گفتگو

هومان دورانديش: رفتار سياسي ايرانيان، دست‌كم در تاريخ معاصر ايران، موضوع تامل و نقد بسياري از متفكران و جامعه‌شناسان داخلي سياستمداران و روزنامه‌نگاران داخلي و خارجي بوده است. نه تنها نخبگان بلكه مردم عادي ايران هم به «رفتار سياسي ايرانيان» نقدها دارند؛ هر چند كه در اين ميان كمتر كسي خودش را در مشكلات جامعه ايران مقصر مي‌داند. البته صحنه‌هاي فراموش‌نشدني و بي‌نظير 8 سال دفاع مقدس فراتر از اين رفتار‌ها قابل ارزيابي است و چه‌بسا نمونه‌يي قابل توجه در اين زمينه‌، اما رفتار سياسي ملت ايران همواره داراي فراز و نشيب‌هايي بوده است.

در سال جاري و با انتخاباتي كه در 24 خردادماه برگزار شد فضاي سياسي جامعه ايران، تغيير شگرفي را تجربه كرد و بعد از آن هم دولت يازدهم در نظام جمهوري اسلامي ايران شكل گرفت. رييس اين دولت جديد اگرچه خواه و ناخواه، به نوعي ميراث‌دار دولت قبل و دولت‌هاي قبل از خود است ولي شعارها و وعده‌هايي را مطرح كرد و اين شعارها و وعده‌ها مورد استقبال بيش از نيمي از راي‌دهندگان انتخابات اخير رياست‌جمهوري ايران قرار گرفت. دولت فعلي قاعدتا با اتكا به اين پشتوانه مي‌تواند بسياري از وعده‌هاي انتخاباتي را محقق و اميد به وجود آمده در جامعه را حفظ و تقويت كند.

اقتصاد و جامعه دو ركن مهم به‌هم پيوسته هستند. در جامعه‌يي كه مردمانش با مشكلات اساسي اقتصادي دست به‌گريبان هستند. صحبت از جامعه مدني و دموكراسي بيشتر شبيه شوخي است. يك شوخي تلخ و گزنده. تمامي ايدئولوژي‌هاي دنيا نگاهي ويژه به رابطه اين دو ركن و سياست و دولتمداري داشتند و هريك به شيوه خود اين رابطه را توصيف كردند. از اين رو با سميه توحيدلو، جامعه‌شناس كه تخصصش درباره اقتصاد و جامعه است گفت‌وگو كرديم.

حجت‌الاسلام والمسلمين دكتر داوود فيرحي، محقق حوزوي و استاد دانشگاه تهران است. دكتر فيرحي معتقد است كه مقبوليت و مشروعيت را بايد از زاويه ديگر نگريست و چنين مباحثي مي‌بايد در نگاه و ادبيات امام خميني مورد بحث قرار گيرد. وي در گفت وگو باشفقنا با تشريح پايه‌هاي حكومت از ديدگاه امام، شكل و مدل حكومت را عرفي دانسته و تفكيك ميان مشروعيت و مقبوليت را صحيح نمي‌داند.

کشف حجاب براي آزادي بود، اما آزادي از قيد دستورات اسلام و اينکه زن بنده شهوتراني دوران مدرن شود. اين عين بندگي است؛ يعني او را از بندگي خداوند، که عين آزادگي است، خارج کردند و به بندگي کمپاني‌ها و شرکت‌هاي غربي درآوردند.

یک عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه تعامل فرهنگی نگاه جدیدی را شکل دهد که در این نگاه ضمن اینکه با عناصر منفی فرهنگ وارداتی مقابله می کنیم ابعاد ایجابی فرهنگ خود را هم عرضه می کنیم، گفت: رویکرد ایجابی نه تنها تهاجم را دفع می کند بلکه قوتهای فرهنگ خودی را هم ارائه می دهد.

حسین شاه‌حسینی متولد ۱۳۰۶ در محله سرچشمه تهران است. او از اعضای مؤسس تشکیلات «سربازان نهضت ملی» و شاخه جوانان آن محسوب می‌شود. نخستین فعالیت او در کنار پدرش و در جلسات «شیخ زین‌العابدین شاه‌حسینی» صورت می‌گیرد و همراهی پدر باعث آشنایی او با سیاست می‌شود. این فعالیت‌ها مصادف با تشکیل «سازمان نظارت بر آزادی انتخابات» توسط دکتر مصدق و نمایندگانی چون حسین مکی، حائری‌زاده و بقایی در مجلس پانزدهم بود.

تورج اتابکی، استاد تاریخ اجتماعی و رییس بخش خاورمیانه موسسه تحقیقات تاریخ اجتماعی در آمستردام، روزنامه صوراسرافیل را منادی تجدد واقعی در ایران می‌داند و نقشی مهم برای این نشریه در عصر مشروطه و دوران پس از آن قائل است. او صوراسرافیل را پیش برنده اندیشه‌ای می‌داند که هواخواه تجدد از پایین است و این هدف را در سرمقالات و مطالب منتشر شده در شماره‌های مختلف آن باز می‌تاباند. به اعتقاد اتابکی اهمیت صوراسرافیل را باید فرا‌تر از مرزهای ایران جستجو کرد. گفت‌وگوی پیش رو با تورج اتابکی درباره صوراسرافیل است:

محمود معتقدي، 26 مهر سال 1325 در شهر آمل به دنيا آمد. دوران دبستان را در مدرسه مهر و دوران دبيرستان را در مدرسه هادي شريعت‌زاده گذراند. در آستانه سال 1350 به تهران مهاجرت كرد و در سال 1351 در رشته تاريخ دانشگاه تربيت معلم مشغول به تحصيل شد.

چند قطره آبِ ليمو در ليواني آب مي‌چكاند و بعد آب را مي‌نوشد. از ترافيك تهران ناراحت است. آلودگي هوا چشمانش را آزار مي‌دهد. از گفت‌وگو كمي گريزان است. سخت حرف مي‌زند. در 69 سالگي صلابت سخن گفتنش نشان از زندگي سالم اوست. او هنوز هم كنسرت‌هايي براي بانوان اجرا مي‌كند كه همواره با استقبال علاقه‌مندان روبه‌رو مي‌شود.