مقاله

فردیناند ویلهلم یاکوب یوستی۱ دانشمند شرق‌شناس آلمانی، ‌متخصص در مطالعات ایرانی، زبان‌شناسی تطبیقی و فرهنگ عامه در ۲ ژوئن ۱۸۳۷ در شهر ماربورگ واقع در ایالت هسن، در خانواده‌ای روحانی و اهل علم چشم به جهان گشود.

ایلخانان نام سلسله‌ای مغولی است که از سال ۶۵۴ تا ۷۵۰ قر ۱۲۵۶ تا ۱۳۳۵م در ایران حکومت ‌کردند و فرزندان چنگیزخان بودند. سال ۱۲۵۱م هولاکو با فتح ایران سلسله ایلخانیان را بنیان نهاد که پیامدهای مهمی چون زوال اسماعیلیان و انقراض خلافت عباسی در پی داشت. ایلخانان در ابتدا دین بودایی داشتند؛ اما به‌تدریج به اسلام گرویدند.

شاعر دیگر فرانسوی که در اشعارش از حافظ الهام پذیرفته، تریستان کلینگسور است که نام اصلی‌اش لئون لوکر (Leon Leclere) بود. او که از کارگاه نقاشی به شعر و شاعری روی آورده بود، مجموعه‌ای به نام شهرزاد (Scheherazade) سرود و در آن چهره‌ای رنگین و نگارین از حافظ رسم کرد؛ او حافظ را «استاد» خود و خود را «شاگرد بد» حافظ نامید؛ شاگردی که با جغرافیای آسیا آشنا نیست و گاه کشورهای گوناگون مانند چین، ژاپن، هند و ایران را به‌ جای یکدیگر می‌گیرد!

چرا مدعیات ناسیونالیستی نیازمند دفاعند؟ این مدعیات در بعضی حالات معقول به نظر می‎‎آیند؛ مثلاً وضعیت بد بعضی گروه‎‎های ملی بی‎‎دولت -تاریخ یهودیان و ارامنه، بدبیاری‎‎های تاریخی و معاصر کُردها- این ایده را به نظر معتبر می‎‎آورد که داشتن دولت برای این گروه‎‎ها می‎‎توانست مشکلات بسیار بد را حل کند. بااین‌وجود، دلایل خوبی در کارند که مدعیات ناسیونالیستی را باید دقیق‎‎تر بررسی کرد.

تفکر فلسفی در پایان قرن سوم هجری بتدریج در جهان اسلام رشد و گسترش یافت. در آغاز، مکتب فلسفی مشاء بوسیلة فارابی و ابن سینا نظامی استوار یافت و بمرحلة پختگی رسید، اما با فرازها و فرودها زمینة ظهور نظام فلسفی اشراق توسط شیخ اشراق در قرن ششم هجری فراهم آمد.

تلاش برای پی بردن به حقیقت نفس و نتایج حاصله از آن ها همواره مورد توجه فیلسوفان بوده و به عنوان یکی از دغدغه های تفکر فلسفی آن ها به شمار می رود. این مقاله در صدد پاسخ گویی به این سوال است که نفس چه نقشی و جایگاهی در نظام نوری شیخ اشراق دارد آن چه در این مقاله مشخص می شود این است که شیخ اشراق بر خلاف حکمای مشائی (اسلامی – یونانی) علم النفس را به مباحث الهیات نزدیک می سازد و از حوزۀ معرفت شناسانه به این مسئله نگاه می کند و سخن او در نیروهای نفس نیست بلکه ارائه طریق در چگونگی نجات نفس از زندان تن و رهایی انسان از ظلمات جهان مادی است.

شرایط جغرافیایی و استراتژی ایران به گونه ای است که علی الدوام در معرض هجوم مهاجمان و اقوام ماجراجو قرار می گرفته و به همین سبب ضرورت تاسیس نهادهای نظامی و نگهداری ارتش نیرومند را ایجاب کرده است. تمامی حکومتهایی که در خلال تاریخ طولانی این ملک تشکیل شده اند، بی تردید تکیه بر قدرت نظامی خود داشته اند و تا آنگاه که از وجود سپاهیانی نیرومند و کارآمد برخوردار بوده اند توان حفظ و ماندگاری را در برابر شدائد روزگار اعم از قوای متجاوز خارجی یا اغتشتشگران و رقیبان داخلی محفوظ مانده اند.

مرگ کریمخان وکیل سرسلسله زندیه از جهاتی مختلف اتفاقی ویژه در تاریخ بود. این اتفاق پایان دوره‌ای کوتاه و کم نظیر از رفاه و آرامش و شروع سال‌هایی سراسر جنگ و آشوب و قتل و غارت بود.کریمخان زند در کهنسالی و پس از مدت‌ها جنگ و گریز و زندگی بر پشت اسب، در سال 1179 خورشیدی پس از غلبه بر همه مدعیان، شیراز را به‌عنوان پایتخت خویش برگزید و تا پایان عمر از این شهر خارج نشد.

پایتخت به عنوان مرکز سیاسی، اداری، اقتصادی و گاه فرهنگی و اجتماعی ، مهمترین رکن در جغرافیای سیاسی و اداری هر حکومت به شمار می رود. هر سلسلۀ حکومتی جایی را بنا به عواملی به عنوان پایتخت انتخاب می کند و حتی جابه جایی پایتخت در سرزمینی چون ایران همواره از مسائل مهم به شمار می آمده است.

طایفه زند که از گمنام ترین طوایف ایلات لرستان تا اواخر قرن دوازدهم بود؛ نقش مهمی در تاریخ ایران بعد از سلسله صفوی ایفا کرده است. کریم خان سردار زند زمانی به قدرت رسید که جامعه ایران حدود سه دهه و اندی سخت ترین مصایب و حقارت آمیزترین شکست ها و بار گران جنگ ها و مالیات ها را تحمل کرده بود و نیاز مبرمی به آرامش و صلح داشت. اما مشروعیت حکومت بعد از انقراض صفویان به صورت نوعی بحران سیاسی درآمده بود. از این رو تدبیر و درایت کریم خان برای حل این معضل و مشروعیت حکومت اش ابتکار جدیدی در معنا و مفهوم حکومت محسوب می شود. گرچه در ابتدای قدرتش عنوان وکل الدوله را انتخاب کرد؛ اما اندکی بعد وکیل الرعایا را برگزید و بدین ترتیب علی الظاهر قدرت اش را ناشی از اراده رعیت تلقی کرد.