شهرام‌نیا : رویکرد ارشاد دسترسی آسان مردم به کتاب است

1394/11/6 ۰۸:۰۲

آن طور که متولیان فرهنگی می‌گویند؛ برگزاری نمایشگاه‌های استانی کتاب از جمله راهکار‌هایی به شمار می‌آید که در جهت دسترسی راحت‌تر مخاطبان به کتاب اندیشیده شده است. نمایشگاه‌هایی که اغلب ناشران حضوری فعال در آنها دارند و کتاب‌های خود را با تخفیف‌های قابل توجهی ارائه می‌کنند. تخفیف‌هایی که بویژه برای آن دسته از هموطنانمان که در شرایط اقتصادی مطلوبی زندگی نمی‌کنند، از اهمیت بسیاری برخوردار است. با وجود ادعایی که متولیان در این زمینه دارند؛ کتابفروشان برگزاری این نمایشگاه‌ها را عاملی جدی در جهت حذف تدریجی کتابفروشی‌ها می‌دانند و معتقدند که مردم اغلب استان‌ها ترجیح می‌دهند تا برگزاری نمایشگاه کتاب استان خود صبر کنند که این به معنای ریزش بخش قابل توجهی از مشتریان آنان است.

 میترا شهبازی: آن طور که متولیان فرهنگی می‌گویند؛ برگزاری نمایشگاه‌های استانی کتاب از جمله راهکار‌هایی به شمار می‌آید که در جهت دسترسی راحت‌تر مخاطبان به کتاب اندیشیده شده است. نمایشگاه‌هایی که اغلب ناشران حضوری فعال در آنها دارند و کتاب‌های خود را با تخفیف‌های قابل توجهی ارائه می‌کنند. تخفیف‌هایی که بویژه برای آن دسته از هموطنانمان که در شرایط اقتصادی مطلوبی زندگی نمی‌کنند، از اهمیت بسیاری برخوردار است. با وجود ادعایی که متولیان در این زمینه دارند؛ کتابفروشان برگزاری این نمایشگاه‌ها را عاملی جدی در جهت حذف تدریجی کتابفروشی‌ها می‌دانند و معتقدند که مردم اغلب استان‌ها ترجیح می‌دهند تا برگزاری نمایشگاه کتاب استان خود صبر کنند که این به معنای ریزش بخش قابل توجهی از مشتریان آنان است. در چنین شرایطی مسئولان وزارت ارشاد نیز بیش از قبل به لزوم توجه به کتابفروشان به عنوان قشری ضعیف از نظر اقتصادی و اثرگذار در حوزه فرهنگ یاد می‌کنند. به طوری که سید عباس صالحی، معاون فرهنگی وزیر ارشاد از چندی قبل جلسات هفتگی دیدار خود با اهالی قلم را در کتابفروشی‌ها برگزار می‌کند. از آنجایی که نمایشگاه‌های استانی کتاب به ایستگاه سیصدم رسیده است، با امیرمسعود شهرام‌نیا، مدیرعامل نمایشگاه‌های فرهنگی ایران به گفت‌و‌گویی درباره این رویداد فرهنگی می‌پردازیم.

برگزاری نمایشگاه‌های استانی کتاب، گلایه‌های متعددی از سوی کتابفروشان برانگیخته است. آنان معتقدند برگزاری این نمایشگاه‌ها طی زمان منجر به تعطیلی کتابفروشی‌ها می‌شود و مخاطبان کتاب‌هایشان ترجیح می‌دهند تا برگزاری نمایشگاه‌های مذکور صبر کنند. در برابر این گلایه‌ها چه پاسخی دارید؟
به عقیده من اینکه برگزاری نمایشگاه‌های استانی کتاب به کار کتابفروشان لطمه می‌زند تا حدی هم صحیح و هم اشتباه است. از این نظر می‌گویم، سخن‌شان صحیح است که ممکن‌ است برخی مردم ترجیح بدهند بخشی از پولی را که می‌خواهند برای خرید کتاب هزینه کنند در این نمایشگاه‌ها خرج کنند. اینکه می‌گویم غلط هم به این دلیل است که به هر حال همه استان‌ها از نظر وجود کتابفروشی شرایط مناسبی ندارند. به همین واسطه ما در وزارت ارشاد موظف هستیم که برای مخاطبان تا حد توان امکان دسترسی به تازه‌های کتاب را فراهم کنیم. خود من به عنوان فردی که بیرون از تهران به عنوان مدرس دانشگاه مشغول تدریس هستم، می‌بینم که حتی در شهرهای بزرگی نظیر اصفهان، برای دانشجویان و علاقه‌مندان به کتاب شرایط سهلی برای دسترسی وجود ندارد. متأسفانه تعداد کتابفروشی‌ها در سایر شهرها هم کم است و هم تعداد عنوان کتاب‌هایی که به مخاطبان ارائه می‌شود، بسیار اندک است. این وضعیت در استان‌ها و شهرهای کوچک به مراتب خیلی پررنگ‌تر است. نکته مهمی که باید به آن توجه داشت، این است که ما در حال حاضر یک سیستم توزیع کامل و کارآمد نداریم که خیال‌مان از جهت دسترسی برابر همه مردم به تازه‌های کتاب راحت باشد. از همین رو ناگزیر به برگزاری چنین نمایشگاه‌هایی برای برطرف شدن حداقل بخشی از مشکلات هستیم. دلیل استقبال مردم در این نمایشگاه‌ها این است که آنان اغلب نمی‌توانند کتاب‌های مورد نظرشان را به طور عادی پیدا کنند.
پس برای کتابفروشان حق گلایه چندانی قائل نیستید!
نه! حرف من این نیست که فعالیت آنان در معرض هیچ آسیبی نیست اما معتقدم که این نمایشگاه‌ها در هر استانی تنها یک هفته در سال برگزار می‌شوند. بنابراین این تصور که مردم یک سال تمام هیچ کتابی نمی‌خرند تا در آن یک هفته همه نیازشان را برطرف کنند، صحیح نیست. فردی که اهل مطالعه باشد در تمام سال کتاب می‌خرد و این گلایه اشتباه است.  
در شرایطی که شما با دو گروه راضی و ناراضی در ارتباط با نمایشگاه‌های مذکور روبه‌رو هستید، بهتر نیست که تدبیری در این زمینه بیندیشید تا مشکلات هر دو گروه را در حد توان‌تان حل کنید؟
یکی از راهکارهایی که در این زمینه در نظر گرفته‌ایم، مهار کردن تخفیفی است که ناشران در عرصه کتاب‌های خود اجازه اعمال آن را دارند. از سال گذشته تخفیفی که به صورت یارانه در نمایشگاه‌های استانی کتاب ارائه می‌شود مقدار مشخصی پیدا کرده و قانونمند شده است. در گذشته از طرف ارشاد 30 درصد تخفیف و از طرف ناشر نیز 10 درصد در نظر گرفته می‌شد که در نهایت به 40 درصد می‌رسید. اما هم اکنون ما تخفیف اعمال شده از سوی ارشاد را 10 درصد کاهش داده‌ایم تا ضربه کمتری به کتابفروشان وارد شود. هیچ ناشری مجاز به ارائه تخفیفی بیش از این نیست، مگر در موارد استثنایی و زمانی که ناشری در استان مذکور نمایندگی نداشته باشد. علاوه بر این ما از خیلی از ناشران بویژه در حوزه آموزشی و دانشگاهی خواسته‌ایم که به جای حضور مستقیم در نمایشگاه، کتابفروشانی که نمایندگی آنان را برعهده دارند، به جای آنان غرفه این مؤسسات نشر را در اختیار بگیرند. این مسأله از چندی قبل اعمال شده و تأثیر قابل توجهی هم داشته است. نکته‌ای که نباید آن را فراموش کنیم، این است که نمایشگاه‌های استانی را نباید تنها به شکل یک فروشگاه ببینیم که اگر چنین تصور داشته باشیم در حق آنها ظلم کرده‌ایم. این نمایشگاه‌ها رویدادهایی فرهنگی هستند که در کنار فروش کتاب، نشست‌های تخصصی و برنامه‌های جنبی دیگری هم دارند. بنای ما هیچ‌گاه تقلیل دادن نمایشگاه‌ها به فروشگاه صرف نبوده و نیست. این مسأله شاید در کوتاه مدت آسیب‌هایی را در پی داشته باشد اما در دراز مدت فواید بسیاری برای ما به دنبال خواهد داشت که افزایش عطش کتابخوانی از جمله کارکردهای آن است. بنابراین من از دوستان کتابفروش نیز می‌خواهم که تنها به سود کوتاه مدت خود توجه نکنند.
گمان نمی‌کنید اگر در کنار برگزاری این نمایشگاه به تقویت سیستم توزیع بپردازید، در درازمدت دیگر نیازی به برگزاری نمایشگاه‌های استانی باشد و مشکل کتابفروشان نیز حل شود؟
اتفاقاً این بحثی است که از مدتی قبل در وزارت ارشاد در دوره آقای جنتی مطرح شده است. جلسات مختلفی برپا شده و برنامه‌هایی نیز در دست اجراست. برنامه‌هایی نظیر گسترش شبکه زنجیره‌ای فروشگاه‌های کتاب از این جمله است که از تأسیس آنها حمایت می‌کنیم. اما مسأله اینجاست که هم اکنون از نظر منابع مادی و بحث بودجه وزارت ارشاد با محدودیت‌های بسیاری روبه‌روست که امیدوارم شرایط بهتر شود.
با توجه به این که شاهد برگزاری سیصدمین دوره از نمایشگاه‌های استانی در خوزستان هستیم، برای این دوره برنامه خاصی دارید؟
در این دوره با برنامه‌ها و نشست‌های تخصصی و رونمایی کتاب‌های مختلف میزبان مردم و اهالی قلم بودیم. علاوه بر این از برخی از اهالی قلم نیز برای حضور در این نشست‌ها و ارتباط مستقیم با مردم دعوت کرده‌ایم. در این دوره حدود 900 ناشر متقاضی بودند که به دلیل فضای محدودی که در اختیار داشتیم، در حدود 500 و خرده‌ای ناشر انتخاب شدند.
منبع: ایران