مقاله

درست است که تعیین پیشینه‌‌ای قطعی برای شب یلدا همانند بسیاری از سنت‌های دیگر امکان‌ناپذیر است اما این اندازه آشکار است که از همه‌ آن جشن‌ها که هزاران‌ سـال‌ در‌ ایـران، مقدس و محترم بوده‌اند، به جز نوروز، تنها یلدا است‌ که از پس هزاره‌های دراز هنوز نیز خانواده‌ها و مردمان ایران را گردهم می‌آورد.

یلدا یکی از مهم‌ترین آیین‌های ملی ماست که نقش بی‌بدیلی در هویت ملی-تاریخی ما ایفا کرده است. نکته مهم در این جشن، فلسفه گردهمایی و شب‌نشینی مردم در خانه‌های یکدیگر و گستردن خوان یا سفره‌ای از بهترین فرآورده‌های میوه‌های تابستانی و پاییزی و شرکت در ضیافتی است که جوهره اسطوره‌ای و هوایی روحانی دارد.

برآنم آن مضمونی که سعدی به سادگی‌درگلستان آورده، مولانا در بیت مورد نظر همان مفهوم را به صورتی دیگر بیان کرده است: شمشیر نیک از آهن بد چون کند کسی؟ر ناکـس به تربیت نشود ای حکیم کس…

حال آن‌که در تلقی سقراط، موهبت هستی تنها به خطیب ارزانی نشده است، بلکه دیگری هم هست و بخشی از هرم هستی را این دیگری اشغال کرده است. وی نیز سخنان ناگفته‌ای را داراست که ارزش شنیدن دارد. باید با لب فروبستن و گوش فرادادن، وی را در اظهارات خود یاری رساند و در ادای کلمات محق ساخت. در این تجربه است که علاوه بر کشف حقیقت، رابطه‌ای احترام‌آمیز و متقابل شکل می‌گیرد و طرفین در مسیر درست گفتگو هدایت می‌شوند.

یلدا، واژه‌ای سریانی، به معنای میلادرتولدر ولادت. سریانی هم مانند عربی از خانواده زبان‌های سامی است. ولد، یلد، ولاده، پیوند لفظی ـ معنایی این کلمه در عربی را با یلدای سریانی نشان می‌دهد. اینکه مشهور است یلدا شب تولد حضرت عیسی مسیح(ع) است، دقت تاریخی ندارد و منابع و مراجع دین‌پژوهی این نکته را روشن کرده‌اند که در اینجا به اختصار بیان می‌شود.

سنت پسندیده و نیکوی قدرشناسی و قدردانی از دانشمندان و پژوهشگران که عمر گرانبها و پربرکت خود را صرف طلب علم و تعلیم و ترویج آن کرده‌اند، نشانگر توجه به علم و دانش و درستی راه و رسم آنان و مایۀ تشویق و ترغیب دانشجویان و دانش‌پژویان جوان است.

دکتر محمدعلی موحد از جمله چهره‌های شاخص عرصه فرهنگ معاصرمان به‌شمار می‌آیند؛ در زمینه‌های مختلفی کار کرده‌اند که قسمت عمده آنها تحقیقاتی‌ست که در حوزه تاریخچه و جریان‌های مرتبط با نفت ایران انجام داده‌اند. در ارتباط با این بحث، تحقیقات بسیار ارزشمندی انجام داده‌اند که بخش مهمی از تاریخ معاصرمان را روشن می‌کند. از آنجایی که نفت یکی از مهم‌ترین منابع اقتصادی کشورمان به شمار می‌آید کاری که دکتر موحد در این عرصه انجام داده‌اند از اهمیت بسیاری برخوردار است.

آشنایی‌ام با دکتر محمدعلی موحد به اوایل دهه هفتاد و برپایی مراسم تجلیلی برای منوچهربزرگمهر و غلامحسین مُصاحب در فرهنگسرای اندیشه بازمی گردد، مراسمی که من هم از سخنرانان آن بودم.

نام استاد محمدعلی موحّد را اگرچه از آغاز جوانی به‌عنوان مترجم «سفرنامه ابن بطوطه» روی جلد آن کتاب دیده بودم، اما نخستین بار ایشان را در جلسه درس فلسفه تطبیقی استاد شهید مرتضی مطهری ملاقات کردم و آن حوالی سال 1352 بود که استاد مطهری به خواهش مرحوم دکتر حمید عنایت جلسه‌ای هفتگی داشتند برای مقایسه آرای بعضی از فیلسوفان غربی و اسلامی در باب پاره‌ای مفاهیم فلسفی.

به زندگی حرفه‌ای دکتر موحد از جنبه‌های مختلفی می‌توان نگاه کرد، ایشان عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی هستند که من هم همان جا عضویت دارم و هر از چندی زیارتشان می‌کنم؛ هر چند که از سال‌ها قبل خدمت ایشان ارادت داشتم. استاد موحد قبل از فعالیت جدی در عرصه ادبیات حقوقدان بوده‌اند و در دادگاهی که برای مسأله نفت ایران برپا شده بود به حمایت از کشورمان شرکت کرده‌اند.