گفتگو

کریم مجتهدی، چهره ماندگار فلسفه ایران بابیان شان و جایگاه علوم انسانی و قدمت این علوم در کشورمان گفت: بومی‌سازی برگشتن به تاریخ ملی است. برگشتن به تاریخ بومی است.

بدون تردید هایدگر از جمله تأثیرگذارترین فیلسوفان جهان معاصر است و فلسفه غرب با او بسطی جدی یافته است. این گسترش در حقیقت در امتداد جریان فکری عصر جدید است که در فرانسه با دکارت آغاز شد و در آلمان با کانت به اوج خود رسید. فلسفه جدید در غرب با تأکید بسیار بر نوعی خودآگاهی آن را متعالی دانسته، تمام استنتاجات از واقعیت‏ها را مبتنی بر نگرش فلسفی می‏داند که بر شناخت خودآگاه استوار باشد. البته خود او متأثر از کانت و حتی هگل بود، به نحوی که در جایی گفته: کانت بر زندگی همه ما سایه افکنده است. از طرفی بسیاری برآنند که هایدگر به سبب اینکه احیاکنندة فلسفه نیستی و هگلی بود، توانست کسب نام کند! بعضی از متخصصان معتقد بودند که فلسفه کانت فقط به مدد و یاری فلاسفه بعد از کانت انسجام پذیر و مستحکم شده است. یعنی برای رسیدن به یک نتیجه نسبتاً قطعی در جریان تفکر فلسفی کانت می‏بایست هایدگر را که در جریان این تفکر است، بازشناسی کرد. بدین لحاظ سایه سنگین هایدگر نه تنها در غرب، بلکه بر بسیاری از کشورهای دیگر قرار دارد.

در دانشگاه، روزنامه نگاری خوانده و یک روزنامه نگار پیشکسوت به حساب می‌آید. اما او نه از آن دست روزنامه نگارانی است که در تحریریه نشسته باشد و به وظیفه خطیر اطلاع‌رسانی مشغول بوده باشد، بلکه او روزنامه نگاری است که از سال‌ها پیش، پژوهش در روزنامه نگاری را در دستور کار خود گذاشته و مهم ترین حاصلش - که البته آن هم هنوز به‌طور کامل منتشر نشده - «تاریخ روزنامه نگاری ایرانیان و دیگر پارسی نویسان» است.

اغلب از پژوهش به عنوان مجرایی برای تولید علم یاد می‌شود تا آنجا که حتی میزان رشد و تولیدات علمی در هر جامعه‌ای را میزان همین پژوهش‌ها تعیین می‌کند اما آیا صرفاً «کمیت» این پژوهش‌ها می‌تواند تعیین‌‌کننده رشد علمی یک جامعه باشد؟ به نظر می‌رسد که در کنار کمیت، پارامترهای دیگری در میزان رشد علمی اثرگذار هستند و مادامی می‌توان از یک جامعه با عنوان «جامعه‌ پژوهش‌محور» یاد کرد که در کنار توجه به حجم پژوهش‌ها مؤلفه‌های دیگر را نیز مدنظر داشته باشد.

استاد احمد منزوی از بزرگان عرصه نسخه‌پژوهی و فهرست‌نویسی درگذشت؛ خبر به همین سادگی بود، اما زندگی این چهره فرهنگی به این سادگی شکل نگرفته و به بار ننشسته بود. فقدان او ضایعه‌ای بزرگ برای اهل تحقیق و اندیشه است. به خاطر دارم 25 آبان سال 1385 در کتابخانه مجلس شورای اسلامی هفتمین دوره «آیین بزرگداشت حامیان نسخ خطی» برگزار شد و از چهره‌های فعال این عرصه تجلیل به عمل آمد که یکی از برگزیدگان، استاد احمد منزوی بود و در کارنامه‌اش فهرست‌نویسی بیش از 80 کتاب دیده می‌شود. در همان ایام گفت‌وگوی کوتاهی با او داشتیم که در صفحه آخر روزنامه ایران تحت عنوان «امروز با احمد منزوی» در تاریخ 30/8/1385 چاپ شد. به مناسبت درگذشت او به سراغ آرشیو روزنامه رفتیم و اقدام به بازچاپ آن می‌کنیم تا یاد او را زنده نگه داریم. استاد منزوی در سال 1302 به دنیا آمد و تحصیلات ابتدایی را در نجف گذراند، دوران متوسطه را در دارالفنون سپری کرد و سرانجام در رشته الهیات از دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شد. وی کار نسخه‌شناسی و نسخه پژوهی را از سال 1325 آغاز و نخستین کتابی که منتشر کرد «المصفا» بود که پدرش در علم رجال نوشته بود.

از چند سال پیش از نشر کتاب هفته به پژوهش و گردآوری فولکلور (فرهنگ عامه) ایران مشغول بودم. در اداره ای به نام فرهنگ عامه که در هنرهای زیبای کشور تشکیل شده بود. علاقۀ شاملو را به فرهنگ عامه می دانستم و کارش را در هفته نامۀ فردوسی دنبال می کردم. در این نشریه گوشه هایی از فرهنگ مردم که فرهنگوران محلی جمع آوری می کردند و برای او می فرستادند، چاپ می کرد.

بخش دوم میزگرد «جامعه فلسفی و مسئله پژوهش» در مورد موضوعات و حوزه‌های پژوهش فلسفی، زبان پژوهش فلسفی است. همه‌ی اساتید متفق‌القول بودند که وضع موجود بد است، پرسش مطرح شده این بود که مشکل چیست و منشأ آن کجاست؟‌چطور می‌شود طرحی در مورد ماهیت و رسالت پژوهش فلسفی داشته باشیم؟ موضوعاتی که پژوهش فلسفی باید به آن‌ها اختصاص پیدا کند چه هستند؟ ارتباط با نهادها و جامعه‌ی دانشگاهی جهانی فلسفه چقدر ضرورت دارد؟ در زیر گزارشی از بخش دوم میزگرد را می‌خوانید.

میراث فرهنگی ناملموس یا به تعبیری میراث معنوی، بنا به‌تعریف کنوانسیون پاسد‌‌‌‌اشت از میراث فرهنگی ناملموس، رفتارها، نماد‌‌‌‌ها و آيین‌هایی‌ است که یک اجتماع آن‌ها را بخشی از میراث فرهنگی خود‌‌‌‌ می‌شناسد‌‌‌‌. د‌‌‌‌انستن تعریف میراث ناملموس برای بازشناختن این میراث د‌‌‌‌ر اجتماعی که د‌‌‌‌ر آن زند‌‌‌‌گی می‌کنیم و شیوه‌های نگهد‌‌‌‌اری از آن بسیار است، اهمیت د‌‌‌‌ارد‌‌‌‌. از این‌رو با آتوسا مومنی، مد‌‌‌‌یر کل د‌‌‌‌فتر مطالعات علمي‌و همکاری‌های بین‌الملل بنیاد‌‌‌‌ ایران‌شناسی که د‌‌‌‌کترای باستان‌شناسی د‌‌‌‌ارد‌‌‌‌ و اکنون عضو شوراي حكام مركز منطقه‌اي حفاظت از ميراث ناملموس آسياي ميانه و غربي د‌‌‌‌ر يونسكو است به گفت‌وگو نشستیم.

«رادیو اول از همه در اختیار پدر خانواده بود، یعنی اگر در خانه‌ای پدر حضور داشت، دیگر کسی جرأت چرخاندن پیچ رادیو را نمی‌یافت. پس از او، بچه‌های بزرگتر چنین اختیاری داشتند.

عملكرد نهادهای صنفی در حوزه‌های مختلف هنری یكی از پرمناقشه‌ترین موضوعاتی است كه در حوزه فرهنگی قابل‌طرح است. پرداختن به نحوه كاركرد این نهادها كه دست‌كم روی كاغذ درصدد ارایه خدمات مقدور به هنرمندانی هستند كه زیرمجموعه صنف مورد نظر قرار می‌گیرند، ازجمله بحث‌هایی كه تا امروز به‌واسطه جنجال‌های رسانه‌ای موافقان و مخالفان، كمتر توجهی به آن صورت گرفته است. خانه موسیقی به‌عنوان تنها نهاد فعال در حوزه موسیقی كشور نیز از این قاعده مستثنی نیست.