مقاله

تازه ترین كتاب دكتر شمیسا بــا تعبیـری برگرفته از راحة الصـدور شاهِ نامه ها نامیـده شـده اسـت. ایـن اثـر مجموعـه یادداشـتهای ایشان دربـارۀ فردوسی و شـاهنامه اسـت كـه در طـول ِ چنـد سـال بـر حواشـی شـاهنامۀ ِ تصحیـح ژول مـول و سـپس چـاپ مسـكو نوشـته و اخیـرا در قالـب كتابـی در بیسـت فصـل منتشـر شـده اسـت. در ایـن كتـاب گاهـی اشـارات، حدسـها و پرسشـهای جدیـد و تاملبرانگیـزی دیـده می شـود و بـه رغـم تنـوع موضوعات وِ حجـم نسـبتا ِ زیـاد آن (نهصـد صفحـه) بسـیاری از مطالـب به اختصـار و گـذرا مطـرح شـده كه محتملا ناشی از شكل یادداشتی اصل آنهاسـت. در ایـن مقالـه پیشـنهادهایی دربـارۀ بعضـی نظریات و دریافتهای ِ شـاه نامه هـا آورده شـده اسـت.

تمهیدات عصارۀ تفکرات و حاصل دوران پختگی عارفی است که نه به جرم نگارش این اثر که به جرم نگاشته های بسی محتاطانه تر از آن به دار آویخته و به قولی سوزانده شد.

آنچه را «نوول روانشناختی» می‌گویند به هیچ وجه آن‌قدر که اهل ادب تصور می‌کنند برای روانشناس بهره‌ای ندارد. چنان نوولی، که خود را توضیح می‌دهد، به عنوان یک تمامیت «خودبسا» تلقی می‌شود، [بدان معنی] که کار تفسیر روانشناختی خود را خود انجام داده است و حداکثر کاری که روانشناس می‌تواند انجام دهد، این است که یا از آن انتقاد کند یا بر آن تفسیر بیفزاید.(یونگ، روانشناسی ادبیات۱۹۵۰)

ظاهراً نامگذاری«مکتب ناتورالیست»،روز ۱۶ آوریل ۱۸۷۷ در رستوران «تراپ»سر میز شامی که گوستاوفلوبر، ادمون دوگنکور و امیل زولا گرد آمده بودند،صورت گرفت و این عنوان که از زبان علم و فلسفه و نقد هنر گرفته شده بود وارد ادبیات شد.

دوره قاجار بویژه عهد پنجاه ساله ناصرالدین شاه به‌دلیل آرامش نسبی در کشور و توسعه ارتباطات تجاری، سیاسی و تأسیس مدرسه دارالفنون زمینه تدریجی نفوذ معماری غربی در ایران ایجاد شد. این نفوذ ابتدا در دارالخلافه تهران و سپس در دارالسلطنه ایالتی و دارالحکومه ولایتی ممالک محروسه ایران آن زمان ادامه پیدا کرد. در شعبان 1284 هجری قمری مطابق با آذرماه 1246 هجری شمسی و بیستمین سالگرد پادشاهی ناصرالدین شاه، توسعه تهران با طرح حصار مهندس «مسیو بوهلر» فرانسوی به سبک شهرسازی ستاره‌ای اروپا در مدت 10 سال اجرا شد.

پس از انتخاب تهران به‌عنوان پایتخت ایران، چگونگی شکل‌گیری ساختار شهری و سپس توسعه حصار و برج و باروهای آن، از جمله مهم‌ترین دستاوردهای معماری در پایتخت نوپای ایران بود. هرچند براساس مستندات تاریخی سابقه ساخت قدیمی‌ترین حصار و دروازه در تهران به سده دهم هجری بازمی‌گردد، اما پس از انقراض دولت صفویه و در روزگار افشاریه و زندیه، به‌دلیل درگیری‌ها و جنگ‌های متوالی توجهی به حصار و دروازه‌ های این شهر نشد و به مرور رو به خرابی رفتند.

یکی از مسلّماتی که در برخی از مباحث و آراء فیلسوفان مسلمان، نقش برجستهیی ایفا کرده است، نظریه افلاک با محوریت زمین میباشد. این نظریه، تأثیرات چشمگیری در برخی از آراء مهم فیلسوفان اسلامی داشته است؛ بگونهیی که فیلسوفانی همچون فارابی و ابن سینا بمنظور تفسیر نحو صدور افلاک و نفوس آنها، به انطوای جهات سه گانه در هر یک از عقول بالاتر از عقل دهم معتقد شدند و براساس آن، نحوه صدور عقل پایینتر و جسم و نفس فلکی را تفسیر نمودند.همان فیلسوفان با توجه به تعداد افلاک و زمین مستقرّ در مرکز آن، تعداد عقول طولیه را در عدد ده منحصر دانستند و شیخ اشراق نیز با توجه به همین افلاک و کواکب موجود در برخی از آنها، به تکثر بیشمار عقول طولیه معتقد شد.

ابوالمجد مجدود بن آدم، سنایی غزنوی، شاعر دوران ساز و صاحب سبک قرن پنجم و ششم، متخلص و مشهور به سنایی است. او با توجه به پیچیدگیهای خاص ذهنی خود و شرایط و ویژگیهای منحصر به فرد عصری که می زیسته است، دست به نوآوریهایی از لحاظ سبکی و معنایی زده که امروزه از او به عنوان شاعری صاحب سبک و کسی که توانسته است دورانی جدید(پدر شعر عرفانی) از ادبیات ایران را رقم بزند، نام برده می شود.

نزد بسیاری از محققان تاریخ علم و حکمت، سهم و نقش متون علمی و فلسفی تمدن اسلامی در بیداری و پیشرفت علمی و صنعتی غرب پوشیده نیست. در فاصلة قرون یازدهم تا سیزدهم میلادی، انبوهی از آثار و نوشته های علمی و فلسفی مسلمانان از زبان عربی به زبان لاتینی برگردانده شد

دربارهٔ پیوند اسکندر و ارسطو در تاریخ و ادبیات گزارش ها و روایت ها و افسانه هایی وجود دارد. در واقع این پیوند، یکی از مهمترین پیوندهای مثبت میان فرزانگان و سیاستمداران است. چه نه سیاستمداری بزرگتر از اسکندر در تاریخ دیرین جهان به این اندازه از نامداری رسیده و نه امروز کسی را بلندمرتبه تر از ارسطو در دانش عهد باستان می شمارند. تا آنجا که گاه او را نخستین دانشمند راستین (Genuine Scientist) می دانند.