مقاله

یکی از احساس هایی که معمولا از خواندن رباعی های خیام به خواننده دست می دهد حیرانی و سرگردانی اگزیستانسیلی است که انسان در مغز و استخوان خود نیز حس می کند. رباعیی که در پیشانی مقاله نقل کردیم و به خیام نسبت داده شده است در واقع ترجمه منظومی است از جمله عربی زیر که در برخی از منابع همعصر خیام نیز نقل شده است، از جمله در رساله کوتاهی از احمد غزالی. این جمله به سه واقعه مهم در زندگی هر انسانی اشاره میکند: آمدن به این جهان، ماندن و زندگی کردن در آن، و سرانجام بیرون رفتن یعنی مردن.

بنیان کتابخانۀ وزیری یزد که اکنون شصت سال از عمر پربار آن می گذرد (بنیان، فروردین 1334 ش)، در درون خود گنجینه ای ناب از کتاب های خطّی بویژه حاصل ذوق و دانش و هنر مردان سختکوش کویر دارد که بعضاً برخی از نسخه های آن در ایران و حتّی جهان یگانه است، یکی از این نسخه ها، کتاب "نجات الابدان"، نوشتۀ محمّدعلی نجاتی بافقی، سخنور و پزشک نامی سدۀ سیزدۀ قمری ساکن در یزد است.

نوشتار حاضر ترجمه مدخلی در جلد 31 دایره المعارف اسلام تركیه پیرامون موسی جارالله یكی از دانشمندان مسلمان تاتار است. نویسنده در این مقاله، زندگی، عقاید و آثار موسی جارالله را مورد واكاوی قرار داده است.

شمار کتابها و مقاله‌هایی که در سالهای اخیر دربارة پراگماتیسم1 انتشار یافته است و به بازاندیشی دربارة این مکتب و بررسی شاخة جدا شده‌ای از آن با نام پراگماتیسم نو2 یا نو پراگماتیسم پرداخته‌اند، رقم در خور توجهی را تشکیل می‌دهد. همچنین اندیشمندانی که از سنتهای دیگر فلسفی در جامعه‌های دیگر هم به پراگماتیسم و پراگماتیسم نو توجه نشان می‌دهند، یا به بحث دربارة جنبه‌هایی از آن می‌پردازند، رو به افزایش‌اند. در این مقاله ما به بررسی این رویکرد و نحوه گذر از پراگماتیسم به پراگماتیسم نو خواهیم پرداخت.اندیشمندانی از آمریکا، زادگاه اصلی پراگماتیسم، که به احیا، نقد و اصلاح، یا ایجاد بحثها و گفتمانهای تازه‌ای در آن پرداخته‌اند، پرشمار شده‌اند، به عکس چند دهة پیش که از تنها سنت فلسفی خود روی برمی‌تافتند و به فلسفه‌های اروپایی توجه نشان می‌دادند.

در ایران نام شورای کتاب کودک و نام فرهنگنامۀ کودکان و نوجوانان با نام توران میرهادی، بزرگ بانویی از سرزمین شگفت انگیز پُر راز و رمز کودکان هویت می گیرد. نطفۀ چنین نهادی حدود 50 سال پیش در ذهن این بانوی بانوان و معلم معلمان که بخش بزرگی از جوانیش را در راه آموزش و پرورش کودکان ایران در مدرسۀ فرهاد گذرانده بود، شکل گرفت.

امبرتو اكو، فیلسوف و رمان‌نویس فقید ایتالیائی، با ژان کلود کریر مفصل درباره‌ی کتاب گپ زده‌اند و نام کتاب‌شان را گذاشته‌اند «از كتاب رهائی نداریم.» چرا؟ چرا از کتاب رهائی نداریم؟ بیائید فکر کنیم در غار افلاطون زندگی می‌کنیم. تمثیل غار افلاطون شهره‌تر از آن است که بخواهم مفصل درباره‌اش بنویسم. به اجمال برای خواننده‌ای که درباره‌ی آن نشنیده می‌گویم، افلاطون غاری را توصیف می‌كند كه عده‌ای در آن زنجیر شده‌اند با اجبار به تماشای تصاویری که از دریچه‌ی كوچك و بیرون غار به دیوار روبروی آنها می‌تابد.

فکر در سینه در آید نو به نو خند خندان پیش او تو باز رو هرچه آید از جهان غیب‌وش در دلت ضیفست او را دار خوش[1] مولوی در این دو بیت به نکته ای اشاره می کند که در عرفان و فلسفه، هردو، بسیار مهم و آموزنده است و آن اینکه گاهی فکر تازه ای به ذهن آدمی می رسد. این فکر تازه، ممکن است پیشاهنگ حقیقت بزرگی باشد. پس انسان باید این میهمان تازه وارد را گرامی داشته، آن را از خانه دلش بیرون نکند که اگر چنین کند، ممکن است نعمت بزرگی را از دست داده باشد.

مترجمان حرفه‌ای نگذاشته‌اند بن‌بست‌های فرهنگی و علمی گره بر کار توسعه‌ی جهان زند. غریزه‌ی انسانی به دنبال برقراری رابطه است. در سطح جهانی، این بد‌ان معناست که پیام از زبان اصلی در قالبی مناسب به گروه هدف انتقال یابد؛ انتقال مفاهیم از زبان اصلی به مفاهیمی همتراز در زبان هدف آسان نیست. تنها مترجمان حرفه‌ای‌اند که می‌توانند فرایند انتقال پیام را به‌درستی مدیریت کنند و پیام را بدون انحراف یا تأکید خاص به خواننده یا شنونده انتقال دهند.

سال ۱۳۹۵ شمسی، دورة فقدان و هجرانِ حکیم و فیلسوف و عارف ارجمند، شادروان آیت‌الله محمدرضا ربّانی، وارد پانزدهمین سال خود شده است. چنانکه سالگرد تولّد ایشان (۱۲۹۵ شمسی) نیز، به قُرب قرن (صد سال) رسیده است

دبا: سومین همایش زبان ها و گویش های ایرانی (گذشته و حال) امروز 25 آبان ماه 1395 در مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی آغاز به کار کرد. این همایش با حضور حجت الاسلام و المسلمین دکتر علی یونسی دستیار ویژه رئیس جمهور در امور اقوام، کاظم موسوی بجنوردی، رئیس دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، دکتر فتح الله مجتبایی، دکتر علی اشرف صادقی، دکتر مجدالدین کیوانی، دکتر صادق سجادی، دکتر احمد پاکتچی، دکتر بدرالزمان قریب، دکتر محمود جعفری دهقی و اساتید و دانشمندان زبان شناس و پژوهشگران و علاقمندان به زبان ها و گویش های ایرانی در حال برگزاری است.