مقاله

این شاهنامه که به نام بانی‌اش ـ حسین پاشاخان امیر بهادر ـ به «شاهنامه بهادری» معروف است، از جهات بسیاری متفاوت با دیگر نسخه‌های چاپ سنگی است. اول اینکه شاهنامه بهادری از نظر اندازه از سایر نمونه‌های قبلی بزرگتر است. دوم اینکه از توالی تصویری کمتری برخوردار است (در این شاهنامه ۴۰ نمونه تصویری وجود دارد، در حالی که در نسخه‌های دیگر تعداد تصاویر دست کم ۵۷ عدد می‌باشد). سوم اینکه تصاویر این نسخه چه از لحاظ محتوا و چه از نظر شیوه و سبک طراحی، در مقایسه با نسخه‌های قبلی کاملا متفاوت می‌باشد

این ملاقاتی بود که مولانا را حیرتزده کرد و این حیرت تا آخر عمر دست از گریبان او بر نداشت. در مصراع دوم بیت، مولانا خود را به عنوان جلوه ای از خیال شمس معرفی میکند. این مسئله خیال و عالم خیال برای مولانا، از نظر آفرینش هنری، تقریبا مشابه عالم مّثل است برای افلاطون به لحاظ آفرینش تکوینی. وقتی مهندسی بخواهد خانه ای بسازد، اول طرحش را در عالم خیال می سازد و هر اثری که آفریده می شود نخست در خیال آفریننده آن نقش می بندد.

در پس ماجرای کناره گیری کیخسرو از سلطنت و در واقع خودکشی او، یک نظریه سیاسی عمیق نهفته است. انکار نمی کنم که در این کار او رنگی از یک نوع فلسفه سیاسی وجود دارد، اما هر فلسفه ای نیز دلا یل ویژه خود را دارد که باید روشن شود. این مساله کوچکی نیست که پادشاهی درست در اوج خوشبختی و پیروزی و کامروایی، هنگامی که نه تنها بر تمام دشمنان کشور پیروز شده، بلکه ریشه بدی را از جهان برکنده است و برای همیشه به یک دوره طولا نی از پیکارهای میان نیکی و بدی به سود نیکی پایان داده است، و نیکی را بر همه جهان فرمانروا گردانیده و ظاهرا هیچ دلیلی برای پشیمانی یا نگرانی ندارد، نه فقط تصمیم به کناره گیری بگیرد بلکه بر آن شود تا این جهان را ترک گوید.

نهج البلاغه گرد آورده ابوالحسن محمد بن طاهر معروف به شریف رضی، صورتی هزار ساله و ماده و محتوایی هزار و چهارصد ساله دارد، و مجموعه ای از خطبه ها،نامه ها، مواعظ، وصایا،و حکمت ها یا کلمات قصار حضرت علی بن ابی طالب (ع) است که بر مبنای نقل متون و منابع قرن های دوم و سوم و چهارم،اهمیت طراز اول تاریخی- ادبی و در عالم تشیع اهمیت قدسی فراتر از افق تاریخ و ادب دارد.

درباره ناصر خسرو،به عنوان نویسنده ای فیلسوف،ادیب و شاعری توانا،متفکری اسماعیلی مذهب و جهانگردی پر آوازه و عقلگرا، سخن ها رانده اند و اندیشه هایش را سفته و سنجیده اند؛ با این همه به نظر می رسد که هنوز جنبه هایی دیگر از پهنه حیات فکری و معنوی او می تواند محل بررسی و دقت قرار گیرد.از آن میان باید به نوع و شیوه نگاه ناصر خسرو به حوادث ایام و تلقی اش از تاریخ بشر یعنی تاریخنگری و مسئله تدوین تاریخ، یعنی تاریخ نگاری او اشاره کرد. آنچه پس از این خواهد آمد تنها طرحی کلی از اندیشه ای است که باید با تحقیقات گسترده تر، سامان یابد و عرضه گردد.

زندگی شهری پیشینه‌ای دراز در ایران دارد. یورش به سرزمین‌های ایران با وجود وقفه‌ای کوتاه که در مسیر پیشرفت طبیعی و آبادانی شهرها پدید آورد، خود پس از چندی شهرهایی تازه پدید آورد . پس از فروکش موج فتوحات و پس از استقرار حکومت‌های نیمه‌مستقل و مستقل در ایران، شهر و شهرنشینی گسترشی بیش‌تر یافت. تمدن ایرانی- اسلامی در سده‌های چهارم و پنجم هجری به شکوفایی می‌رسد.

اولین درسی که می‌توان از غدیر خم گرفت این است که روز غدیر، عید ولایت است؛ منتها ولایت انسان کامل. مساله غدیر معرفی فردی به عنوان خلیفه‌الله است که انتصاب الهی دارد. یعنی به یک معنا انتخاب نیست و صرفا حکومت ظاهری هم ندارد؛ بلکه حکومت، حکومت باطنی است و البته کسی که خلافت الهی و حکومت باطنی دارد به حکومت ظاهری اولی هم هست. اما حاکمان بشری این را نفهمیده و خیال کرده‌اند می‌توانند این حق را غصب کنند

با این که شخصیت اسکندر در حماسة ملی ایران آمیخته ای است از صفات خوب و بد، در مطالعات شاهنامه شناسی و تاریخی ایران نوعی ""اسکندرستیزی"" غیر منطقی به چشم می خورد که با اشاعة داستان اسکندر در فرهنگ ادبی و شفاهی ایران در تناقض است. به روایت شاهنامه، اسکندر فرزند داراب و از سلالة شاهان ایران است و از نظر قانونی بر تاج و تخت ایران حق دارد. داستان کشورگشایی های او (2408 بیت) با تفصیلی بیش از برخی داستان های معروف شاهنامه نقل شده است. برخی از محققین به تبعیت از نولدکه معتقدند ایرانیان برای این که از خواری شکست به دست اسکندر برهند، داستان خویشاوندی اسکندر با داراب را اختراع کردند تا اسکندر را شاهی ایرانی قلمداد کنند.

یکی از شروح معروف مثنوی، شرحی است به زبان ترکی از عابدین‌پاشا (متوفای ۱۲۵۹ق) از اهالی پروز که نخستین بار به سال ۱۸۸۶مر۱۲۸۶ق در مجلدی نفیس در مطبعه سیواس چاپ شده است و بار دیگر در شش مجلد در استانبول به چاپ رسیده و نیکلسون از آن استفاده کرده است. او به عبدالرحمن جامی ـ عارف بزرگ اندکی بعد از مولاناـ نسبت داده است که شخصیت و آثار مولانا را چنین ارزیابی می‌نماید

خاتم پیامبران، حضرت ختمی مرتبت رسول مکرم اسلام، در زیر باران تهمت و مخالفت و مخاصمت بنای «امتی» را در خانه پر برکت خویش پی ریخت و نخستین افراد این امت، حضرت خدیجه و مولا علی(ع)، به رسالت حضرتش ایمان آوردند و دفاع از اندیشه و آرمان و رسالت پیامبر را وجهه همت خویش ساختند. هدف بعثت رسول تشکیل ‏«امت وسط» ‏بود. خدا و رسولش بر آن بودند که بذر ایمان در دلهای مؤمنان در شرایطی به بار می‌نشیند که مجموعه شرایط برای بالیدن آن فراهم باشد.