مقاله

در جهان مدرنیته، ایده با مساله آگاهی پیوند می‌خورد و در واقع ایدئولوژی با آگاهی مرتبط می‌شود؛ چنانكه مساله دكارت اساسا آگاهی بود. پیش از آنكه دكارت جایگاه مركزی فاعلیت ذهن انسانی در امر شناسایی را تثبیت كند، جهان، طبیعت و در واقع حقایق، جدا از انسان و در انفكاك از او اعتبار و معنی داشت. به ‌تعبیر قدما، خدایی بود، طبیعتی بود و انسانی بود و بنابراین خدا و طبیعت معنا را تعیین می‌كردند. اما با شكوفایی رنسانس با تحولی مواجه شدیم كه ساختار را بدین سو كشانید كه در بدو امر انسان در مرتبه بعد طبیعت و در نهایت خدا مطرح شود. از اینجا به بعد آن چیزی كه اصالت یافت ذهن انسان بود؛ بدین‌ معنا كه انسان تلاش كرد، نظریه خود را به ذهن و ساختار ذهن معطوف كند.

به طور کلی دیدگاه مبتنی بر تئوری توطئه از جمله رویکردهای غالب در اکثر جوامع، به‌ویژه جوامع ضعیف و گرفتار مشکلات و ناتوان در حل آنهاست. این رویکرد دارای کارکردی دوگانه در سطح فردی و اجتماعی/سیاسی است. از نظر فردی گرایش افراطی به این امر به منزله پوششی روانی برای توجیه ناکامی‌هاست.

بلافاصله پس از پیروزی انقلاب در سال 57، برخی چهره‌های مشهور، این سؤال را به میان آوردند که چرا مشروطیت شکست خورد. از آن هنگام بیش از 40 سال می‌گذرد و بسیاری از اهل قلم فراخور باورهای خود، پاسخ‌هایی داده و گذشته‌اند. شاه‌بیت اغلب این پاسخ‌ها فقط یک عبارت است: تندروی مشروطه‌خواهان.

«توده مردم هرگز علم را نخواهند پذیرفت ، مگر آنکه علم برای ایشان یک بهشت زمینی بسازد . تا فقر و تهیدستی هست ، خدایان هم هست » ( ۱ ). در ایران معاصر و در این لحظه (۱۳۹۸ ـ ۱۳۹۹) ، به نظر می‌رسد باور و «دلمشغولی» به «بهشت و دوزخ» ، به منزله مرجع اعمال و گفتار در قلمرو روزمره ، نزد برخی و از جمله طبقه متوسط مدرن و تحصیل کرده، کارایی اش را از دست داده است ؛ بدین معنی که صرف نظر از ایدئولوژی رسمیِ شریعت محور در قلمرو عمومی و نفوذ در گروههای فرهنگیِ مبتنی بر «سنت» ، و احتساب خرده فرهنگهایی که در تعلقات گروهی شان، باور به بهشت و دوزخ هنوز وجود دارد ، شاهد این امر هستیم که در قلمرو عمومی، «بهشت و دوزخ» در مراودات و تعاملاتِ اجتماعی، کاراییِ اعتقادی نخستین اش را از دست داده است.

فرهنگ حوزه وسیعی است كه در آن زیرگروه‌ها و رشته‌های مختلفی كه تولید اندیشه می‌كنند را شامل می‌شود. اینكه برای بیان و خلق آثار خود فعالان این سپهر بشری از كدام ابزار و وسیله استفاده می‌كنند و بهره می‌جویند خود نشان‌دهنده وسعت و تنوع عرصه اندیشگی و خلاقیت انسانی است؛ از این روی هر اتفاق در هر شكلی از حوزه فرهنگی هر جامعه به‌ گونه‌ای ارگانیك و قابل فهم به سایر رشته‌های این پهنه وسیع مربوط می‌شود.

آیا بیماری همه‌گیر كروناویروس ما را به نگرش به مردن سنتی‌تر و پذیرفته‌تر بازمی‌گرداند یا تلاش‌های ما برای طولانی كردن زندگی را تقویت می‌كند؟ دنیای مدرن با این اعتقاد شكل گرفته است كه انسان می‌تواند از مرگ پیشی بگیرد و آن را شكست دهد. این یك نگرش جدید انقلابی بود. در بیشتر تاریخ، انسان‌ها با خونسردی تسلیم مرگ می‌شدند.

عباس زریاب‌خویی متعلق به نسلی از بزرگان فرهنگ ایران است كه تقریبا با حداقل امكانات و شاید بتوان گفت بدون امكانات در شرایط تاریخی آن زمان ایران با همت بلند خود توانست بخواند، بیاموزد و خود را در مراحل عالی دانش و علم قرار دهد. او استادی چند وجهی بود. در حوزه ترجمه یكی از بهترین و درخشان‌‌ترین آثار ترجمه‌ای ما از آن ایشان است كه موضوعات متنوعی را شامل می‌شود

هیچ یک از نسل‌های انسانی تا ابد پای بر زمین و ماندگار نخواهد بود. هر فرد از میان انسان‌ها، به ناگزیر رخت زندگی را که عاریت شمارده می شود از تن به درخواهد آورد و بی هیچ دارایی و تکلفی به سوی سرزمین پس از مرگ روانه خواهد شد. خواه درویش یا دولتمند، جاهل یا دانشمند، هرکسی سرانجام با مرگ روبه رو خواهد شد؛ کل نفس ذائقه الموت…

نام عبدالله قوچانی، خط‌شناس و سکه‌شناس برجسته برای من که دانشجوی ادبیات فارسی هستم جلوه خاصی دارد. او گشاینده راه نویی در تحقیقات مربوط به شعر فارسی بود. قوچانی نویسنده مقالات درخشان «سفالگران کاشان و شعر فارسی» و «شعرهای خوب فارسی بر روی کاشی‌های ستاره‌ای زرین» و کتاب شامخ «اشعار فارسی کاشی‌های تخت سلیمان» است.‌

میرزارضا كرمانی كه برای شكایت از حاكم كرمان به تهران آمده بود در جریان این كار مورد آزار نایب‌السلطنه وقت یعنی كامران میرزا قرار گرفت و مدتی در زندان محبوس شد. او پس از آزادی جزو مریدان سیدجمال‌الدین اسدآبادی می‌شود و تحت تاثیر تعلیمات او قرار گرفت. میرزارضا كه به ‌قصد كشتن كامران میرزا یك پنج‌لول روسی خریده بود، مدتی بعد قصدش را تغییر داد و تصمیم گرفت، كسی را كه فكر می‌كرد ریشه تمام ستم‌هاست از میان بردارد.