مقاله

نوشتن درباره آثار محمدعلی اسلامى ندوشن و خدمات ارزنده او به فرهنگ و هنر اين مرزوبوم كار صعب و دشوارى است. چه در انتخاب عنوان مناسب و درخور براى اين رند خلوت‌گزیده مطمئناً هر قلمى وامی‌ماند. با اين حال بنا به روايتى، شايد بتوان محمدعلى اسلامى ندوشن را يك سفرنامه نويس قهار، قصه‌گویی مسلط، محققى كامل و مترجمى جامع دانست كه در هر كدام از وادی‌های نقد و داستان و ترجمه و تحقيق و سفرنامه يد طولايى دارد و در هر كدام از اين وادی‌ها بسيط است و صاحب‌نظر.....

نظامی گنجوی، اگر چه در ادبیات فارسی شاعری داستان‌سرا محسوب می‌شود و منظومه‌های عاشقانۀ او در دوران دیریاز این سرزمین کهن همواره مورد توجه عموم مردم و اقتفای شاعران قرار گرفته است. با وجود این، به دلیل برخورداری از مناعت طبع، حکمت و زهد والا که در نوع خود بی‌بدیل و ارزشمند است به انحای مختلف دستی در مباحث حکومتی از آستین برآورده و در جای جای منظومه‌های عاشقانه و حتی در مثنوی زاهدانه و عارفانۀ خود به اشارت یا کنایت یا حتی مستقیم و بی‌پروا به ایراد سخن در باب مسائل حکومتی پرداخته و از طرح انتقادات تند و کوبنده ابایی نداشته است.

نظامی، شاعر قرن پنجم هجری حکیمی بود که از علوم مختلف بهره داشت. او در سرایش خمسة خود از این علوم استفاده کرد و از آن‌ها در شکل بخشیدن به اشعار خود بهره گرفت. یکی از علومی که از قرن‌ها پیش رواج خویش را آغاز کرده بود و تا زمان وی نیز اشاعه یافت، علوم هرمسی بود. نظامی از طریق نهضت ترجمه‌ای که در دورة اسلامی رخ داد

ترجمه رقیه رضایی فرد، محمد رضایی فرد آنچه در این مقاله از نظر می‌گذرد، جهان‌بینی نظامی گنجه‌ای است در مسائل چالش‌برانگیزِ چرا و چگونگی آفرینندگی در قالب اثبات وجود خدا که از منظر عقل بیان می‌شود و از همین منظر نظامی ابواب مختلفی را در اندیشه می‌گشاید، از قبیل انسان و جامعۀ آرمانی، فواید عقل و تفاوت ظریف آن با وهم و خیال كه به زبان ساده بیان می‌شود.

پنل علمی همایش «میراث علمی شاهرود. بسطام. خرقان» روز 31 خرداد در سالن اجتماعات هتل قصر بسطام برگزار شد. در این نشست علمی دکتر علی اشرف صادقی، دکتر حسین معصومی همدانی، دکتر مجدالدین کیوانی، دکتر محمود جعفری دهقی و دکتر محمد باقری سخنرانی کردند. آنچه در ادامه می خوانید سخنرانی دکتر علی اشرف صادقی در همایش «میراث علمی شاهرود. بسطام. خرقان» است.

در حاشیه بحث مجمع عمومی فرهنگستان علوم در باب علم و پژوهش ۱ـ در‏ دانشگاه ما مشکلی پدید آمده است که فهم و بیانش آسان نیست و اطراف آن را لایه‌های سوءتفاهم فراگرفته است. شأن دانشگاه و دانشمند این است که در راه پژوهش و تدریس و تألیف بکوشد. دانشمندانی را که مقالات تحقیقی می‌نویسند، باید بر صدر نشاند و قدر دانست؛ اما مقاله‌سازی و مقاله‌شماری حرف دیگری است که دانشگاه کمتر به آن می‌اندیشد. یکی از مشکلات بزرگ دانشگاه ما این است که سرنوشتش با مقاله‌شماری در فهرست‌های جهانی و ملی گره خورده و کار عمده‌اش تولید مقاله و مدارک تحصیلی شده است!

این امر در عین حال زمینه‌های تمرکز و تهذیب و تفکری تازه را برای مسیحیت، پاپ و آبای کلیسا فراهم کرد. کلیسا یک بار با چوبه‌های اعدام ژاکوبن‌ها به رهبری روبسپیر (از ۱۷۹۲ تا ۱۷۹۴) روبرو شد و بیش یک قرن بعد با ناخداگرایانی که خود را سوسیالیست یا کمونیست می‌خواندند… هنوز مارکس و ایده‌هایش ظهور نکرده بود…

وقتی مطالعۀ متن پارسی کتاب «تاریخ مذهبی اروپا»، اثر پاتریسیا بریل را به پایان می‌رساندم، نکتۀ جالبی در فصل بیستم با عنوان «قرن بیستم؛ دوران وحدت‌گرایی» به نظرم رسید که تطابقی غریب با اوضاع ما در جهان اسلام و روابط بین‌المذاهب دارد.

تازه ترین كتاب دكتر شمیسا بــا تعبیـری برگرفته از راحة الصـدور شاهِ نامه ها نامیـده شـده اسـت. ایـن اثـر مجموعـه یادداشـتهای ایشان دربـارۀ فردوسی و شـاهنامه اسـت كـه در طـول ِ چنـد سـال بـر حواشـی شـاهنامۀ ِ تصحیـح ژول مـول و سـپس چـاپ مسـكو نوشـته و اخیـرا در قالـب كتابـی در بیسـت فصـل منتشـر شـده اسـت. در ایـن كتـاب گاهـی اشـارات، حدسـها و پرسشـهای جدیـد و تاملبرانگیـزی دیـده می شـود و بـه رغـم تنـوع موضوعات وِ حجـم نسـبتا ِ زیـاد آن (نهصـد صفحـه) بسـیاری از مطالـب به اختصـار و گـذرا مطـرح شـده كه محتملا ناشی از شكل یادداشتی اصل آنهاسـت. در ایـن مقالـه پیشـنهادهایی دربـارۀ بعضـی نظریات و دریافتهای ِ شـاه نامه هـا آورده شـده اسـت.

تمهیدات عصارۀ تفکرات و حاصل دوران پختگی عارفی است که نه به جرم نگارش این اثر که به جرم نگاشته های بسی محتاطانه تر از آن به دار آویخته و به قولی سوزانده شد.