مقاله

بنابه دلایل مختلف سیاسی، اجتماعی و عوامل محدودیت‌زا، آموزش سواد به زنان در دوران قاجار و اوایل سلطنت رضاخان چندان رایج نبود. تنها محل آموزش و تحصیل، مکتب‌خانه‌ها بودند که دخترن سهم ناچیزی از آن داشتند. مکتب‌خانه‌ها یا مختلط بودند و یا جدا. بنابر این، بیشتر دختران پس از طی دوره کوتاهی در سطح خواندن متوسط و نوشتن با توانایی (بسیار اندک) مراتب بالاتر را طی نمی‌کردند و خانه‌نشین می‌شدند.

اوراق تاریخ ایران، مشحون از تحرکات ایلی و عشایری است که وفاداری آنها را به ایران نشان می‌دهد. بدون تردید، تاریخ هر کدام از ایلات و قبایل عشایری ایران را ورق بزنیم، حکایات بسیاری از فداکاریهای آنها را در راه وطن مشاهده می‌کنیم و این بدان معناست که عشایری بودن، تنها یک شیوه زیست است که به اقتضای شرایط اقلیمی و زیست محیطی برای تأمین معاش برگزیده شده است و عنوان عشایر و زندگی سیار کوچ نشینی، هیچ گاه آنان را از علایق ملی و تمرکز حواس و ثبات عزم نسبت به مام وطن غافل نساخته است.

یکی از قراردادهای قابل تأمل و تأسف‌آوری که در دوران قاجاریه از سوی امپراتوری روسیه بر ایران تحمیل شد، قرارداد” آخال“ است. این قرارداد در پی تصاحب گسترة ” ترکستان“ و بخش خاوری ”دریای مازندران“، یا به تعبیر مآخذ غربی کاسپین، به تاریخ 23 آذر 1260خ/ 22 محرم 1299ق/ 14 دسامبر 1881م میان ”میرزا سعیدخان مؤتمن‌الملک انصاری“ وزیر امور خارجه ایران ” ایوان زینوویف“، وزیرمختار روسیه در طهران منعقد شد. یادآور می‌شود که چنگ‌اندازی روسیه به مرزهای شرقی ایران به دنبال شکست ایران در مرو از سال 1290ق/ 1873م آغاز شد و در سالهای بعد ادامه یافت تا اینکه ژنرال ”اسکوبلف“ در 1298ق/ 1880م به سرزمین ”ترکمانان تکه“ حمله برد و آخرین پایگاه آنان یعنی ”گوگ تپه“ را به تصرف خود درآورد.

«فلسفه» و «علوم‌انسانی» در کشور ما گرچه با هم بیگانه نبودند اما رقابت و نسبتی نیز با هم نداشتند. آن زمان که دانشجو بودم، دکتر غلامحسین صدیقی به ما فلسفه یونان و جامعه‌شناسی درس می‌داد. در آن دوره، هنوز رشته‌های علوم‌اجتماعی در کشور تأسیس نشده‌ بود. واقعیت این است که در تأسیس علوم‌اجتماعی، فلاسفه بسیار دخیل بودند و می‌توان گفت فیلسوفان بنیانگذار این علم هستند.

روز دهم اکتبر ۲۰۱۲ پروفسور وِرنِر زوندرمان۱ عضو آکادمی علوم براندونبورگ آلمان و استاد ممتاز دانشگاه آزاد برلین درگذشت. با مرگ او جهان یکی از بزرگترین و سختکوش‌ترین استادان و پژوهشگران زبان‌های ایرانی میانه و مطالعات مانوی را از دست داد. این دانشمند بیشتر عمر خود را صرف پژوهش و تفسیر متون ایرانی میانه تورفان کرد که هیأت باستان‌شناسی آلمان در اوایل قرن بیستم (۱۹۰۲ـ۱۹۱۴) کشف کرده بودند.

تبارشناسی امروزه یکی از اصلی ترین رویکردها نزد محققان علوم انسانی به شمار می آید. در این روش محققان می کوشند تا با قرار دادن موضوع تحقیق در شرایط تحقق تاریخی آن، موضوع خویش را مورد بررسی قرار دهند. نویسندگان این مقاله نیز کوشیده اند تا با استفاده از این روش چرایی شهرت خیام در غرب را مورد بررسی قراردهند.

دیر زمانی از مرگ خیام نگذشته بود که دیدگاه های متفاوت و حکایت ها و افسانه های متناقضی درباره زندگی و شخصیت خیام پدید آمد. برای نمونه در آثاری مانند تتمه صوان الحکمه، تاریخ الحکما، مرصاد العباد و.... می توان بخشی از این دیدگاه های گوناگون وگاه متضاد را دید. این تناقض ها در سده چهاردهم به گونه ای بسیار آشکارتر در پژوهش های محققان درباره خیام دیده می شود.

همه علوم، چه علوم انسانی و چه علوم طبیعی، مبتنی بر بعضی اصول عام هستند. این اصول در خود آن علوم قابل اثبات نیستند، بلکه از جایی دیگر (دین، فلسفه و...) گرفته شده‌اند.

اندیشیدن درباره ی مرگ و سخن گفتن از آن یکی از بن مایه های رایج در ادبیات و جریان اندیشگانی یک قوم است. ادبیات هر ملت زمینه ای مناسب برای بازتاباندن و شناسایی اندیشه های ایشان درباره ی مرگ خواهد بود. از سوی دیگر به دلیل ناشناخته بودن ماهیت این پدیده، پیوسته، دیدگاه های اندیشمندان مختلف با یکدیگر متفاوت و گاه متناقض بوده است. بررسی تطبیقی نگرش اندیشمندان گوناگون درباره ی مرگ، حقایق بسیاری را بر ما آشکار می کند که در بررسی جداگانه ی اندیشه ی ایشان، کمتر مجال بروز می یابد.

آرامگاه حکیم عمر خیام در استان خراسان رضوی، شهرستان نیشابور، روستای محمد محروق قرار دارد. مرداد سال 1335 انجمن آثار ملی در نامه‌ای به مهندس هوشنگ سیحون نوشت که وضع بنای موجود آرامگاه حکیم عمر خیام متناسب با شخصیت علمی و هنری خیام نیست و انجمن در نظر دارد در این مورد اقداماتی به عمل آورد. از وی خواسته شده بود طرح و نقشه جدیدی متناسب با شخصیت خیام طراحی کند. محل جدید آرامگاه انتخابی سیحون در گوشه شمالی باغ مورد تایید انجمن قرار گرفت و در پی آن طرح پیشنهادی وی در 1337 به دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران فرستاده شد.