مقاله

روسو سه «گفتار» مشهور دارد که این سه گفتار به علاوة «قرارداد اجتماعی» در میان آثار او، در حقیقت بیانگر مراحل تکوّن اندیشة او دربارة «جامعه مدنی» است. وی در نخستین گفتار خود به تقبیح و مذمت تمدن و جامعة مدنی که در آن مالکیت پدید آمده و مساوات و عدالت از میان انسانها رخت بربسته زبان گشوده، امّا در دو گفتار دیگر به دنبال گفتار اول کوشیده است تا با لحاظ شرایطی خاص و بر اساس « قرارداد اجتماعی » جامعه مدنی را روایی و جواز بخشد.

ایران در دوران جنگ جهانی اول روزهای دشواری را پشت سر می‌گذاشت. دولت مرکزی توان اداره کشور را نداشت و قوای متجاوز خارجی نیز از شمال و جنوب به مرزهای ایران تعدی کرده بودند. اقتصاد کشور در وضعیتی به غایت نابسامان قرار داشت و ظلم و تعدی خوانین محلی از حد گذشته بود.

اما به سراغ ابعاد دیگری از چهرۀ انسان در انسان‌شناسی دینی و بالاخص در امر اسلام می‌رویم. انسان هماره خاکستری مخلوقیست که هم می‌تواند به تعریف شر شبیه‌تر شود و هم می‌تواند در مقام خلیفه‌گری الهی، منشأ تمامی خیرها باشد

بخش اعظم نگاه ما ایرانی‌ها به انقلاب مشروطه، کاهش‌گرایانه است. به‌قول طرفداران ایدئولوژی علم، دچار یک تقلیل‌گرایی (Reductionism) هستیم و انقلاب مشروطه را از کل به یکی از عناصر آن کاهش می‌دهیم. سپس بر آن پایه، در مورد آرمان‌ها، پی‌آمدها و دست‌آوردهای انقلاب مشروطیت تحلیل می‌کنیم. چنین نگرشی خطاساز است

تبدیل دانشگاه‌ها از دانشگاه‌ کلان به دانشگاه خرد چه مزایایی دارد؟ هوش زیادی نمی‌خواهد تا بفهمیم که در آموزش عالی به نقطۀ غلیان رسیده‌ایم. دانشگاه‌های انگلستان در حال تصویب شهریه‌های کلان‌تر و صعودی، اضافه کردن رؤسای بیشتر و گسترش تعداد دانشجویان به‌میزانی بیش‌ازپیش هستند

قرآن قدس، یکی از متون ارزشمندِ بر جای مانده به زبان فارسی است. این برگردان قرآن کریم، افزون بر فواید دینی از سودمندی های فراوان زبانی نیز برخوردار است.

حكومت رضاشاه نتیجه جنگ قدرت در دوران پس از انقلاب مشروطه است كه فصل تازه‌ای را در تاریخ توسعه سیاسی ایران در زمینه ایجاد تمركز در منابع قدرت گشود. استیلای این حكومت، با وجود توفیق در افزایش كمیت قدرت سیاسی و ایجاد ابزارهای جدید برای متمركز ساختن و اعمال قدرت، تغییر جامعه ایران را از جامعه‌ای كوتاه‌مدت به جامعه‌ای با ساختارهای بلندمدت و مستمر باعث نشد.

فیدل کاسترو آخرین فرد از مردان و زنانی بود كه در قرن بیستم جنبش‌ها و انقلاب‌هایی را راه بردند و ملتی را به دنبال شعارها و آرمان‌های عمومی‌شده به حرکت درآوردند. بعضی از اینان مثل پاتریس لومومبا در تراژدی ماندند. او قربانی سیاست‌های استعماری بلژیک شد. از لنین تا مائو، جمال عبدالناصر، یاسر عرفات، احمدبن بلا، گاندی، ماندلا، آلنده، قذافی، هوشی مین، کاسترو، چه‌گوارا و خیلی‌های دیگر از این جمله‌اند. الجزایر، مصر، هند، کوبا، فلسطین، لیبی، روسیه تزاری، چین، ایران، کنیا، شیلی، ویتنام و جابه‌جای آفریقا و آمریکای لاتین کانون حرکت ملت‌هایی بود که به دنبال رهبران خود آرمان‌هایشان را با خون و جان پی گرفتند. ممکن است بعضی از این مردان و رهبران را دوست داشته باشیم یا نه.

فلسفه، تلاشی در میانه بیم و امید است. سخن بر سر فلسفه است نه فلسفه به‌عنوان یک رشته آکادمیک یا حوزوی که جماعتی به‌عنوان معلم و جماعتی به‌عنوان دانشجو و طلبه به آن اشتغال دارند، مدارجی را طی و مدارکی را اخذ کرده‌اند، آثاری را نگاشته و چاپ می‌کنند؛ خلاصه چرخ این اشتغال را همیشه در گردش می‌گذارند؛ فلسفه‌ای که نسبتش با سرزمین و زمانه‌ای که در آن بسر می‌بریم نامعلوم است و اگر اساساً دغدغه و پرسش داشته باشد نه برآمده از «زندگی» است و نه به آن باز می‌گردد؛ بلکه مقصود فلسفه‌ای است که از متن «زندگی» آغاز می‌شود و سرآغازش همان‌طور که از افلاطون و ارسطو شنیده‌ایم «حیرت» است

در این بیت که ترکیب «اُمّتِ نبی» تداعی سخنان استاد شهید مرتضی مطهری است که می‌فرماید: «ما قبلاً ثابت کردیم که این داستان از این نظر مهم است و گفتیم که کشته شدن امام حسین بعد از پنجاه سال از وفات پیغمبر به دست مردمی مسلمان، بلکه شیعه، معمای بسیار قابل توجهی است!»(مطهری، همان، ج۲، ص۶۵) «چگونه شد که اوّلاً حزب ابوسفیان زمام حکومت را در دست گرفتند و ثانیاً مردم مسلمان و بلکه شیعه قاتل امام حسین(ع) شدند؟» (مطهری، همان، ج۲، ص۱۲)۱ «بی‌شک مردم کوفه از شیعیان علی ابن ابیطالب بودند و امام حسین را شیعیانش کشتند؛ لذا در همان زمان هم می‌گفتند: «قُلوبُهُم مَعَهُ و سُیوفُهُم عَلَیهِ» (مقتل الحسین، مقرّم، ص۲۰۳)، چرا که اُموی‌ها شخصیت ملت مسلمان را له کرده کوبیده بودند و دیگر کسی از آن احساس‌های اسلامی در خودش نمی‌دید.»(استاد شهید مرتضی مطهری، حماسه حسینی، ج۱، انتشارات صدرا، ص۴۶)