مقاله

نیکولو ماکیاوللی[2] یکی از مناقشه‎برانگیزترین متفکران اروپایی است که قرن‎هاست جدال حول آرا و نظرات وی ادامه دارد. نوشتار مختصری که در ادامه می‎آید، ترجمۀ بندی از مدخل ماکیاوللی از دانشنامۀ فلسفی استنفورد[3] است که در ۹ بند به وی پرداخته است.

آغاز سفر مرحوم دكتر داریوش شایگان به سوی عالم بالا البته ضایعه بزرگی برای جامعه علمی ایران است و فقدان دردناكی برای این بنده. از سال ١٣٣٨ كه برای اولین‌بار با شایگان جوان آشنا شدم نزدیكی خاصی بین ما ایجاد شد. او را نزد علامه طباطبایی و كرنی بردم و با مرحوم مطهری و مرحوم سیدجلال آشتیانی آشنا ساختم. استعداد و ذكاوت ذاتی دكتر شایگان باعث شد این دوستی‌ها را كه جنبه مهم علمی داشت دنبال كند و دكترای خود را تكمیل كرده و به ما در دانشكده ادبیات بپیوندد.

همایش «فلسفه، دین و علم در زیست جهان اسلامی» 21 تا 24 اسفندماه به همت دانشکده فلسفه و علوم تربیتی دانشگاه وین با همکاری پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات‌فرهنگی، دانشگاه تهران، انجمن فلسفه میان‌فرهنگی آلمان و انجمن فلسفه میان‌فرهنگی ایران در دانشگاه وین برگزار شد.

ادبیات عامیانه، ادبیات تودۀ مردم ایران، اثر مردمانی بی‌سواد یا کم‌سواد و غالباً شفاهی، که از جهت ساختار و محتوا، با ادبیات سنتی مکتوب فارسی متفاوت است. زبان ساده، لحن عامیانه، حالات واندیشه‌های عوام در این ادبیات نمایان است. امروز ادبیات عامیان در نقاط گوناگون ایران با گویش‌های متفاوت میان مردم مناطق گوناگون مشهور و متداول است.

سیزده شماری است که در بسیاری از فرهنگ‌های جهان، شماری گُجسته (منحوس) و بی‌شگون پنداشته می‌شود؛ به‌گونه‌ای که بسیاری از مردمان، با بیم و پروایی رازْوَرانه و آیینی، از آن می‌پرهیزند؛ از همین روست که در پاره‌ای از شهرهای بزرگ و پیشرفته و فناورانه، آسمانخراش‌ها را، اشکوب سیزدهمین نیست یا مهمانسراهای چندستاره نوآیینِ برگزافْ آراسته و زِیناوند (مجهّز) را، اتاق سیزدهمین یا تالارها و هواپیماهای بزرگ و باشکوه را، نشستنگاه سیزدهمین.

آقامحمدخان قاجار با وجود چند سال سلطنت و بخصوص دوران سه ساله سلطنت بدون معارض و مدعی، کمتر با لفظ شاه خوانده شده و بجز در معدودی از منابع درباری قاجاری معمولاً نام آقامحمدخان برای او به‌کار رفته است.با این حال می‌دانیم که او برخلاف پادشاهان زند دور از نام و تشریفات شاهی و سلطنتی نبوده است و تاجگذاری و جلوس رسمی بر تخت سلطنت داشته است.

هوالباقی؛ داریوش شایگان درگذشت. خبر کوتاه و ساده بود. گویی همه انتظار شنیدن آن را داشتند زیرا از هفته ها پیش او در بیهوشی تمام به سر می برد و کمتر به بهبودش امید داشتند. اما خبر در حقیقت، خبرِ ضایعه و مصیبتی بزرگ بود. برای کسی که از پنجاه سال پیش او را می شناخته و سال ها با او انس و الفت و دوستی و همدمی و همزبانی داشته است، تحمل شنیدن این خبر دردناک بود. در این دو سه دهه اخیر ما کمتر یکدیگر را می دیدیم ولی هرگز عهد دوستی را نگسستیم.

یک وجه مشترک همه متفکران و رهبران فکری ما، در شش دهه پیش از انقلاب، اظهار نظر در باره غرب بود. ما از مشروطه به بعد، مجبور بودیم در این باره اظهار نظر کنیم. در مشروطه، این تقسیم، به صورت مستبده ـ مشروطه بود. اندکی بعد که مشروطه سلطنتی غلبه کرد، روشنفکران دو بخش شدند، لیبرالیست و کمونیست. هر دو متولد غرب بودند، اما بر ضد هم. کمونیستها منتقد غرب سرمایه داری بودند و تبلیغات شدیدی علیه غرب و تمدن سرمایه داری راه انداختند

به عقیدۀ عموم مورخان و همچنین مدارک و شواهد مستند تاریخی، مقام ایرانیان در تاریخ دنیا، نه با سپری شدن دوره پرعظمت هخامنشی به پایان آمد و نه با انقراض ساسانیان به سر رسید. لیندلر در «تاریخ عالم» خود این عقیده را صریح تر از همه بیان کرده و می گوید: «ایرانیان همواره بعد از دوره های فشار و تضییقات قد علم کرده، ذات ملی خود را نجات داده و قسمت معتنابهی از روح خود را در فاتحان خود یعنی یونانیان و اعراب و ترکها و مغولها دمیده و برای خود بعد از فواصل متمادی دوباره به دست آورده اند.

نوروز، آغاز سال نو خورشیدی (شمسی)، مقارن با نقطه اعتدال ربیعی در نیمکره شمالی است، که با نقطه اعتدال خریفی (پاییزی) در نیمکره جنوبی مطابقت پیدا می کند. در این سوی کره خاکی، رویش گلها و گیاهان و درختان آغاز می گردد، و در ان سوی زمین، پژمردگی و ریزش برگ رستنی ها شروع می شود.