گفتگو

«دستاوردهای انقلاب» و «پروژه‌های بر زمین مانده آن» بارها مورد پرسش قرار گرفته است اما امسال که انقلاب به 40 سالی که سن پختگی است قدم می‌گذارد، مرور کارنامه‌اش می‌تواند نکات قابل تأملی داشته باشد تا برای ادامه مسیر، افق‌گشا شود. به این اعتبار، بر این موضوع متمرکز شدیم که «مطالبات مردم در جریان انقلاب چه بود؟»

حدود 40سال از عمر انقلاب اسلامی می‌گذرد و طی این سال‌ها دانشگاه‌ها نیز دستخوش تغییرات بسیاری شده‌اند. اما شاید دانشجوهایی که امروز در دانشگاه‌ها مشغول تحصیل هستند درک و شناختی از دانشگاه‌های پیش از انقلاب اسلامی نداشته باشند. اینکه دانشگاه در ایران چگونه و برای چه امری تاسیس شد سوالی است که در جوامع دانشگاهی همچنان مورد پرسش است.

منوچهر محمدی گفت: تکنوکرات ها ناکارآمدی را بر انقلاب تحمیل می کنند. ما هر جا انقلابی عمل نکرده ایم، ناکارآمد بوده ایم. بنابراین باید به مبانی انقلابی خود بازگردیم.

ملایی توانی، پژوهشگر تاریخ معاصر ایران معتقد است تحولات منتهی به انقلاب اسلامی، سال و آرمان‌های آن را نمی‌توان در چارچوب یك مفهوم لیبرال دموكراسی سنجید. كاری كه بسیاری از مورخان سعی می‌كنند با توجه به تاریخ حال، اتفاقات آن زمان را مورد بازخوانی قرار دهند.

او از گذشته‌های نه‌چندان دور می‌آید. البته که ٥٩‌سال پیش، هم دور است و هم نزدیک. از کسی به اسم «ناصر» حرف می‌زنم که اگر سرنوشت جور دیگری برایش رقم می‌خورد، امروز یا دکان قصابی داشت یا پزشک شده بود. شاید هم یک سرهنگ در ارتش! اما او هنرمند شد. تمام آن راه‌ها را رفت، اما گمشده‌اش هنر بود. حالا از او می‌توان به‌عنوان یکی از هنرمندان مطرح و شناخته‌شده هنرهای تجسمی معاصر ایران نام برد. در گفت‌وگو با او فهمیدم چقدر از راهی که آمده، راضی است و خود را خوشبخت می‌داند.

دکتر داوری فیلسوف زندگی است. شاید بشود او را با «دیلتای» مقایسه کرد که او هم فیلسوف زندگی است. اما چرا و به چه اعتبار او را می‌توان در این حوزه قرار داد؟ صرف نظر از توجه ویژه داوری به شعر و ادبیات و جامعه‌شناسی، او سخت به « پیرامون» خود توجه دارد.

علامه محمد اقبال لاهوری (۱۲۵۶ ـ ۱۳۱۷ش) شاعر، فیلسوف، سیاستمدار و متفکر مسلمان هندی و از بنیانگذران کشور مستقل پاکستان بود که اشعار زیادی نیز به فارسی و اردو سروده ‌است و در کشور همسایه‌مان «شاعر ملی» خوانده می‌شود. اقبال با فرهنگ اسلامی ـ ایرانی آشنایی داشت و آنچه در پی می‌آید، گفتگو با هندشناس نامی، استاد مجتبایی درباره مواجهۀ اقبال لاهوری با شعر و اندیشۀ حافظ است.

مجله‌بازها راه دفترش در طبقه اول پاساژ صفوی را خوب بلدند. حسین تقوی ٣٠ سالی می‌شود كه شغل و علاقه‌اش جمع‌آوری و آرشیو مجلات و روزنامه‌های قدیمی است. گاهی اسنادی هم از تاریخ مطبوعات به دستش می‌رسد كه آرشیو بزرگش از مطبوعات ایران را غنی‌تر می‌كند. تقوی بیش از هر چیز با تاریخ مطبوعات سر و كار دارد؛ از كاغذهای كاهی روزنامه‌های قاجاری كه از دل تاریخ می‌آیند تا روزنامه‌های امروزی كه هر روز منتشر می‌شوند. او یكی از كسانی است كه می‌تواند بگوید چرا این روزها اقبال مردم به روزنامه‌ها كمتر شده، شاید سلیقه مردم را بهتر بداند و با مطالعه روند انتشار مطبوعات در ١٠٠ سال گذشته بتواند نقاط ضعف و قوت مطبوعات امروز ایران را از زاویه نگاه خود بررسی كند.

این گفت‌وگو یک هفته پیش از بستری‌شدن داریوش شایگان در بیمارستان انجام شده و به تأییدشان رسیده است. هرکاری می‌کردم دلم نمی‌آمد آن را چاپ کنم. انتظار کشیدم تا او از وضعیت اغما بیرون بیاید تا بعد آن را چاپ کنیم، اما چون موضوع گفت‌وگو درباره کتاب اخیرا ‌منتشرشده «فانوس جادویی زمان» بود، صلاح ندیدم این متن بیش از این به تأخیر بیفتد، چه آن‌که خود ایشان هم متن را فرستاده و مایل به چاپ آن بود. شاید این گفت‌وگو نگذارد اندیشمند فرزانه‌ای که جز فرهنگ اندیشه‌‌ای دیگر نداشت

انقلاب اسلامی ایران به عنوان یكی از بزرگ‌ترین اتفاقات قرن بیستم شناخته می‌شود. در واقع این تحول عظیم را نمی‌توان صرفا یك تجربه ساده جهان سومی دانست كه با شور و احساسات توده‌ای به وجود آمده باشد. برای اهمیت این انقلاب همین بس كه بگویم بدون هیچ اغراقی نگاه تمام رسانه‌های خبری در آن روزها معطوف به ایران و تحولات پیش روی آن بود. برای درك این موقعیت تاریخی مهم باید مقدمات و عواملی وجود داشته باشد كه به منصه ظهور برسد.