مقاله

مكتب اهل‌بیت معروف به مذهب جعفری است. این نسبت دو علت داشت:‌امام صادق(ع) در اواخر دولت اموی و اوایل حكومت عباسی آزادیی داشت كه توانست بسیاری از تعالیم دین را بیان كند، به همین دلیل، بیشتر احادیث فقهی مذهب اهل بیت از ایشان نقل شده است. از سوی دیگر، امام به علم و دانش شهرت داشت. به ‌این دو دلیل مكتب اهل بیت را مذهب جعفری می‌گویند؛ اما در حقیقت این مذهب همه اهل بیت است و شیعه احكامش را از همه آنها گرفته است و پیامبر اكرم(ص) آنان را همسنگ قرآن دانست، تبعیت از ایشان را واجب كرد و تمسك به ‌ایشان را مایه رهایی از گمراهی شمرد.

خانوادۀ امامی با هندوستان داد و ستد تجارتی داشتند و او در کلکته به دنیا آمد و تا دو سالگی در آنجا بود. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در شیراز و تحصیلات دانشگاهی را در رشتۀ زبان و ادبیات انگلیسی در دانشگاههای تهران و مینه سوتا (آمریکا) گذراند (امامی، از پست و بلند ... ، 173-179). پیش از آنکه کار حرفه‌ای خود را در روزنامۀ فارسی و انگلیسی زبان کیهان آغاز کند، به فعالیتهایی که با عکاسی و فیلم‌برداری ارتباط داشت، و از جمله کار در استودیوی ابراهیم گلستان و همکاری با فروغ فرخزاد، مهدی اخوان ثالث، فریدون رهنما و شماری از هنرمندان دیگر پرداخت. در کنار اینها به ترجمه‌های کوتاه از انگلیسی به فارسی نیز مشغول بود (همو، 217-219). ترجمۀ با خشم به یادآر (نوشتۀ جان آزبرن، تهران، 1342ش) نخستین کتاب او بود که به فارسی انتشار یافت. در مدت نزدیک به 7 سالی که در مؤسسۀ کیهان کار می‌کرد، شعرها و داستانهای کوتاه بسیاری را از شاعران و نویسندگان نوپرداز و معاصر ایرانی به انگلیسی ترجمه و در روزنامه و ضمیمۀ آن انتشار داد (همو، 220).

گلپر نصری [نصرآبادی] در مقالۀ نگاهی به ذخیرۀ خوارزمشاهی چاپ فرهنگستان علوم پزشکی که به رسم دوفصلنامۀ آینۀ میراث، به دلیل طولانی بودن در قالب ضمیمه‌ای مستقل منتشر شده است، گرچه دعوی نقد دارد اما کاری بس فراتر انجام داده است.

آنچه در پی می‌آید، نمونه‌هایی از تأثیرات فرهنگی ایران است كه از اواخر دوره ساسانی و با عبور گروهی از پناهندگان ایرانی از چین، به ژاپن راه یافت، به روایت كتاب «آسوكا و پارس» (پیشروی فرهنگ ایران به شرق). متن حاضر تلخیصی بسیار فشرده از فصل نخست كتاب است.

پیدایش شعر فارسی و پختگی به ظاهر زودرس آن را نباید پدیده‌ای غیرعادی و غریب شمرد. در حقیقت زمینه این رشد و بلوغ در منابع و خاستگاههای آن فراهم آمده بود كه حاصل آن در سروده‌های شاعران عصر سامانی تبلور یافت. به قول بهار برای شعر عروضی فارسی دو آبشخور می‌توان فرض كرد: یكی اشعار هشت‌هجایی قافیه‌دار( فهلویات) كه چه بسا منشأ دوبیتی و قطعه و غزل و مثنوی باشد؛ دیگری اشعار عربی كه بیشتر در قصاید فارسی شاهد تأثیر آنها هستیم.

از جمله تحولات مهمی که طی یکسال گذشته در کشور قابل رصد است این است که فضای به نسبت بازتر و مهیاتری فراهم شده که در آن دانشگاهیان علاوه بر امیدواری به آینده کشور، تمایل بیشتری برای استفاده از ظرفیت‌های علمی در زمینه حل و فصل مسائل جامعه پیدا کرده‌اند؛ اما با کمال تأسف این تمایل و ظرفیت به اندازه کافی مورد توجه قرار نمی‌گیرد؛ یا اینکه کسانی وجود دارند که از مشاهده این واقعیت خشنود نیستند!

به دنبال تصویب لایحه ملی شدن نفت در هشتم اردیبهشت 1330، مجلس شانزدهم که به شدت تحت تاثیر محبوبیت بیش از حد مصدق قرار گرفته بود با اکثریت آرا تمایل خود را به نخست وزیری او به شاه اعلام داشت. مصدق تصدی پست نخست وزیری را مشروط به تصویب «قانون نحوه اجرای ملی شدن نفت» توسط مجلس نمود. لذا شاه چاره‌ای نداشت که فرمان نخست وزیری مصدق و هم قانون مذکور را به طور یکجا بپذیرد. مصدق سوار بر افکار عمومی جامعه ایران موظف به پیشبرد نهضتی بود که هدفش اخراج شرکت نفت از ایران، برقراری حاکمیتی مستقل از قدرت‌های خارجی و اجرای دموکراسی مبتنی بر مشروطیت بود. اما در جبهه مقابل دولت انگلیس و شرکت نفت که سالیان دراز سلطه خود را بر دربار و دولتمردان و مجلس ایران گسترده بودند، اکنون با یک مبارزه طلبی جدی در مهم‌ترین جبهه از اقتصاد خارجی و پرستیژ سیاسی‌اش مواجه شده بود.

علم هرچند ضرورتاً اخلاقی نیست اما ثمره آن می‌تواند اخلاقی باشد. چنانچه در عمل بسیاری از این بزرگان بخصوص در حوزه آنچه امروز به عنوان معارف و علوم انسانی از آن یاد می‌شود، رفتاری اخلاق‌گرا و الگوپذیر داشته‌اند که از مهم‌ترین نتایج آن، مشی استوار و به دور از افراط و تفریط بوده است.

بعد از اینکه کودتای 25مرداد شکست خورد و صبح آن روز خبرش منتشر شد، مردم اندک‌اندک به تظاهرات علیه شاه پرداختند تا اینکه عصر آن روز دکتر فاطمی، دکتر شایگان، مهندس رضوی و مهندس زیرک‌زاده که آزاد شده بودند (آنها هنگام ابلاغ عزل مصدق بازداشت شده بودند و در ضمن توهین‌هایی هم به دکتر فاطمی و همسرش شده بود) در میدان بهارستان و در محل روزنامه کشور (که به سردبیری محمدرضا جلالی‌نایینی منتشر می‌شد) به سخنرانی پرداختند. من آنجا حضور داشتم، محیط بهارستان مملو از جمعیت بود و صدای دکتر فاطمی هم در آغاز گرفته بود. اما کم‌کم صدای او بلند و بلندتر شد و نسبت به خاندان پهلوی صحبت‌هایی کرد و می‌گفت این خاندان از خیلی جهات روی دربار «ملک فاروق» را سفید کردند و... که سخنرانی تندی بود، اما نامعقول نبود.

حکایت کودتای 28مرداد همچون سریال‌های تلویزیونی، تکرار و تکراری شده است، هرازچندگاهی مجموعه‌ای جدید از اسناد و مدارک موجود در آمریکا و انگلستان ظاهر می‌شود و پرده از نقش آن دو کشور در طراحی کودتای 28مرداد برمی‌دارد، منتها با وجود این همه شواهد و قراین همچنان عده‌ای ظرف سال‌های اخیر این تردید را به‌وجود آورده‌اند که گویا آمریکا و انگلستان نقش زیادی در کودتای 28مرداد نداشته‌اند و در حقیقت برخی‌ها صحبت از قیام 28مرداد کرده و برخی‌ها دکترمصدق را متهم کرده‌اند که خود می‌خواست کودتا صورت گیرد و مثل قهرمان از صحنه خارج شود و سعی می‌کنند، شواهد و قراین دیگری مطرح کنند. به‌راستی نقش آمریکا و انگلستان در کودتای 28مرداد چقدر بود؟