مقاله

افلاطون در بیان مراتب معرفت، خیال (آیکازیا) را در مرتبه چهارم قرار داده و مبنای سفسطه‌گری سفسطه‌گران شمرده و پست و حقیرش انگاشته، لیک ارسطو، آن را ارجمند خوانده و مؤثر در معرفت شمرده و حتی با فانتازیا انگاشتن آن، هستی خیال را از نور دانسته است: «چون بینایی عالی‌ترین حواس است، اسمی که برای تخیل در زبان یونانی آمده، مشتق از اسمی است که برای نور در این زبان آمده؛ زیرا که بینایی بدون نور ممکن نیست»

محمدحسن ابریشمی سال 1318 در تربت حیدریه متولد شد. در 5 سالگی به مكتب آتو (مرحومه بی‌بی‌طاووس علوی طباطبایی) رفته و با خواندن قرآن و صد كلمه آشنا می‌شود. سال 1334 به همراه یكی از دوستان همكلاسی خود با اجازه رییس دبیرستان قطب و رییس فرهنگ در یكی از اتاق‌های دبیرستان كتابخانه‌ای دایر می‌كند.

فلسفه غرب در حوزه فلسفه حقوق پیشرفت قابل ملاحظه‌ای کرده است و این به دلیل تحولات گسترده و عمیقی است که در سبک زندگی و جامعه غربی از قرون وسطی تاکنون به وجود آمده است. یکی از مهم‌ترین مسائل جوامع غربی که به واسطه نفوذ عمیق کلیسا و حکومت دینی مطرح شد مسئله قانون بود و رفته‌رفته به موازات تحولات سیاسی و اجتماعی در بستر اندیشه فلسفی اندیشه و مفهوم قانون پا‌به‌پای این حوزه‌ها تحول پیدا کرد.

ضرورت ترجمه با مفهوم ساده انتقال از یک زبان به زبانی دیگر آغاز می‌شود اما فراتر از این درک عام از ترجمه توجه به خود ماهیت زبان مطرح است. زبان، اصولا زبان انسانی است که تفاوتش با زبان حیوانات در نمادین‌بودن آن است و انسان با کلمات و مفاهیم خودش را و نسبتش را با جهان بیان می‌کند و تنها انتقال احساس و عکس‌العمل نیست، بلکه محل بیان اندیشه است.

برای اینكه گفتارم را از نقطه‌ای مشخص شروع كنم و به صورت كلی صحبت نكنم، به متنی از یك متفكر یعنی دریدا اشاره می‌كنم كه دیدگاه‌های او در دهه‌های اخیر مورد توجه پژوهشگران بوده است. ترجمه انگلیسی این متن A relevant translation است، به این معنی كه «یك ترجمه مطلوب چیست؟».

بعد از چندین دهه ترجمه متون فلسفی در ایران اكنون وقت آن رسیده نگاهی كلی به حاصل این كار و گذشته و وضع كنونی و مشكلات و چشم‌اندازهای آتی بیندازیم. برخی از مشكلات ترجمه متون فلسفی مشكلات عمومی ترجمه است و برخی مشكلات خاص متون فلسفی. به استثنای متون ریاضی، هر متن دیگری بر بستر زبان طبیعی شكل می‌گیرد، زبانی كه در گفت‌وگوهای روزمره و نوشته‌های غیرفنی به كار می‌بریم.

سابقه نخستین نهضت ترجمه متون یونانی به قرون دوم و سوم هجری در دوره خلافت منصور دوانیقی برمی‌گردد. این حركت به روش‌های مختلفی در قرون چهار و پنج هجری پیگیری شد و به گسترش جریان‌های مختلف فكری و فلسفی در فرهنگ اسلامی كمك كرد. نتیجه این تجربه این است كه اگر هم بتوانیم در میزان متفكر‌بودن این مترجمان چون‌و‌چرا كنیم اما در نقش مهمی كه در انتقال مفاهیم فرهنگی داشتند، نمی‌توان چون‌و‌چرا كرد.

شهرستانی از سنتی از مکتب تأویلی و باطنی در خراسان تبعیت می‌کرده که بر تعالیم اهل بیت(ع) تأکید داشتند. این رویکرد ناشی از تحولی روحی بوده که شهرستانی در پی ملاقات با شخصیتی خضر‌وار کسب کرده است.

در مطالعه تاریخ ایران ، نهاد دانشگاه زیر سایه ، نفوذ و سیطره نهاد حکومت و دخالت دولتمردان، خود را هویت داده و دارای اثر بخشی است. موضوع جالب توجه این که دانشجو به عنوان عضوی از جامعه دانشگاهی در فرآیندها و تحولات سیاسی خود را در معرض قضاوت افکار عمومی قرار داده است. با تحولات دهه بیست و سی خورشیدی در ایران ، با شکل گیری احزاب سیاسی ، دانشجویان با امر سیاسی پیوندی هویتی و ایدئولوژیک یافتند. با ظهور مفاهیمی چون جنبش دانشجویی دخالت نهاد سیاست و احزاب در نهاد دانشگاه ، ایده فلسفی دانشگاه دچار تغییرات هویتی و دگرگونی مفهومی در پیوند با ایدئولوژی اندیشی گردید.

یکی از مهمترین و قابل تأمل‌ترین نکات زندگی سراسر ایهام و ابهام غیاث‌الدین ابوالفتح، عمر بن ابراهیم خیامی مشهور به خیام نیشابوری (۴۴۰ ـ ۵۲۶ق) نسبت او با ابوعلی سینا به عنوان یکی از بزرگ‌ترین عقلهای فلسفی در جهان اسلام و بلکه جهان است. تبیین این رابطه بر بنیاد مستدل‌ترین دلایل عقلی و تاریخی تا حدود زیادی می‌تواند در زدودن ابهامات از حیات و اندیشه‌های خیام به‌ویژه در باب ارزیابی برخی اشعار منسوب به وی مؤثر باشد.