مقاله

سال ۱۳۸۷، در یکی از روزهای پاییزی در جشنی از هندوها در معبدی در شهر دهلی شرکت کرده بودم. در آن جشن، در جلوی الهه شیوا، عده ای زن و مرد، جوان و بزرگسال، در ریتم شادی از موسیقی می‌رقصیدند، آنها برای مواجهه و تکریم خدای شیوا، می‌رقصیدند. آنها شادمانه، تجربه دینداری را به اوج می‌رساندند، آنهم با رقص و آواز و خنده های زیبا در پیش خدایشان. لحظه‌ای دچار شوک شدم. ما چگونه مواجه می‌شویم، آنها چگونه مواجه می‌شوند، اوج تجربه دینی ما در کنج فضای مذهبی در میانه جمع، آنهم موقعی است که با حالتی حزن آلود دعایی می‌خوانیم، یا روضه‌ای گوش می‌دهیم، در اوج تجربه دینی نیز اشک می‌ریزیم.

مرحوم احمد تفضلی (۱۶ آذر ۱۳۱۶– ۲۴ دی ۱۳۷۵) از دوستان نزدیک من بود و دوستی ما از دوران دانشجویی در دانشگاه تهران شروع شد. البته ایشان سه سال از من زودتر وارد دانشگاه شده بودند و پس از اتمام تحصیلاتشان در ایران یک بورس چهارساله از انگلستان دریافت کردند و برای ادامه تحصیل به لندن رفتند. من هم سه سال بعد همان بورس را گرفتم و به کشور فرانسه و شهر پاریس رفتم.

نیکیتین می‌نویسد: عزیزخان مکری چون به تهران رسید، به امر شاه (ناصرالدین شاه) دایره انتظامی در پایتخت دایر کرد که کردهای مکری ساوجبلاغ و کلهر و کرند و افشار به فرماندهی علیخان پسر عزیزخان مکری در آن خدمت می‌کردند. به پاداش این خدمت به درجه سپهبدی در ارتش ایران ارتقا یافت (۱۳۶۶ :۳۵۸). این ارتقا و اعتماد تا بدانجا اوج گرفت که در سال ۱۲۶۷ق که ناصرالدین شاه به همراه میرزا تقی‌خان امیرکبیر به اصفهان رفت و در پایتخت نیابت را به بهرام‌میرزا معزالدوله عموی خود واگذاشت، عزیزخان به جهت نظم قشون و شهر و ارک در تهران ماند و در حقیقت اختیار تمام کارهای لشکری و کشوری در تهران در دست عزیزخان مکری قرار گرفت.

ابوحامد غزالی (درگذشت: ۵۰۵ ه.ق) شیعه نبود، بلکه اشعری و از پیروان مکتب فقهی شافعی بود. وی کوشید تا اخلاق فلسفی را با فقه و تصوف درهم آمیزد. وی با برگرفتن چند مفهوم اخلاقی، افلاطونی و ارسطویی، برخی از انگاره‎های معیارینی را که فارابی و مسکویه بار دیگر مطرح کرده بودند، از نو تعریف کرد.

مورخان دریافته ‏اند آیین تصوف قابلیت چشم گیری در جذب توده ‏ها و نفوذ در فرهنگ عامه داشته است. خوانش صوفیه از قرآن از طریق جذبۀ شخصی مرشدان پرهیزگار و آثار ادبی گسترده‏ ای انتقال یافته است که بیشتر آن در قالب شعر و آوا است. الهی ‏دانان و فقهای اسلام ترجیح می ‏دادند که رساله ‏های خشک و رسمی خویش را به زبان عربی، که زبان جهانی مسلمانان در عرصۀ علم و دانش بود، بنگارند.

امروز که همه دست‌ها بر سینۀ جوانان می ‌خورد و نسل نو همیشه پشت در می مانند و افق آینده را کمتر می بینند، باز کردن یک پنجره به وسعت دیدن می تواند لبخندی باشد به اهمیت یک کامیابی. آدمی برای اقناع حس خودخواهی- در معنای مثبت و سازندۀ آن- نیاز به تأیید دارد. تا آنجا که اگر انسان را - پشت به ارسطو- «حیوان نیازمندِ تأیید» تعریف کنیم، نباید به خطا متهم شویم.

شاهنشاهی اشکانیان (۲۴۷ پیش از میلاد-۲۲۴ پس از میلاد) در تاریخ ایران به سبب رهایی بخشیدن ایران از تسلط بیگانگان، احیای دولت ملی و البته به سبب بلندمدت‌ترین سلطنت خاندانی که قریب به پنج سده به درازا کشید، اهمیتی بی‌نظیر دارند. پهناوری دولت اشکانیان در دوره اقتدار از رود فرات در بین‌النهرین تا هندوکش و از کوه‌های قفقاز تا خلیج  فارس را شامل می‌شد.

محدوده اندلس (Andalus) در دوره‌های مختلف متأثر از میزان اقتدار و نفوذ حکومت اسلامی در آنجا متفاوت بوده است. شبه‌جزیره ایبری واقع در جنوب غربی اروپا، پهناورترین سرزمینی است که پیروان اسلام آن را اندلس نامیده‌اند. کوچک‌ترین ناحیه نیز که به این اسم شناخته شد، غرناطه (گرانادا) در جنوب شرقی شبه‌ جزیره ایبری است. اسپانیا بخشی از این قلمرو بود که وضعیت سیاسی، اجتماعی و دینی آن تا حد زیادی بر کامیابی مسلمانان در فتح جنوب غربی اروپا تأثیر گذاشت.

برای حوزه سیاست در ایران عصر قاجار می‌توانیم دو مکتب تعریف کنیم؛ یکی مکتب دارالخلافه در تهران و دیگری مکتب دارالسلطنه در تبریز. میرزا تقی خان فراهانی (1186 - 20 دی 1230) از جنبه فکری و سیاسی به مکتب تبریز تعلق دارد. بنا بر سنّت نانوشته قجری، معمولاً نواب پادشاه و ولیعهد او در تبریز برای نیل به قدرت تربیت می‌شدند. آذربایجان از آنجایی که سر ایران محسوب می‌شد

عشق از مهمترین ارکان شعر و ادب فارسی است. از عشق زمینی که پیونددهنده قلب آدمیان است تا عشق عرفانی که ودیعه الهی در وجود آدمی است، انواع عشق در شعر فارسی تجلی یافته است. از دیرباز، عشق حقیقی و عشق مجازی، دو عنصر مهم در ادبیات عاشقانه فارسی است. مولانا جلال‌الدین در دفتر اول مثنوی شریف می‌فرماید: