کهنه یادداشت

دانشمند محترم آقای عبدالحسین نوائی در شرح زندگانی مرحوم کمال الملک مقالتی تحقیقی نوشته اند که در دو شمارۀ مجلۀ اطلاعات ماهیانه به چاپ رسیده است. جناب آقای دکتر قاسم غنی از اعاظم رجال علم و ادب در تکمیل و توضیح آن مقاله نامه ای به آقای نوائی نوشته اند که عیناً به چاپ می رسانیم.

قبل از شروع به اصل مطلب لازم می دانم مراتب امتننان و تشکرات بی نهایت خود را، که مانند سپاسگزاری هر کس که طالب و خدمتگزار علم و اهل معرفت باشد دور از شائبه ریا و فقط مبتنی بر احساسات تکریم آمیز است، به حضور شما آقایان که لحظه یی افتخار ایراد خطابه در محضر کریم شما دارم تقدیم کنم و چون موجب و مسبب این افتخار دانشگاه محترم استانبول است تقدیم تشکر به حضور رئیس جلیل و استادان دانشمند این دانشگاه را جزو اولین فرائض اخلاقی خود می شمارم

ابوریحان محمدبن احمد بیرونی دانشمند ایرانی در مقدمۀ کتاب الصیدنه که به عربی نگاشته است زبان فارسی را برای داستانهای خسروان و افسانه سرایی مناسب می داند و برای بیان مطالب علمی زبان تازی را برتر می شمار، و این اندیشه ای است که ایرانیان دانشمند در آن روزگار داشتند و کم و بیش به علت توجه و علاقه به حفظ زبان فارسی بنویسند و رفته رفته برای اصطلاحات علمی معادلهای فارسی پیدا کنند....

می دانیم ابوریحان بیرونی کتاب التفهیم لاوائل صناعة التنجیم را در سال 420 ه.ق. به خواهش ریحانه بنت الحسین یا بنت الحسن خوارزمی به عنوان «مدخل» یا کتابی که نوآموزان صناعت ِ تنجیم را به کار آید به زبان فارسی تألیف کرده است.

باستان شناسان در میان صدها مهرهای استوانه ای که در بین النهرین به دست آمده است، بعضی را یافته اند که چهارگوش بوده و به وسیلۀ هندی ها ساخته شده اند. این موضوع می رساند که میان این دو تمدن باستانی تماس هایی وجود داشته است.

برای من بسیار دردناک است که در مرگ دوستی که سالهای دراز از لذت هم صحبتی و صمیمیت او بهره مند بوده ام، آنهم در این روزها که هنوز این داغ تازه است، در میان جمع گفتگو بکنم. درد درون را به خلوت باید برد. روزهای اول که این خبر دلسوز را شنیدم بعضی از دوستان که از سابقۀ الفت ما خبر داشتند پیش من آمدند و پرسیدند که در این واقعه چه می گویم و چه می نویسم؟

از جملۀ بدایع و نفایس کتب خانه های بی نظیر استانبول چند مراسله است از حکیم سنائی شاعر عارف، که یکی از آنها خطاب به خیام فیلسوف و عالم و حکیم است.

شیخ الرئیس در مقامات عارفین فرماید: «اگر عارف و اهل بصیرت و صاحبدل هستی، و چنانچه داستان سلامان و ابسال را شنیده ای، بدان که منظور از سلامان مثل و سرگذشت توست و مراد از ابسال مقام و درجۀ تو در مراحل و مقامات عرفان است. بنابراین بکوش تا جائی که توانائی داری رمز و معمائی که در این داستان مندرج و مستتر است دریابی و راز آن بگشائی».

در عالم اسلامی اکثر کسانی که با علم و حکمت سر و کار داشته اند، ایرانی بوده و بی اغراق می توان گفت: تمدن اسلامی را ایرانیان ساخته اند؛ ولیکن چون تا چندی پیش، عربی، زبان عموم مسلمانان بود

داریوش در کتیبۀ بیستون از 23 مملکت تابع و مطیع خود نام می برد که یکی از آنها «مکا» یا «ماکا» است. «ماکا» را هرودوت مورخ یونانی «مکیا» و از استان چهاردهم ایران خوانده است. این استان را با بلوچستان یا مکران منطبق دانسته اند.