کهنه یادداشت

هر کس در ادبیات کلاسیک زبان فارسی غور و تأملی کرده است نام کتاب «ترجمان البلاغه» را شنیده و بدون تردید آشنایان به ادبیات کلاسیک فارسی – مخصوصا آشنای به دورۀ پیش از هجوم مغول - آرزو کرده اند که ایکاش ما این کتاب را به دست می آوردیم.

گفته اند که تدبیر با تقدیر برنیاید، ولی از این حکایتی ه برای شما نقل خواهم کرد بر شما ثابت می شود که جنس دو پا به قدری زرنگ است که دست تقدیر را هم به زنجیر تدبیر خود می تواند ببندد و گردش آسمان و تأثیر کواکب سعد و نحس را باطل کند.

مقالۀ تیرگان – از آقای دکتر پرویز رجبی – که با نثری زیبا و استوار، دربارۀ این جشن دیرینۀ ایران زمین، تحقیقی جالب و ارزنده به خوانندۀ شمارۀ اول داده بود، مرا بر آن داشت که این مختصر را در تتمیم فایدۀ آن به عرض خوانندگان محترم برسانم.

چنانکه حضار محترم می دانند«جبر و اختیار» از دیر زمان میان فلاسفه و حکماء موضوع بحث و گفت و گو بوده و هنوز هم هست. گروهی از ایشان جبری مذهب هستند و جمعی به اختیار اعتقاد دارند. برای عده ای از جبری مذهبان همۀ امور عالم پیش بینی شده و مقدرند، یعنی مستقیماً از مشیت الهی ناشی شده اند یا از نیروهائی نامعلوم و مرموز به وجود آمده اند و به هر حال بشر در ظهور و بروز آنها هیچ گونه تأثیر و دخالت ندارد.

جالینوس طبیب، حکیم و فیلسوف معروف و بنیادگذار طب تجربی و برجسته ترین پزشک عهد باستان پس از بقراط در سال 130 میلادی در شهر پرگامون از بلاد آسیای صغیر تولد یافت. این شهر در آن روزگار از مراکز مهم علم و دانش بود و کتابخانۀ آن شهر پس از کتابخانۀ اسکندریه در درجۀ دوم اهمیت قرار داشت.

درین گفتار نمی خواهم شما را با جزئیات افکار گویندگان پارسی آشنا کنم زیرا این کار وقتی طولانی می خواهد. منظور من در اینجا بیشتر نظری اجمالی و کلی به سیر افکار در شعر فارسی، یا بهتر بگویم تحول شعر فارسی از لحاظ اشتمال بر افکار است؛ چه بهترین وسیله برای اشنایی کامل با افکار دسته های مختلف شعرای فارسی زبان تحقیق در انواع شعر فارسی و کیفیت کار شاعران به خصوص صاحبان سبکهای اساسی در هر یک از آنهاست.

جامی در نفحات الانس در سرگذشت امیر حسینی سادات غوری گریوه ای هروی از روح الارواح او نام برده ولی دولتشاه سمرقندی و آذربیگدلی از این کتاب او یاد نکرده اند. در سمینار نسخه های خطی افغانستان در کابل نسخه ای را نشان می داده و آن را همین کتاب امیر حسینی می پنداشته اند.

فلسفۀ ما(فلسفۀ اسلامی) می گوید پس از مفهوم هستی و مفهوم شئی هیچ مفهومی شناخته تر از مفهوم ضرورت و لاضرورت نیست و بنابراین لازم نیست ضرورت و لاضرورت را به چیزی تعبیر و تفسیر نمود.

در گاه شماری ایران بعد از اسلام گذشته از ماههای عربی گاهی از تقویم سریانی و رومی نیز نام برده شده است. همچنین گاهی در تواریخ و متون از سال یزدگردی و سال پارسیان قدیم سخن رفته است. در این مقاله بحث از انواع تقویم ها و تطبیق آنها با یکدیگر مراد نیست

به علت نبودن سازمانهای اداری پابرجای، و بایگانیهای منظم دیرسال در ایران، متاسفانه از مکاتیب عادی اداری دوره های پیش از مشروطیت (مخصوصاً قبل از ناصرالدین شاه) کمتر چیزی به دست مانده است.