوند های ملّی را در ایران مستحکم تر کند. حضور ازبکان در نواحی شرقی و عثمانی درغرب، این ضرورت را ایجاب می کردکه حس میهن دوستی و وطن پرستی در ایرانیان بیش از پیش تقویت گردد.

سفرنامه ها منابعی هستند که با استفاده از آن ها می توان به بررسی مسائل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، دینی، تاریخی، جغرافیایی، نوع لباس، خوراک و آداب و رسوم و غیره پرداخت. در میان سفرنامه های فارسی، سفرنامۀ ناصر خسرو را شاید بتوان دقیق ترین منبع در نوع خود به شمار آورد. توصیف ناصر خسرو در این اثر از مکان ها، جوانب مختلف را در بر می گیرد.

زبان یک قوم ممکن است توسط عوامل پشتیبان کنندۀ مختلفی چون قدرت نظامی و سلطۀ دراز مدت سیاسی و یا نفوذ گسترده فرهنگی در قلمرویی خارج از مرزهای نژادی آن قوم رواج یابد. زبان فارسی نیز از آن رو که دربردارندۀ ارزش های فاخرِ انسانیِ یک فرهنگ و هویّتی ممتاز است

بسیار هنگام، ضمن گلگشت و تماشا در حریم علم و هنر، انگشت حیرت به دندان عبرت می گیریم که چگونه روزگاری – آنهم در دوران دست تنگیِ اعجاب انگیزی که قاف کرمنّای علم و هنر عیان ساخته و به یاری ذوق و شوق صاحب نظران بی ریا، هرگونه ابهام و ناآگاهی و عدم اطلاع از اجرای نمایش های شرعی و عرفی، دورباش داده و به شیوۀ معقول اعلام گشته است که فلان روز در فلان تماشاخانه، پرده به روی مردم گشوده خواهد شد و یا در تکیه ای، مجلس سوگ گرانباری بر پا خواهد بود.

دراین مقاله برآنیم که تاریخچه ای از مقدمات و انگیزۀ تشکیل فرهنگستان ایران را در دورۀ رضاشاه برشماریم و از قانون تأسیس، چگونگی مصوبات، نوع فعالیت کمیسیونهای هشتگانه و کاربرد اصطلاحی واژه های مصوب این انجمن فرهنگی تاریخ معاصر ایران، آگاهی یابیم

تأسیس مدرسۀ دارالفنون در پنجم ربیع الاول 1268ق. که در پی جنبش نوگرایی و نوسازی دورۀ شاهزاده عباس میرزا به انجام رسید، سرآغاز بنیان و گسترش مدارس جدید به شمار می رود. پیش از این، کودکان و نوجوانان در مکتبخانه ها با در نظر گرفتن حیطه های مختلف یادگیری، طبقه بندی نمی شدند و فرآیند آموزش به آمادگی و توانایی دانش آموزان بستگی داشت.